ایام ماه مبارک درمحضر امام سجاد (ع)

سلام و درود بر میهمانان ماه خدا ، سلام بر ماه مبارک رمضان ، سلام به خوبترین زمان ها، سلام به کوتاه ترین فرصتها، وقتی پرتو نور ماه مبارک رمضان بر زمین می نشیند ، طراوت و رحمت الهی بر پهنه جهان هستی،گسترده تر می گردد ، بوی خوش بهشت بر مشام جان مستولی گشته ، سفره الهی باز شده و فقیر و غنی متنعم می گردند

بدینوسیله روابط عمومی راسخون ضمن تبریک به مناسبت فرارسیدن ماه مبارک رمضان وآرزوی توفیق استفاده از برکات این ماه،از همه ی همراهان گرامی و کاربران عزیز دعوت می نماید سخنان گوهر بار(احادیث و روایات) امام سجاد (ع) را درخصوص موضوع ماه مبارک رمضان و روزه  در این تاپیک ارسال نمایند.
 

نکته:

در این تاپیک صرفاً مطالب و سخنان امام سجاد (ع) پیرامون ماه مبارک رمضان و روزه ارسال شود.

امام سجاد علیه السلام :

وَ أَمَّا حَقُّ الصَّوْمِ فَأَنْ تَعْلَمَ أَنَّهُ حِجَابٌ ضَرَبَهُ اللَّهُ عَلَى لِسَانِكَ وَ سَمْعِكَ وَ بَصَرِكَ وَ فَرْجِكَ وَ بَطْنِكَ لِيَسْتُرَكَ بِهِ مِنَ النَّار.

حق روزه آن است كه بدانى اين پرده ‏اى است كه خداوند در برابر زبان، گوش، چشم، اندام و شكمت آويخته تا ترا از آتش بپوشاند.

تحف العقول ص 258

دعاى ورود به ماه مبارک رمضان از زبان امام سجاد (ع) «الدعاء مخ العبادة» اين عبارت کوتاه از پيامبر مکرم اسلام در صحيفه سجاديه زبور آل محمد تجلى کاملى دارد، دعاى 44 صحيفه مخصوص آغاز ماه مبارک رمضان است که بخشى از آن و ترجمه تمام آن به ميهمانان «شهرالله» تقديم شده است.


امام چهارم شيعيان حضرت امام زين العابدين(ع) در دعاى چهل و چهارم صحيف سجاديه زبور آل محمد اينگونه با پروردگار خويش مناجات کرده است:

«الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِى هَدَانَا لِحَمْدِهِ، وَ جَعَلَنَا مِنْ أَهْلِهِ لِنَکُونَ لِإِحْسَانِهِ مِنَ الشَّاکِرِينَ، وَ لِيَجْزِيَنَا عَلَى ذَلِکَ جَزَاءَ الْمُحْسِنِينَ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِى حَبَانَا بِدِينِهِ، وَ اخْتَصَّنَا بِمِلَّتِهِ، وَ سَبَّلَنَا فِى سُبُلِ إِحْسَانِهِ لِنَسْلُکَهَا بِمَنِّهِ إِلَى رِضْوَانِهِ، حَمْداً يَتَقَبَّلُهُ مِنَّا، وَ يَرْضَى بِهِ عَنَّا وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِى جَعَلَ مِنْ تِلْکَ السُّبُلِ شَهْرَهُ شَهْرَ رَمَضَانَ، شَهْرَ الصِّيَامِ، وَ شَهْرَ الْإِسْلَامِ، وَ شَهْرَ الطَّهُورِ، وَ شَهْرَ التَّمْحِيصِ، وَ شَهْرَ الْقِيَامِ الَّذِى أُنْزِلَ فِيهِ الْقُرْآنُ، هُدًى لِلنَّاسِ، وَ بَيِّنَاتٍ مِنَ الْهُدَى وَ الْفُرْقَانِ فَأَبَانَ فَضِيلَتَهُ عَلَى سَائِرِ الشُّهُورِ ..»

