دعای روز چهاردهم ماه مبارک رمضان

دعای روز چهاردهم ماه مبارک رمضان

ماه رمضان بستری گرم برای خودسازی ، توبه و راز ونیاز با خالق خویش است . ماه مبارک رمضان ماه شستشوی باطنی و تزکیه عملی و پالایش وجود است .

جهت بهره مندی همراهان ارجمند از لحظه های سراسر نور و معرفت ماه مبارک رمضان، دعاهای هر روز این ماه پرفضیلت در این تاپیک قرا داده می شود. ضمن استفاده از دعاهای مذکور برداشت های شخصی و نظرات خود را با توجه به دعای آن روز  به صورت یک جمله یا یک یک موضوع یا یک تصویری که در ارتباط با دعای آن روز باشد  ارسال فرمایید.

رضایت یار

اللهم لاتواخذنی فیه بالعثرات

گاهی آدم می‌لغزد و ایمانش ضعیف می‌شود و تقوایش از بین می‌رود. گناهان آدمی همان لغزش است و باید از خدا بخواهد که مؤاخذه نشود.

خدا در اثر گناه به غضب می‌آید و سیل و زلزله و بلایای طبیعی همه آثار گناه است. گاه مردم توجه نمی‌کنند که غالب این اتفاقات و تصادفات به علت انجام گناه است.

کسی که نماز اول وقت نمی‌خواند و به کارهای دنیوی خود ادامه می‌دهد ، نماز اول وقت انسان را نفرین می‌کند و می‌گوید : «خدایا ضایع کند تو را که من را ضایع کردی!»

این در حالی است که اگر مسلمانی اول وقت نماز بخواند، نماز او را دعا می‌کند و می‌گوید: «خدا حفظ کند تو را که من را حفظ کردی» و زندگی رو به روال می‌افتد.

اگر کسی با خدا باشد، هیچ کس نمی‌تواند علیه او توطئه کند، چون او خدا را دارد.

مؤاخذه انسان بر اساس توانایی

هر انسانی که پا به عرصه دنیا می‌گذارد و در مدت عمر معینی در آن زندگی می‌کند باید در تمام مراحل آن از قوانین و دستورات الهی پیروی نماید چرا که در غیر این صورت مورد مواخذه و محاسبه الهی قرار می‌گیرد؛ ”وان تبدوا ما فی انفسکم او تغفوه یحاسبکم به الله”‌ یعنی ”و اگر شما (از غرض‌های خیر و شر) در دل دارید (به طوری که) آشکار و یا مخفی کنید همه را خداوند در محاسبه شما خواهد آورد .”‌

و آن به گونه‌ای است که هر کس در حد توانایی که دارد مسئول اعمال خویش می‌باشد و بیش از آن بر او تکلیفی نخواهد بود؛ ”لا یکلف الله نفسا الا وسعها”‌ یعنی ”خداوند هیچ کس را تکلیف نکند مگر به قدر توانایی او”‌ چرا که ”یرید الله ان یخفف عنکم و خلق الانسان ضعیفا”‌ یعنی ”خداوند می‌خواهد کار را بر شما آسان کند که انسان ضعیف خلق شده است.”‌ ما نیز در این روز از خداوند می‌خواهیم به خاطر لغزش‌هایی که در طول عمر خویش داریم ما را مواخذه ننماید؛ ”ربنا لا تواخذنا نسینا او اخطانا”‌ یعنی ”خدایا ما را بر آنچه که به فراموشی یا به خطا (انجام داده‌ایم) مواخذه مکن”‌

واقِلْنی فیهِ من الخَطایا والهَفَواتِ

«اقاله» کن و گناهان ما را بیامرز. در دعای کمیل هم این لفظ است که خدایا لغزش‌های ما را اقاله کن؛ یعنی ما را بدون هزینه ببخش. در مورد معامله نیز چنین لفظی در فقه وجود دارد. یعنی فروشنده و خریدار حق فسخ معامله را تا زمانی که با یکدیگر هستند، دارند. اما بعد از جدایی و بدون دلیل نیز اگر مشتری جنس را پس آورد، کاسب مستحب است آن را قبول کند. مثلاً شخصی یک ظرف ماست می‌خرد و به منزل می‌برد و متوجه می‌شود که پیش از وی ظرف ماست دیگری نیز خریداری شده است. در این حالت اگر ظرف ماست را به فروشنده باز گرداند، مستحب است وی آن را بپذیرد و پول آن را عیناً پس دهد.

یا سریع الرضا

خداوند ”عزوجل”‌ بهترین عذر پذیرنده‌هاست که از بندگان خویش زود، راضی می‌گردد به طوری که او به ”سریع الرضا”‌ یعنی ”زود راضی می‌گردد”‌ معروف است و در قرآن بندگان خویش را به سوی رحمت و مغفرت خویش فرا می‌خواند ”و سارعوا الی مغفره من ربکم و جنه عرضها السموات و الارض”‌ یعنی ”و به سوی غفران و آمرزش الهی و باغی (بهشتی) که عرض آن آسمان و زمین را فرا گرفته است سرعت بورزید”‌ بدون آنکه نیازی به بندگان خویش داشته باشد ”الله الصمد”‌ یعنی ”خداوند بی نیاز است”‌ و این در حالی است که ما غیر از او کسی را نداریم ”الهی و ربی من لی غیرک”‌ یعنی ”ای خدا و پروردگار من چه کسی غیر از تو برای من می‌باشد”‌ و غیر از او چه کسی می‌تواند عذر ما را پذیرفته و گناهان ما را بیامرزد ”و من یغفر الذنوب الا الله”‌ یعنی ”و چه کسی غیر خداوند (می‌تواند) گناهان را بیامرزد”‌ پس ما نیز در این روز به درگاه الهی پناه برده و از او می‌خواهیم که عذر ما را به خاطر خطاهایی که انجام داده‌ایم بپذیرد و از گناهان ما درگذرد.