ترجمه:
ستايش براى خداست که ما را به سپاس خود رهنمون گرديد، و بدان اهليّت بخشيد تا از شکر گزارانِ احسان او باشيم، و بر اين کار، ما را پاداش نيکوکاران دهد.
ستايش براى خداست که دين خود را به ما عطا فرمود، و ما را به آيين خود ويژه گردانيد، و به راه‌هاى احسان خويش پويا ساخت تا به فضل نعمت او به سوى خشنودى‌اش روانه شويم؛ ستايشى که آن را از ما قبول کند و به سبب آن از ما راضى شود.
ستايش براى خداست که ماه خود، ماه رمضان، را از جمله راه‌هاى احسان قرار داد، که ماه روزه، ماه اسلام، ماه پاکيزگى از آلودگى‌ها، ماه رها شدن از گناهان و ماه شب زنده‌دارى است؛ ماهى که قرآن در آن نازل گرديده؛ قرآنى که راهنماى مردم و نشانه‌ى آشکار هدايت و جدا کننده‌ى حق از باطل است.
پس به سبب حرمت‌هاى فراوان و فضيلت‌هاى نمايان که براى اين ماه مقرّر داشت، برترى آن را بر ديگر ماه‌ها عيان فرمود. براى بزرگداشت آن، چيزهايى را که در ماه‌هاى ديگر حلال کرده بود، در اين ماه حرام گردانيد، و خوردنى‌ها و آشاميدنى‌ها را غدغن کرد، و براى آن زمانى معين قرار داد، که نه اجازه مى‌دهد آن زمانِ معين پيش انداخته شود، و نه مى‌پذيرد که به تأخير افتد.
آن گاه يکى از شب‌هاى اين ماه را بر شب‌هاى هزار ماه ديگر برترى داد و نام آن را «شب قدر» نهاد؛ شبى که در آن، فرشتگان و روح به فرمان پروردگارشان بر هر يک از بندگان او که بخواهد، با تقديرِ بى‌تغيير الاهى که براى هر کارى در نظر گرفته شده، فرود مى‌آيند.

# خدايا، بر محمد و خاندانش درود فرست و ما را بياموز که چگونه فضيلتِ اين ماه را بشناسيم و حرمتش را بزرگ بشماريم و از آنچه مَنعمان فرموده‌اى خوددارى کنيم، و يارى کن تا با نگه داشتن اعضا و جوارح خود از گناه و به کار گماشتن آنها در آنچه سبب خشنودى توست، روزهاى آن را روزه بداريم؛ آن سان که به سخنان بيهوده گوش نسپاريم، و چشم خود را به سوى بازيچه‌ها ندوانيم،
و به حرام‌ها دست نگشاييم، و به سوى ناشايسته‌ها قدم بر نداريم، و شکم‌هايمان جز آنچه تو حلال کرده‌اى در خود جمع نکند، و زبان‌مان جز آنچه تو فرموده‌اى، نگويد، و جز در آنچه ما را به ثواب تو نزديک مى‌سازد، خود را به زحمت نيندازيم. و جز آن کار که ما را از عقاب تو حفظ مى‌کند به کار ديگر نپردازيم. آن گاه به لطف خود، همه‌ى اين اعمال را از رياى رياکاران، و آوازه‌جويى آوازه‌جويان، بپيراى، تا کسى را در عبادت خود با تو شريک نگيريم و جز تو منظور و مرادى نجوييم.