ولا تَجْعَلْنی فیه غَرَضاً للبلایا والآفاتِ

خدایا من را تیر بلا قرار مده. سیل و رانش زمین یعنی همان تیر! هواپیما در آسمان پرواز می‌کند و ناگاه روی ساختمانی فرود می‌آید و همه ساکنان آن از بین می‌روند. این غرض و تیر بلاست که حاصل گناه و خطاهای ماست.

تمام پیش‌آمدهایی که می‌شود همه نتیجه گناهان ماست .

آیه قرآن می‌فرماید: «هر گرفتاری برای شما پیش می‌آید، دسترنج خودتان است.» هر چه بکاری همان را درو می‌کنی. از گندم، گندم و از جو، جو می‌روید.

قرآن در جای دیگری می‌فرماید: «خدا برنامه‌های مردم را عوض نمی‌کند، آن‌ها را گرفتار بلا نمی‌کند مگر اینکه خودشان را تغییر دهند.»

مثل ماشین که انحراف به چپ پیدا کند، تصادف می‌کند، ما هم اگر انحراف به چپ داشته باشیم با عذاب خدا تصادف می‌کنیم.

بِعِزّتِکَ یا عزّ المسْلمین

 به عزت خودت، این دعاها را درباره ما مستجاب کن! ای کسی که عزت مسلمین با توست.

منابع :

سایت مفاد

بیانات آیت الله مجتهدی تهرانی 

۱-خداوند (عزوجل)بهترین عذر پذیرنده هاست که از بندگان خویش زود، راضی می گردد.

۲- برای انسان در هر لحظه از زمان ممکن است براثر خطاها و گناهانی که انجام داده است اتفاقاتی رخ دهد که خود او از آن آگاهی نداشته باشد

بسم الله الرحمن الرحیم
اللهمّ لا تؤاخِذْنی فیهِ بالعَثراتِ واقِلْنی فیهِ من الخَطایا والهَفَواتِ ولا تَجْعَلْنی فیه غَرَضاً للبلایا والآفاتِ بِعِزّتِكَ یا عزّ المسْلمین.
خدایا مؤاخذه نكن مرا در ایـن روز به لغزشها و درگذر از من در آن از خطاها و بیهودگیها و قرار مده مرا در آن نشانه تیر بلاها و آفات اى عزت دهنده مسلمانان.

رضايت يار

شرح دعاي روز چهاردهم ماه مبارک رمضان
    “اللهم لا تواخذني فيه بالعثرات و اقلني فيه من الخطايا و الهفوات و لاتجعلني فيه غرضا للبلايا و الافات بعزتک يا عز المسلمين”

“خدايا در اين روز مرا به لغزشهايم مواخذه مفرما و عذر خبط و خطاهايم را بپذير و مرا هدف تير بلا و آفتهاي عالم قرار مده به حق عزت و جلالت اي عزت بخش اهل اسلام”
   شرح دعا (1) اللهم لاتواخذني فيه بالعثرات “خدايا در اين روز مرا به لغزشهايم مواخذه مفرما”
    مواخذه انسان بر اساس توانايي
    هر انساني که پا به عرصه دنيا مي گذارد و در مدت عمر معيني در آن زندگي مي کند بايد در تمام مراحل آن از قوانين و دستورات الهي پيروي نمايد چرا که در غير اين صورت مورد مواخذه و محاسبه الهي قرار مي گيرد؛ “وان تبدوا ما في انفسکم او تغفوه يحاسبکم به الله” يعني “و اگر شما (از غرضهاي خير و شر) در دل داريد (به طوري که) آشکار و يا مخفي کنيد همه را خداوند در محاسبه شما خواهد آورد” و آن به گونه اي است که هر کس در حد توانايي که دارد مسئول اعمال خويش مي باشد و بيش از آن بر او تکليفي نخواهد بود؛ “لا يکلف الله نفسا الا وسعها” يعني “خداوند هيچ کس را تکليف نکند مگر به قدر توانايي او” چرا که “يريد الله ان يخفف عنکم و خلق الانسان ضعيفا” يعني “خداوند مي خواهد کار را بر شما آسان کند که انسان ضعيف خلق شده است.” ما نيز در اين روز از خداوند مي خواهيم به خاطر لغزشهايي که در طول عمر خويش داريم ما را مواخذه ننمايد؛ “ربنا لا تواخذنا نسينا او اخطانا” يعني “خدايا ما را بر آنچه که به فراموشي يا به خطا (انجام داده ايم) مواخذه مکن”
   شرح دعا (2) و اقلني فيه من الخايا و الهفوات “و در اين روز عذر خبط و خطاهايم را بپذير”
    يا سريع الرضا
    خداوند “عزوجل” بهترين عذر پذيرنده هاست که از بندگان خويش زود، راضي مي گردد به طوري که او به “سريع الرضا” يعني “زود راضي مي گردد” معروف است و در قرآن بندگان خويش را به سوي رحمت و مغفرت خويش فرا مي خواند “و سارعوا الي مغفره من ربکم و جنه عرضها السموات و الارض” يعني “و به سوي غفران و آمرزش الهي وباغي (بهشتي) که عرض آن آسمان و زمين را فرا گرفته است سرعت بورزيد” بدون آنکه نيازي به بندگان خويش داشته باشد “الله الصمد” يعني “خداوند بي نياز است” و اين در حالي است که ما غير از او کسي را نداريم “الهي و ربي من لي غيرک” يعني “اي خدا و پروردگار من چه کسي غير از تو براي من مي باشد” و غير از او چه کسي مي تواند عذر ما را پذيرفته وگناهان ما را بيامرزد “و من يغفر الذنوب الا الله” يعني “و چه کسي غير خداوند (مي تواند) گناهان را بيامرزد” پس ما نيز در اين روز به درگاه الهي پناه برده و از او مي خواهيم که عذر ما را به خاطر خطاهايي که انجام داده ايم بپذيرد و از گناهان ما درگذرد.
   شرح دعا (3) و لا تجعلني فيه غرضا للبلايا و الافات بعزتک يا عز المسلمين “و در اين روز مرا هدف تير بلا و آفتهاي عالم قرار مده به حق عزت و جلالت اي عزت بخش اهل اسلام”
    ظلم نفس
    براي انسان در هر لحظه از زمان ممکن است براثر خطاها و گناهاني که انجام داده است اتفاقاتي رخ دهد که خود او از آن آگاهي ندارد و کسي که گناه و معصيت الهي را انجام مي دهد مستحق عقوبت الهي مي گردد که اين امر انسان را ملزم مي دارد در صورتي که از روي جهالت خطا و گناهاني از او سر زد به سرعت از آن خطا و گناه توبه نموده و از درگاه الهي آمرزش طلب نمايد تا اينکه خداوند بلاها و آفتهايي که در انتظار او مي باشد را از او دفع نمايد چنانچه خداوند در قرآن مي فرمايد: “ما اصابک من حسنه فمن الله و ما اصابک من سيئه فمن نفسک” يعني “آنچه که از روي خير و نيکي بر تو مي رسد از طرف خداوند است و آنچه که از بدي بر تو مي رسد از طرف خود توست” و در دعاي کميل نيز چنين مي خوانيم: “ظلمت نفسي” يعني “به خودم ظلم نمودم”، پس در اين روز از خداوند که جميع عزتها نزد اوست مي خواهيم که ما را از آفتها و بلاهاي دنيوي و اخروي که به خاطر گناهان ما مي باشد محفوظ بدارد.
    ان شاءالله که تابع باشيم.

بنام خدا

اللهم لا تواخذنی فیه بالعثرات

خدایا! در این روز مرا به لغزش هایم مواخذه مفرما

عثرات جمع عثره به معنای لغزش است. همانطور که روشن است، لغزش قبل از افتادن است و کسی که پایش بلغزد ، ممکن است بافتد و ممکن است خودش را نگهدارد و تعادل خودش را حفظ کند و نیافتد؛ و عثره و لغزش در اینجا ، بعضی از رذائل اخلاقی است که مومنین را به افتادن در پرتگاه گناه می کشاند و در صورت غفلت و متوجه نبودن و سرمست خطای خویش بودن، وی را به سیاه چاله ی گناه می اندازد؛ و اگر در آن لحظه ی خطا به خودش بیاید و پرتگاه گناه را ببیند، می تواند خودش را حفظ کرده و به گناه نیافتد.

ما امروز این خواسته را از خداوند داریم ، که لغزش های ما را به انداختن به گناه جریمه نکند.

از امروز روزه دار حتی لغزش هم نباید از او سر بزند؛ تا امروز از خداوند می خواستیم که ما را و روح ما را پاک کند از گناهانی که مرتکب شده ایم و روح ما را با آب توبه و انابه بشوییم؛ حالا که به نیمه راه نزدیک شده ایم، خداوند به برکت روزه ما را از خبائث و گناهان پاک کرده و از فردا دعاها و خواسته های ما از خداوند بیشتر در جهت جلای روح ما و زینت و زیور آن به ملکات اخلاقی الهی می باشد و روزه دار از فردا در مرحله و مقام تحلیه که در شرح دعای روز سیزدهم گذشت قرار می گیرد.

مولای من! یا جمیل الستر! عثرات و لغزش های ما را عفو کن، اللّهم مولای کم من قبیحٍ سترته و کم من عثارٍ وقیته، خدایا! مولایم! چقدر از زشتیم را پوشیدی و چقدر از لغزش مرا نگاه داشتی که به ظلمت گناه نیافتم. مولای من! در روز چهاردهم ماه کریم و کریم ماه ها، ما را به کرامت این ماه از لغزش ها حفظ کن و پاک گردان تا شایسته و لایق این باشم که تا آخر میهمانی در خوان گسترده ات با مومنین و عارفین دل سوخته ات همراه و همنشین و همخوان و همسهره باشم.

اللهم و من ارادنی بسوءٍ فارده ... و اَقلنی عثرتی و اغفر زلّتی .. خدایا! هر کس بدی مرا بخواهد و مرا به سمت گناه بلغزاند، او را بلغزان ... و لغزش هایم را جبران کن و گناهم را ببخش ...

و اًقلنی فیه من الخطایا و الهفوات

و در این روز خطاها و لغزشهایم را جبران و کم کن

خطا یعنی اشتباه و هفوات، جمع هفوه یعنی لغزش.

بنده گاهی خطا و اشتباه می کند، یعنی شاید به عنوان و حکم کار واقف نباشد و کاری را انجام دهد که مرضیّ خداوند نباشد و خود این مسئله را نداند. و گاهی هم به حکم و مسئله و کار واقف است ولی فراموش می کند و نسیان؛ چرا که خداوند در قرآن در حالات مومنان چنین می فرماید که آنها اینگونه به درگاه الهی راز و نیاز و نیایش می کنند: ربّنا لا توءاخذنا اِن نسینا اَو اَخطأنا. یعنی: پروردگارا! اگر ما فراموش یا خطا کردیم، ما را مواخذه مکن. بقره آیه 286

مفسرا در ذیل این آیه گفته اندکه فراموشی دو نوع است: یکم اینکه انسان هیچ اختیاری در به وجود آوردن آن ندارد؛ مانند کسی که بیمار شده و بر اثر بیماری دچار فراموشی می گردد. بی شک اینگونه فراموشی مجازاتی ندارد. دوم، فراموشی که ممکن است مجازات داشته و مقدمه ی آن، بی توجهی و غفلت خود انسان باشد. این آیه به مومنان می آموزد که از خدا بخواهند آنها را به سبب این نوع خطا و فراموش کاری مواخذه نکند. اطیب البیان ج3 ص94

خدایا! غفلت ما باعث شده که ما خطا کنیم و به مقدمه ی گناهی بلغزیم، ما را به این خبط مان مواخذه مکن و قلم عفو بر خطاهایمان بکش و ما را آنی به خودمان وامگذار و لا تکلنا الی انفسنا طرفة عین ابداً ... چرا که اگر خطاهای ما را عفو نکنی، لبس مسکنت و خواهری ما خواهد شد و ما را در پیشگاه تو و بندگان مخلصت خوار خواهد کرد .. پس از زبان سید الساجدین و زین العابدین با تو سخن می گویم: الهی! اَلبَسَتنی الخطایه ثَوبَ مذلّتی ... الهی! و إن کان الاستغفار من الخطیئة حطّةً فانّی لک من المستغفرین.. خدایا! خطاهای من لباس خواری و ذلت بر من پوشانیده ... الهی! و اگر استغفار و طلب آمرزش کردن موجب محو خطاها است، من از آمرزش طلبان هستم ...