# خدايا، بر محمد و خاندانش درود فرست و ما را در اين ماه بر اوقات نمازهاى پنج گانه آگاهى ده؛ با احکام و شرايط آن که مقرّر فرموده‌اى، و واجباتش که لازم گردانده‌اى، و وظايفى که به آنها موظّف کرده‌اى، و هنگامه‌هايى که براى آنها قرار داده‌اي.
ما را در نماز، با کسانى برابر ساز که مراتب بلند آن را دريافته‌اند و ارکان آن را حفظ مى‌کنند و آن را در وقت خود، به شيوه‌ى بنده و فرستاده‌ى تو ـ که درودهاى تو بر او و خاندانش باد ـ در رکوع و سجود و همه‌ى فضيلت‌هاى آن با کامل‌ترين وضو و در نهايت خشوع به جاى مى‌آورند.
توفيقمان ده که در اين ماه، با نيکى و احسان، به سوى خويشان خود رويم، و با بخشش و عطايا از همسايگان خود دل‌جويى کنيم، و دارايى‌هاى خود را از حقوق مردم بپيراييم، و با جدا کردن زکات پاکيزه نماييم، و با کسى که از ما دورى گزيده آشتى کنيم. با آن که بر ما ستم نموده، از مقتضاى انصاف در نگذريم، و با آن که با ما دشمنى ورزيده صلح کنيم، مگر کسى که در راه تو و براى تو با او دشمن شده‌ايم، که او دشمنى است که با وى دوستى نمى‌کنيم، و از حزبى است که با آن يکرنگ و يکدل نمى‌شويم.
ما را موفق کن که در اين ماه با انجام دادن کارهاى نيک و پسنديده خود را به تو نزديک‌تر سازيم؛ اعمالى که با آنها گناهان‌مان را بيامرزى و ما را از شروع به ناشايسته‌ها نگاه دارى، تا هيچ يک از فرشتگان تو بيش از طاعت‌هاى گوناگونِ ما نزد تو طاعت نياورند، و در انواع سبب‌هاى تقرّب، به پاى ما نرسند.

# خدايا، من از تو مى‌خواهم که به حق اين ماه، و به حق هر فرشته‌اى که او را مقرّب خود ساخته‌اى، و هر پيامبرى که او را به رسالت فرستاده‌اى، و هر بنده‌ى صالحى که برگزيده‌اى و او از آغاز تا انجام اين ماه در عبادتت کوشيده است، بر محمد و خاندانش درود فرستى و ما را شايسته‌ى آن کرامت کنى که به دوستان خود وعده فرموده‌اى، و از آنچه براى بندگان کوشا در اطاعت خود قرار داده‌اى، برخوردارمان سازى، و به رحمت خود ما را در صف آنانى درآورى که بالاترين مرتبه‌هاى بهشت را سزاوارند.

# خدايا، محمد و خاندانش درود فرست و چنان کن که ما از کج‌روى در مسأله‌ى توحيد تو، و کوتاهى در بزرگداشت تو، و شک در دين تو، و گم کردنِ راه تو، و غفلت از حرمتگزارى تو، و فريب خوردن از دشمن تو، شيطانِ رانده شده، برکنار مانيم.
خدايا، بر محمد و خاندانش درود فرست و هرگاه در هر يک از شب‌هاى اين ماه بخشايش تو جمعى از بندگانت را از بند عذاب رهايى بخشد و گذشت تو ايشان را ببخشايد، ما را از جمله‌ى اين بندگان قرار ده و در شمار بهترين کسانى درآور که با اين ماه به سر برده‌اند و با آن همراهى کرده‌اند.

# خدايا، بر محمد و خاندانش درود فرست و چون هلال اين ماه ناپديد شود، گناهان ما را نيز محو نما، و چون روزهاى آن به پايان رسد، آلودگى‌هاى ما را نيز از ميان بردار، تا در حالى آن را پشت سر گذاريم که تو ما را از هر خطا پيراسته‌اى و از هر گناه پاکيزه ساخته‌اي.
خدايا، بر محمد و خاندانش درود فرست و اگر در اين ماه ميانه‌روى پيشه نکرده‌ايم، ما را به راه ميانه آور، و اگر از راه راست گرديده‌ايم، به راه راستمان بدار، و اگر دشمن تو، شيطان، ما را احاطه کرده است، از چنگ او رهايى‌مان بخش.

#خدايا، اين ماه را با عبادت ما آکنده ساز، و لحظه‌هايش را با طاعت ما بياراى، و ما را يارى کن که روزهايش را روزه بداريم و شب‌هايش را با نماز و نياز و فروتنى و اظهار خاکسارى در برابر تو به صبح آوريم، تا هيچ روزِ آن بر غفلت ما، و هيچ شبِ آن بر کوتاهى ما گواه نباشد.