اللّهم اغفر لی کلَّ ذنبٍ اَذنبته و کلَّ خطیئةٍ اَخطاتها ... خدایا! هر گناهی که انجام داده ام را ببخش و هر خطایی که مرتکب شده ام.

و لا تجعلنی فیه غرضاً للبلایا و الافات

و مرا هدف بلاها و آفت های جهان قرار نده.

خدایا! حالا که مرا بخشیده ای، بلاها و آفاتی را هم که معلول علت گناه قرار داده ای را هم از ما دور بگردان و ما را هدف بلاهایی که گناهان ما باعث شده اند قرار نده.

ممکن است خداوند گناهانی را که ما مرتکب شده ایم را ببخشد ولی، تبعات آنها که تغییر نعمت ها و نزول بلایا هست باقی باشد. به این خاطر است که پیامبر به ما می آموزد که بعد از طلب بخشش و مغفرت الهی، از او بخواهیم که بلاهای معلول معصیت را هم از ما برگرداند. همانگونه که در دعای کمیل، امیر مومنان و مولای عارفان، علی ع  به شیعه ی خود می آموزد که اینگونه دعا کنیم: اللهم اغفر لی الذنوب الّتی تُنزل النِّقم ، اللّهم اغفر لی الذّنوب الّتی تُغیّر النّعم ، اللهم اغفر لی الذّنوب الّتی تَحبس الدّعا ، اللّهم اغفر لی الذّنوب الّتی تُنزل البلاء. یعنی: خدایا! بیامرز گناهانی از من که نقمت ها و بدبختی ها را فرو می آورند ، خدایا! گناهانی را که نعمت ها را تغییر می دهند را از من بیامرز، خدایا! بیامرز بر من گناهانی را که مانع اجابت دعا می شوند، خدایا! گناهانی که باعث نزول بلا می شوند را از من ببخش و بیامرز.

البته بلاها هم در مواضعی و مواقعی دلایل جداگانه ای دارندامیر مومنان حضرت علی ع می فرماید: اَنّ البلاء للظالم ادب ، و للمومن امتحان ، و للانبیاء درجه ، و للاولیاء کرامةٌ. یعنی: بلا مایه تادیب ستمگر و آزمایش مومن و ترفیع درجه پیامبران و بزرگداشت اولیاء خدا است.

یکی ار مصادیق ظلم ، ظلم به خود است و گناه، ظلم کردن به خود انسان است. آنجا که یونس پیامبر ع در تاریکی های شکم ماهی از ظلم خویشتن بر خویش اینگونه می نالد: فنادی فی الظلمات اَن لا اله الاّ انت، سبحانک انّی کنت من الظالمین. یعنی: و در آن تاریکی های زیاد صدا زد خداوندا! جز تو معبودیی نیست؛ منزّهی تو من از ستمکاران بودم. انبیاء آیه 87. 

اگر ایمان، معرفت و ظرفیت باشد بلا هم می شود نعمت ، آنجایی که امام علی ع می فرماید: لا یَکمُلُ ایمان المومن حتّی یَعُدّ الرّخاءَ فتنة و البلاءَ نعمة. یعنی: ایمان مومن کامل نیست مگر آن که رفاه را فتنه و بلا را نعمت شمارد.

بعزَّتک یا عزَّ المسلمین

به عزتت ای عزت بخش مسلمانان

ما از خداوند این خواسته ها را در هر روز از ماه رمضان داریم

اما ما هم باید این صفات را بشناسیم و خودمان را به آنها نزدیک کنیم

این دعاها توفیق الهی را شامل حال ما می کند که در راه هرآنچه از خداوند خواسته ایم

قدم برداریم

با سنگ هر گناه پرم را شکسته ام
آه ای خدا ، خودم کمرم را شکسته ام

نه راه پیش مانده برایم نه راه پس
پلهای امن پشت سرم را شکسته ام

من دانه دانه اشک خودم را فروختم
نرخ طلایی گهرم را شکسته ام

دیگر مرا نشان خودم هم نمی دهند
آیینه های دور و برم را شکسته ام

دنیا شکست خورده تر از من ندیده است
حالا به سنگ خورده ، سرم را شکسته ام

آرام کن مرا و در آغوش خود بگیر
حالا که بغض شعله ورم را شکسته ام

راهم بده به باغهای شجرهای طیبه
من توبه کرده ام ، تبرم را شکسته ام

حالا ببین که به غیر از گدا شدن
در پیشگاه تو هنرم را شکسته ام

پیام مهم در دعای روز چهاردهم ماه رمضان " هوشیاری در مصائب " است.
 

جریان زندگی برای هیچ کس یکسان نیست. زندگی فراز و نشیب دارد؛ گاهی انسان در غم و اندوه و بلا به سر می برد، و زمانی در رفاه و آسایش. هیچ کس را پیدا نمی کنیم که در تمام دوران عمرش عمواره در خوشی و راحتی باشد. این نکته را فراموش نکنیم که نه خوشی و راحتی نشانه عزیز بودن انسان در نزد خداوند است؛ و نه ناخوشی و مصیبت نشانه خوار بودن بنده نزد حضرت حق است.

گاهی بلاها و مصیبت ها نتیجه اعمال ماست؛ و گاهی برای ساخته شدن و بالا رفتن مرتبه ما.

اگر مصیبت و گرفتاری نتیجه اعمال ناپسند ما نباشد، بلکه از سوی خداوند و برای بالا رفتن درجع ما باشد، خیر است و سبب کمال می شود. قرآن کریم در آیه 216 از سوره " بقره " در این باره به اهل ایمان می فرماید: " چه بسا چیزی را خوش نداشته باشید، درحالی که خیر شما در آن است؛ و چه بسا چیزی را دوشت داشته باشید، درحالی که برای شما شر است".

اگر بلا و گرفتاری نتیجه اعمال ناپسند انسان باشد، باید با توبه و تنبه و استعانت از خداوند، زمینه های وفوع آن را از بین ببرد.

لازم به یادآوری است کسی که از گناه خود توبه کرده است، نباید مصائبی را که با آن رو به رو می شودعقوبت الهی بشمارد؛ زیرا خداوند بنده ای را که توبه کرده است عقوبت نمی کند.

در زمان رضا شاه میدانی بود معروف به سبزه میدان، در یکی از سال ها شب عاشوراء با تولد رضا شاه مصادف شده بود، و از طرف کلانتری دستور داده بودند که باید کسبه محل شان را چراغانی کنند و اگر اطاعت نمی کردند؛ خطرناک بود و دستگیر می کردند؛ اهل محل میدان را چراغانی کردند به جز یکی از کاسب های سبز میدونی که امتناع کرد و فرار کرد و مدتی مخفی شده بود؛ بعد از مدتی تمام مغاز ه های بازار آتش گرفت به غیر از مغازه این شخص که به احترام امام حسین ( علیه السلام ) مغاز ه اش را بسته بود.

در قرآن آمده است که « إِنَّ اللَّهَ لا یغَیرُ ما بِقَوْمٍ حَتَّی یغَیرُوا ما بِأَنْفُسِهِمْ وَ إِذا أَرادَ اللَّهُ بِقَوْمٍ سُوْءاً فَلا مَرَدَّ لَهُ وَ ما لَهُمْ مِنْ دُونِهِ مِنْ والٍ) خدا برنامه های مردم را عوض نمی کند مگر اینکه خودشان را تغییر بدهند،

1ـ ماه مبارک رمضان قرآن جایگاه والا دارد که فرمود: «لکل شی ربیع و ربیع القرآن شهر رمضان» هر چیزی بهاری دارد و بهار قرآن ماه رمضان می‌باشد. پس از تلاوت قرآن، دعا و نیایش سکّه رایج و پر رونق خداوندی است، یعنی سخن گفتن با خداوند. رسول مکرم اسلام می‌فرماید: اللهمّ لا تؤاخِذْنی فیهِ بالعَثراتِ واقِلْنی فیهِ من الخَطایا والهَفَواتِ ولا تَجْعَلْنی فیه غَرَضاً للبلایا والآفاتِ بِعِزّتِكَ یا عزّ المسْلمین مفاتیح الجنان. 

بارالها، بوسیله لغزش‌ها مؤاخذه‌ام منما، و از خطاها و بیهوده گوئیهایم درگذر و مرا نشانه بالها و آسیب قرار مده، به عزتت ای عزیز کننده مسلمانان. 

2ـ در این فراز نیایش، سه موضوع «لغزش‌ها، خطاها و بیهوده‌گوئی‌ها و هدف قرار نگرفتن بلاها و آفات» مورد توجه معلم بشریت حضرت رسول قرار گرفته و از خداوند مصونیت و در امان ماندن می‌خواهد. 

جهان کانون حوادث و بلاها شده است «دار بالبلاء محفوفه و بالغدر معروفه» و انسان باید در چتر حمایت خداوندی قرار گیرد، تا بتواند عزیز بماند و آبرومند زیست کند و بدین جهت در پایان موضوع «عزت خداوندی و عزت‌بخش مسلمین» مطرح شده است.

فاصله كرم تا عدالت
اگر بنا باشد كه خداوند به عدل رفتار كند،
اگر از بندگان، به عدل، حساب بكشد،
اگر انسان را طبق آنچه كرده است، مؤاخذه كند و كرم و عفوى در كار نباشد،
اگر فضل خدا، دستمان را نگيرد... اوضاع، بسى وخيم است. چراكه ما، لغزشكاريم و اهل گناه. روزى به تعداد زياد نافرمانى خدا مى كنيم. اگر ما را نسبت به آنها مؤاخذه كنند، كار بسى دشوار است.
آنچه مايه اميدوارى است، «فضل» خداست، و اينكه، خداوند، مهربان و بخشنده و بخشاينده است، جواد و كريم است. وگرنه بايد همه را عذاب كند، عذابى سخت.
در قرآن كريم مى خوانيم: «اگر خداوند، بندگان را نسبت به ستمهايشان مؤاخذه مى كرد، هيچ جنبنده اى را روى زمين باقى نمى گذاشت، لكن تا «اجل» و فرصتى معين، آنان را تأخير مى اندازد.»[۱]
باز، از قول خداى متعال بشنويم: «خداى تو، آمرزنده و مهربان است، اگر خداوند، مردم را به آنچه در اين جهان مرتكب مى شوند، مؤاخذه كند نسبت به عذاب آنان را در همين دنيا، شتاب مى ورزد، ليكن براى مردم، موعدى قرار داده كه اگر آن موعد برسد، مردم فرارگاهى نخواهد يافت»[۲]
راستى، اگر بنا باشد كه خداوند، در محاسبه عمل مردم در آخرت، و نيز در همين دنيا، جود و كرم و بزرگوارى خود را كنار بنهد و با مقياس دقيق «عدل» رفتار كند، چگونه مى توان از عذاب خداوند رست؟
با اين همه گناه و نافرمانى، با اين همه نيّت هاى آلوده و رياها و تزويرها، براى خوشايند مردم كار كردن ها، شهرت طلبى ها، نام جويى ها، غرورها و تكبّرها، باطل پرستى ها، غيبت ها و سوءظن ها...
واى... كه چه محشرى است!...
گر حكم شود كه مست گيرند
در شهر، هر آنكه هست گيرند
اين است كه در نخستين خواسته امروزمان، از پروردگار خواسته ايم كه ما را به خاطر خطاها و اشتباهات و لغزشها، مؤاخذه نكند وگرنه از چنگ عذاب الهى نمى توان رستن!...
كسى، دقتى فراوان داشت كه واجبات را انجام دهد و از محرّمات، پرهيز كند و پيش خود مى انديشيد كه بى گناه است، بنابراين او را از محاسبه به عدل، چه باك؟
از اين رو، در دعاى قنوتى كه داريم، به جاى جمله «أللّهُمَّ عامِلْنى بِفَضلِكَ وَلاتُعامِلْنى بِعَدلِك»، خدايا با من، به فضلت رفتار كن، نه به عدلت»، مى گفت: «خدايا!... با من به عدلت رفتار كن...»
روزى خواب ديد كه محشر است و قيامت و «محاسبه» و چنان از اعمال ريز و درشتش حساب كشيدند و چنان «عدل» را مقياس قرار دادند كه در آخر حساب، جهنّمى و اهل دوزخ از آب درآمد! وحشت زده از خواب پريد و با عذرخواهى از پروردگار نسبت به آنگونه دعا و از آن غرور، مجدّداً دعاى وارده را مثل ديگران خواند، كه: «خدايا با من، با فضل و كرم خويش، رفتار و معامله كن، نه با عدالت و دادت».