# خدايا، ما را در ماه‌ها و روزهاى ديگر، و تا زنده‌ايم، اين چنين قرار ده، و از آن بندگان شايسته‌ى خود گردان که بهشت را به ميراث مى‌برند و در آن جاودانه مى‌مانند؛ آنان که آنچه بايد [در راه خدا] بدهند، مى‌دهند، و در حالى به سوى پروردگارشان باز مى‌گردند که دل‌هايشان هراسان است؛‌آنان که در کارهاى نيک شتاب مى‌ورزند و هم ايشان در آنها بر يکديگر سبقت مى‌گيرند.
خدايا، در هر وقت و در هر زمان و در هر حال، بر محمد و خاندانش درود فرست، به شمار درودهايى که بر ديگران فرستاده‌اى، و چندين برابرِ همه‌ى آنها؛ چندان که جز تو کسى آنها را شماره نتواند کرد، زيرا تو هر چه خواهى همان کني.

ویژگی های ماه مبارک رمضان در بیان حضرت زین العابدین

حضرت در این دعا، ماه مبارک رمضان را چنین معرفی می کنند: «شَهْرَ الصِّیَامِ، وَ شَهْرَ الْإِسْلَامِ، وَ شَهْرَ الطَّهُورِ، وَ شَهْرَ التَّمْحِیصِ، وَ شَهْرَ الْقِیَامِ الَّذِی أُنْزِلَ فِیهِ الْقُرْآنُ، هُدیً لِلنَّاسِ، وَ بَیِّناتٍ مِنَ الْهُدی‏ وَ الْفُرْقانِ»؛ شهر روزه داری و شهر اسلام؛ شهر پاکی و پیرایش؛ شهر شب زنده داری و شهر قرآن؛ شهری که در آن هدایت و بیّنات برای مردم فرود آمده است. گویی نزول قرآن محدود و مخصوص سال های اول نزول قرآن در زمان حیات نبی اکرم (ص) نیست؛ بلکه این نزول در این ماه استمرار دارد. شهر برخورداری از قرآن و هدایت آن و بیّناتی که برای بشر آورده، این ماه است؛ شاید از این روست که به ماه رمضان، بهار قرآن گفته اند. انسان در این ماه می تواند به صیام و اسلام و طهور و تمحیص و قیام راه پیدا کند. می تواند به مقام صائمین برسد؛ البته این مقام هم درجاتی دارد. مانند صوم پرهیز از مبطلات و محرّمات، تا صوم «خاصّ الخاص» که در آن روزه، «امساک قلب از ماسوی ‏الله» شرط روزه داری شمرده شده است. ماه رمضان ماهی است که انسان می تواند به این مقام برسد؛ چرا که همیشه این شرایط مهیّا نیست.

شهر الصیام (ماه روزه)

عبدالرحمن بن بشیر نقل می كند امام زین العابدین(ع) در هر روز ماه رمضان این دعا را می خواند:«بارخدایا این ماه رمضان و ماه روزه است... (1) امام سجاد همچنین در صحیفه سجادیه هنگام ورود به ماه رمضان از این ماه بعنوان (شهر صیام، یاد نموده اند.صوم و صیام در لغت هر دو مصدر و به معنای امساك و خودداری از انجام كاری است. این كار ممكن است گفتن یك سخن با خوردن و آشامیدن یا راه رفتن یا تمتع و یا فعل دیگر باشد. به اسبی كه راه نمی رود صائم گفته و به باد راكد نیز صوم گفته اند.

صوم و صیام از نظر شرع عبارت است از خودداری از كارهای معین در زمان معین با نیت از طلوع فجر تا مغرب مهمترین كارهادر ماه رمضان روزه است. ماه رمضان با روزه شروع می شود و باروزه پایان می پذیرد. ماه رمضان پیوند اساسی و عمیق با روزه دارد.

1ـ وسائل ج7 ص237 ـ كافی ج 4 ص 75

شهر الاسلام (ماه اسلام)

امام چهارم امام زین العابدین(ع) هنگامی كه شب اول یاروز اول ماه رمضان می رسید دعائی می خواندند. در بخشی از این دعا در صحیفه سجادیه آمده است:«سپاس خدائی را سزا است كه ماه خود ، ماه رمضان، ماه صیام، ماه اسلام... را یكی از راههای احسان قرار داد.»