خطاپوشى و عذرپذيرى خدا
گفتيم كه بار گناهمان سنگين است و راه، دور و دراز
و توان به دوش كشيدن اين همه بار، اندك. پس، بايد از خدا خواست تا توبه ها را بپذيرد، تا بارمان سبك شود تا براى طيران، سبك بال شويم و براى ادامه راه، «اميدوار».
خداوند، «تواب» و توبه پذير و خطاپوش است، عذر را قبول مى كند و تقاضاى بخشش را مى پذيرد.
خداوند، اهل «عفو» و آمرزنده و مهربان است. بندگانش را دوست مى دارد و به هدايتشان علاقه مند است.
اگر او نبخشايد، پس كه ببخشايد؟ اگر او براند، پس كه بپذيرد؟ اگر او رد كند، به سوى كه بايد روى آورد؟
اگر بيامرزد، چيزى از او كم نمى شود و اگر معذرت خواهى را بپذيرد، بر ما منّت نهاده است.
اين است كه در خواسته دوم خود در دعاى امروز، خواسته ايم كه عذرخواهيمان را قبول كند. چون خداوند، «مقيل العثرات» و «قابلُ التّوبات» است، توبه را مى پذيرد.
«مجيبُ الدّعوات» است، دعاها را اجابت مى كند.
«غافرُ الخطيئات» است، خطاها و گناهان را مى بخشايد.
«غفّار الذّنوب» است، گناهان را مى آمرزد.
«ستارالعيوب» است عيب ها را مى پوشاند.
خواسته ايم كه نسبت به گناهان، نافرمانى ها، لغزش ها و خطاهايمان، كه به پوزش ايستاده ايم، «اقاله» داشته باشد و پوزش ما را پذيرا باشد.

در تيررس بلاها و آفات
گرچه بلا، براى دوستان است، ولى گاهى ظرفيّت انسان كم است و جاهلانه ناسپاسى مى كند.
گرچه بلا، براى امتحان و آزمايش است، امّا شايد نتوانيم در پنجه اين گرفتاريهاى آزمايشى، صاف و سالم و پيروز، از امتحان به درآييم.
آفت ها، براى پندآموزى و ضررها، براى عبرت گرفتن است، بلا، هشدارباش است و آفت، بيدارباش.
گرفتارى ها، غفلت زدا و مصيبت ها، «يادآور» است، يادآور عجز و ضعف ما، و حاكميت اراده و مشيّتى بالاتر و والاتر از آنچه ما داريم، كه در كار جهان كارساز است.
امّا ظرفيّت ها كم است. همه، نمى توانند از آفات و بليّات، تحليلى درست بكنند. هركس، در مقابل شدايد «صبور» نيست.
بلا، گاهى انسانى را به كفر هم مى كشد، بدبين مى كند، از كوره در مى بَرَد، در هاضمه وجودى انسان نمى گنجد.
حديثى از امام على عليه السلامداريم كه «بلا و گرفتارى، براى ظالم ادب است و براى مؤمن، عبرت و تجربه است و براى انبياء، درجه».[۳]
امّا اگر در معرض بلاها و آماج آفات قرار گرفتيم و ظرفيت آن را نداشتيم، شايد به گناهى ديگر بيفتيم.
در قرآن است كه: وقتى انسان، مورد آزمايش قرار گيرد و وفور نعمت و كرم خدايى او را فرا گيرد، مى گويد كه خدا به من اكرام كرده است، ولى وقتى دچار تنگى معيشت و روزى اندك گردد، مى گويد خداوند به من اهانت كرده و مرا خوار شمرده است.[۴]
امام صادق عليه السلام فرموده است: «از پروردگارتان، عفو و عافيت مسئلت كنيد. چرا كه شما اهل بلاكشى و جزء مردان بلاء و آزمايش نيستيد. اقوامى پيش از شما بودند ـ از بنى اسرائيل ـ كه در راه ايمانشان با ارّه ها شقه مى شدند تا تسليم كفر شوند ولى دست از ايمان نمى كشيدند.»[۵]
البته، دچار بلا شدن، براى پالايش انسان و پخته شدن و تصفيه مؤمن، خوب است و هر كه مقامش نزد خدا بيشتر باشد، ابتلاءاتش افزون تر است (البَلاءُ لِلوِلاءِ ـ بلا براى دوستان است)
اگر با ديگرانش بود ميلى
چرا جام مرا بشكست ليلى؟
ولى آماج و هدف بلاها و آفت ها قرار گرفتن، گاهى ممكن است بيش از ظرفيّت و تحمّل انسان باشد و به كفر و عناد و گمراهى و بدبينى بكشد.
در پايان، با «آفات» هم آشنا شويم. از پيامبر اسلام صلى الله عليه و آله نقل شده است كه:
آفت علم، فراموشى است،
آفت خرد، سفاهت است،
آفت عبادت، سستى است،
آفت سخاوت، منّت است،
آفت شجاعت، ستم است،
آفتِ زيبايى، خودپسندى و كبر است،
آفت حسب ونسب، افتخاركردن وفخر فروختن است،
و آفت دين، هواپرستى است.

روز چهاردهم:
امتحانات الهی

زندگی برای هیچ کس به یک منوال نیست.
گاهی انسان در غم و اندوه و بلا بسر می‏برد و زمانی در رفاه
و آسایش و هیچ کس را پیدا نمی‏کنیم که در تمام دوران عمرش همواره مبتلا
و یا همیشه در خوشی و راحتی باشد.اما هیچ یک از بلا یا خوشی نشانه بدی یا خوبی صاحب آن نیست.

در نظام طبیعت ‏بدون آزمون و گرفتاری نمی‏توان به مراتب افراد
واقف شد و اغلب افراد قبل از آزمایش خود را از موفق‏ترین افراد می‏دانند.
پس وجود بلاها برای شناخت درجات انسانی افراد ضروری است.

اما بلاها و امتحانات الهی گاهی کیفری ‏اند و گاهی درجه ‏ای و ضمنا
گاهی فردی ‏اند و زمانی جمعی و گروهی.

تصویر تقسیم مذکور چنین است:


بلاها


1 - فردی
الف: کیفری: مثل از پا در آمدن نمرود توسط پشه

ب: درجه ‏ای: «و اذ ابتلی ابراهیم ربه بکلمات فاتمهن‏»

2 - اجتماعی

الف: کیفری: مثل طوفان نوح

ب: درجه‏ ای: مثل جریان شعب ابی‏طالب

اگر بلا درجه ‏ای باشد، باید به استقبالش رفت
چون ناز پرورده تنعم نبرد راه به جایی.

چنانکه گوشت ‏خام به آتش پخته شود و تا پخته نشود شایسته خوان ملوک نگردد، آدمی هم خام است و جز به آتش مصائب وبلیات پخته نشود و تا پخته نشود شایسته بساط ملک الملوک جل جلاله نشود.

در ره منزل لیلی که خطرهاست

در آن شرط اول قدم آن است که مجنون باشی

اما اگر بلا، کیفری باشد، باید با توبه و استعانت از خداوند،
زمینه‏ های وقوع آن را ازبین برد. و این جاست که می‏گوئیم:

«اللهم اغفرلی الذنوب اللتی تنزل البلاء؛
خدایا گناهانی که سبب رسیدن بلا می شود را ببخش»

فاصله كرم تا عدالت

اگر بنا باشد كه خداوند به عدل رفتار كند،

اگر از بندگان، به عدل، حساب بكشد،

اگر انسان را طبق آنچه كرده است، مؤاخذه كند و كرم و عفوى در كار نباشد،

اگر فضل خدا، دستمان را نگيرد... اوضاع، بسى وخيم است. چراكه ما، لغزشكاريم و اهل گناه. روزى به تعداد زياد نافرمانى خدا مى كنيم. اگر ما را نسبت به آنها مؤاخذه كنند، كار بسى دشوار است.

آنچه مايه اميدوارى است، «فضل» خداست، و اينكه، خداوند، مهربان و بخشنده و بخشاينده است، جواد و كريم است. وگرنه بايد همه را عذاب كند، عذابى سخت.

در قرآن كريم مى خوانيم:

«اگر خداوند، بندگان را نسبت به ستمهايشان مؤاخذه مى كرد، هيچ جنبنده اى را روى زمين باقى نمى گذاشت، لكن تا «اجل» و فرصتى معين، آنان را تأخير مى اندازد.»[1]

باز، از قول خداى متعال بشنويم:

«خداى تو، آمرزنده و مهربان است، اگر خداوند، مردم را به آنچه در اين جهان مرتكب مى شوند، مؤاخذه كند نسبت به عذاب آنان را در همين دنيا، شتاب مى ورزد، ليكن براى مردم، موعدى قرار داده كه اگر آن موعد برسد، مردم فرارگاهى نخواهد يافت»[2]

راستى، اگر بنا باشد كه خداوند، در محاسبه عمل مردم در آخرت، و نيز در همين دنيا، جود و كرم و بزرگوارى خود را كنار بنهد و با مقياس دقيق «عدل» رفتار كند، چگونه مى توان از عذاب خداوند رست؟

با اين همه گناه و نافرمانى، با اين همه نيّت هاى آلوده و رياها و تزويرها، براى خوشايند مردم كار كردن ها، شهرت طلبى ها، نام جويى ها، غرورها و تكبّرها، باطل پرستى ها، غيبت ها و سوءظن ها...

واى... كه چه محشرى است!...

گر حكم شود كه مست گيرند

در شهر، هر آنكه هست گيرند

اين است كه در نخستين خواسته امروزمان، از پروردگار خواسته ايم كه ما را به خاطر خطاها و اشتباهات و لغزشها، مؤاخذه نكند وگرنه از چنگ عذاب الهى نمى توان رستن!...

كسى، دقتى فراوان داشت كه واجبات را انجام دهد و از محرّمات، پرهيز كند و پيش خود مى انديشيد كه بى گناه است، بنابراين او را از محاسبه به عدل، چه باك؟

از اين رو، در دعاى قنوتى كه داريم، به جاى جمله «أللّهُمَّ عامِلْنى بِفَضلِكَ وَلاتُعامِلْنى بِعَدلِك»، خدايا با من، به فضلت رفتار كن، نه به عدلت»، مى گفت: «خدايا!... با من به عدلت رفتار كن...»