شهر القیام (ماه قیام )

امام علی بن الحسین زین العابدین «ع» در صحیفه سجادیه  در دعای خویش هنگام ورود به ماه رمضان ، این ماه را «شهر القیام » نامیده اند . توفیق قیام در ماه مبارك رمضان خواسته معصومین (ع) بوده است و شیعیان را هم به سوی چنین دعایی دعوت می كرده اند . پیامبر گرامی «ص » هنگام ورود ماه رمضان می فرمود:

«حمد و ستایش خدایی را سزاست كه ما را به وسیله تو ای ماه مبارك گرامی داشت ، بار خدایا ما را به روزه و قیام در این ماه ، نیرومند و توانا بگردان »

همچنین ایشان در خطبه ای در فضلیت ماه رمضان فرموده اند : ای مردم به تحقیق ماهی شما را فرا گرفت كه در آن ماه شبی است كه بهتر از هزار ماه است و این ماه ، ماه رمضان است . خداوند در این ماه روزه را واجب كرده و ثواب قیام برای نماز مستحبی در شبی از این ماه را به اندازه نماز مستحبی هفتاد شب در غیر این ماه قرار داده است .(1)

امام زین العابدین (ع ) فرموده اند : “خدایا روزه داری در این ماه رسیدن به آرزوی قیام در این ماه را نصیب من بگردان . (2)

قیام در این ماه آنقدر ارزشمند و مهم است كه امام زین العابدین (ع) در پایان ماه هنگام وداع با آن از خدا می خواهد توفیق قیام در ماه رمضان آینده را نیز به ایشان عنایت كند.

پی نوشت :

1ـ وسائل ج7 ص 227 بحار ج96 ص 359

2ـ كافی ج4 ، ص 76

امام سجاد وماه مبارک رمضان

در مورد حضرت امام سجاد(ع) نقل شده است که چهل بار قرآن را در ماه مبارک ختم می نمود.

درباره حضرت امام زین العابدین(ع) نقل شده است که ایشان در این ماه کاملا غرق در دعا و تسبیح و استغفار و ذکر تکبیر می گشت.

حضرت علی بن الحسین امام زین العابدین(ع) شب عید فطر را در مسجد به نماز می گذارند تا آنگاه که صبح شود.

از امام زین العابدین(ع) روایت شده است: کسی که سوره قدر را در هنگام افطار و سحر بخواند مانند کسی است که در این فاصله در راه خدا بخون خود غلتیده باشد

منبع : مهرنیوز

توجه بیشتر به زیردستان و گذشت از خطای آنان

از امام صادق(ع) روایت است که امام زین العابدین(ع) در ماه مبارک رمضان توجه خاصی به زیردستان و خدمتکاران خود داشت و هرگاه یکی از آنها مرتکب خطایی می شد او را مورد عقوبت قرار نمی داد و تنها گناه او را یادداشت می نمود تا آنکه که شب آخر ماه رمضان فرا می رسید، همه آنان را گرد خود جمع می نمود و کاغذهای خطایای آنان را بیرون می آورد و بر تک تک آنان می خواند و آنان به گناه خود اعتراف و اقرار می نمودند، پس از آن در میان ایشان برمی خاست و می فرمود:«با صدای بلند بگویید: ای علی بن الحسین، همان خدایت نیز خطاهایت را شمارش کرده است همانگونه که تو گناهانمان را شمردی و در کتاب، تمام اعمال کوچک و بزرگ ثبت است و همه اعمال در نزد او حاضر است همانگونه که اعمال ما در نزد تو حاضر بود (و تو بر آن ناظر بودی)، پس از ما درگذر همانگونه که تو امید عفو و گذشت داری، از ما درگذر تا که خدایت را بخشنده و رحیم یابی...ای علی بن الحسین، کوچکی مقام خود را در برابر خدای داور دادگری که به هیچ کس ظلم روا نمی دارد یادآور و از گناه ما درگذر،...» و حضرت در حالی که گریه و زاری می کرد مرتب این کلمات را می فرمود و آنان هم با وی هم آواز می شدند و می فرمود: بار خدایا تو به ما دستور دادی که از کسانی که به ما ظلمی روا داشتند درگذریم، ما بخود ظلم کردیم، پس از ما درگذر، که تو نسبت به آن سزاوارتری. تو به ما فرمودی که هیچ درخواست کننده ای را از در خانه هایمان رد نکنیم. ما به درگاه تو دست نیاز و درخواست بلند کرده ایم و از تو طلب می نماییم. پس بر ما منت نه و ما را محروم مساز...آنگاه رو به آنان می نمود و می فرمود: من از خطایای شما گذشتم، آیا شما نیز از من می گذرید؟
و  آنان در پاسخ می گفتند: از تو گذشتیم ای آقای ما و تو به ما هیچ بدی روا نداشتی، پس آن حضرت می فرمود بگوئید: بار خدایا: از علی بن الحسین درگذر، همانگونه که او از ما گذشت و او را از آتش آزاد آن همانطوری که او ما را از بندگی رهانید، و آنان آمین گفتند، و حضرت فرمود: بروید که از شما گذشتم، و همگی شما را آزاد کردم، و همگی آنان را آزاد می فرمود.