روزى خواب ديد كه محشر است و قيامت و «محاسبه» و چنان از اعمال ريز و درشتش حساب كشيدند و چنان «عدل» را مقياس قرار دادند كه در آخر حساب، جهنّمى و اهل دوزخ از آب درآمد! وحشت زده از خواب پريد و با عذرخواهى از پروردگار نسبت به آنگونه دعا و از آن غرور، مجدّداً دعاى وارده را مثل ديگران خواند، كه:

«خدايا با من، با فضل و كرم خويش، رفتار و معامله كن، نه با عدالت و دادت».

خطاپوشى و عذرپذيرى خدا

گفتيم كه بار گناهمان سنگين است و راه، دور و دراز

و توان به دوش كشيدن اين همه بار، اندك. پس، بايد از خدا خواست تا توبه ها را بپذيرد، تا بارمان سبك شود تا براى طيران، سبك بال شويم و براى ادامه راه، «اميدوار».

خداوند، «تواب» و توبه پذير و خطاپوش است، عذر را قبول مى كند و تقاضاى بخشش را مى پذيرد.

خداوند، اهل «عفو» و آمرزنده و مهربان است. بندگانش را دوست مى دارد و به هدايتشان علاقه مند است.

اگر او نبخشايد، پس كه ببخشايد؟ اگر او براند، پس كه بپذيرد؟ اگر او رد كند، به سوى كه بايد روى آورد؟

اگر بيامرزد، چيزى از او كم نمى شود و اگر معذرت خواهى را بپذيرد، بر ما منّت نهاده است.

اين است كه در خواسته دوم خود در دعاى امروز، خواسته ايم كه عذرخواهيمان را قبول كند. چون خداوند، «مقيل العثرات» و «قابلُ التّوبات» است، توبه را مى پذيرد.

«مجيبُ الدّعوات» است، دعاها را اجابت مى كند.

«غافرُ الخطيئات» است، خطاها و گناهان را مى بخشايد.

«غفّار الذّنوب» است، گناهان را مى آمرزد.

«ستارالعيوب» است عيب ها را مى پوشاند.

خواسته ايم كه نسبت به گناهان، نافرمانى ها، لغزش ها و خطاهايمان، كه به پوزش ايستاده ايم، «اقاله» داشته باشد و پوزش ما را پذيرا باشد.

در تيررس بلاها و آفات

گرچه بلا، براى دوستان است، ولى گاهى ظرفيّت انسان كم است و جاهلانه ناسپاسى مى كند.

گرچه بلا، براى امتحان و آزمايش است، امّا شايد نتوانيم در پنجه اين گرفتاريهاى آزمايشى، صاف و سالم و پيروز، از امتحان به درآييم.

آفت ها، براى پندآموزى و ضررها، براى عبرت گرفتن است، بلا، هشدارباش است و آفت، بيدارباش.

گرفتارى ها، غفلت زدا و مصيبت ها، «يادآور» است، يادآور عجز و ضعف ما، و حاكميت اراده و مشيّتى بالاتر و والاتر از آنچه ما داريم، كه در كار جهان كارساز است.

امّا ظرفيّت ها كم است. همه، نمى توانند از آفات و بليّات، تحليلى درست بكنند. هركس، در مقابل شدايد «صبور» نيست.

بلا، گاهى انسانى را به كفر هم مى كشد، بدبين مى كند، از كوره در مى بَرَد، در هاضمه وجودى انسان نمى گنجد.

حديثى از امام على عليه السلامداريم كه «بلا و گرفتارى، براى ظالم ادب است و براى مؤمن، عبرت و تجربه است و براى انبياء، درجه».[3]

امّا اگر در معرض بلاها و آماج آفات قرار گرفتيم و ظرفيت آن را نداشتيم، شايد به گناهى ديگر بيفتيم.

در قرآن است كه: وقتى انسان، مورد آزمايش قرار گيرد و وفور نعمت و كرم خدايى او را فرا گيرد، مى گويد كه خدا به من اكرام كرده است، ولى وقتى دچار تنگى معيشت و روزى اندك گردد، مى گويد خداوند به من اهانت كرده و مرا خوار شمرده است.[4]

امام صادق عليه السلام فرموده است.

«از پروردگارتان، عفو و عافيت مسئلت كنيد. چرا كه شما اهل بلاكشى و جزء مردان بلاء و آزمايش نيستيد. اقوامى پيش از شما بودند ـ از بنى اسرائيل ـ كه در راه ايمانشان با ارّه ها شقه مى شدند تا تسليم كفر شوند ولى دست از ايمان نمى كشيدند.»[5]

البته، دچار بلا شدن، براى پالايش انسان و پخته شدن و تصفيه مؤمن، خوب است و هر كه مقامش نزد خدا بيشتر باشد، ابتلاءاتش افزون تر است (البَلاءُ لِلوِلاءِ ـ بلا براى دوستان است)

اگر با ديگرانش بود ميلى

چرا جام مرا بشكست ليلى؟

ولى آماج و هدف بلاها و آفت ها قرار گرفتن، گاهى ممكن است بيش از ظرفيّت و تحمّل انسان باشد و به كفر و عناد و گمراهى و بدبينى بكشد.

در پايان، با «آفات» هم آشنا شويم. از پيامبر اسلام صلى الله عليه و آله نقل شده است كه:

آفت علم، فراموشى است،

آفت خرد، سفاهت است،

آفت عبادت، سستى است،

آفت سخاوت، منّت است،

آفت شجاعت، ستم است،

آفتِ زيبايى، خودپسندى و كبر است،

آفت حسب ونسب، افتخاركردن وفخر فروختن است،

و آفت دين، هواپرستى است.

[1] ـ نحل، آيه 61.

[2] ـ كهف، آيه 58.

[3] ـ انّ البلاء للّظالم ادبٌ وللمؤمنِ امتحانٌ وَ لِلأنبياء درجةٌ بحارالأنوار، ج 64 ص 235.

[4] ـ فاّما الانسان اذا ما اتَبلاُه...فجر، آيه 15 و 16.

[5] ـ سفينه البحار ج 2 ص 106.