افطاری دادن

این عمل در سیره معصومین (ع) بنحو کاملی مشاهده می شود و از امام صادق (ع) روایت است که هنگامی که حضرت امام زین العابدین (ع) روزه می گرفت دستور می داد گوسفندی را سر می بریدند، و آن را تکه تکه ساخته و در دیگ می ریختند، آن حضرت در وقت غروب به دیگها سر می زد و در حالی روزه داشت بوی آبگوشت را استشمام می نمود، آنگاه می فرمود: کاسه ها را بیاورید این کاسه را برای فلان کس و دیگری را برای فلان بکشید، و همینطور کاسه ها را پر می کردند تا آبگوشت به اتمام می رسید، آنگاه خود با نان و خرما افطار می کرد.

امام سجاد (ع) ابتدا اشاره به نعمت‌های پروردگار کرده به خدا عرض می‌کند: «وأنت جعلت من صفایا تلک الوظائف وخصائص تلک الفروض شهر رمضان … وقد أقام فینا هذا الشهر مقام حمدٍ وصحبنا صحبة مبرور»[1] خدایا نعمت‌های فراوانی به ما دادی. یکی از برجسته‌ترین نعمت‌ها، ماه رمضان و یکی از بهترین فضیلت‌ها روزه این ماه است که نصیب ما کردی؛ و هیچ زمانی، به عظمت زمان ماه مبارک رمضان نیست. گذشته از آنکه شب قدر را در آن قرار دادی، این ماه را ظرف نزول قرآن کریم قرار دادی که چنین فیضی در این ماه نازل شده است. اگر کسی با قرآن باشد همراه قرآن بالا می‌رود و این را بر ملّت مسلمان منّت نهادی؛ زیرا ملت‌های دیگر در ماه رمضان روزه نمی‌گیرند و این نعمت را مخصوص مسلمانان نمودی.

وداع برای کسی است، که با ماه مبارک رمضان مأنوس بوده و این ماه دوست او باشد وگرنه آن کس که با این ماه نبوده، و دعای ندارد. انسان از دوستش و یا کسی که مدّتی با او مأنوس بوده خدا حافظی می‌کند. کسی که اصلاً نمی‌داند چه وقت ماه مبارک رمضان آمد و چه وقت سپری شد، چرا آمد و چرا سپری شد وداعی ندارد.

امام سجاد (ع) آخر ماه مبارک رمضان که می‌شد، با سوز و گداز این دعا را می‌خواند و می‌فرمود: ماه رمضان در بین ما اقامت داشت و جای حمد و ثنا بود؛ زیرا به همراه خود رحمت آورد. و رفیق بسیار خوبی برای ما بود. ما در صحبت و همراهی با او به فضایل و نعمت‌هایی رسیدیم. دوستی بود که به همراهش رحمت و مغفرت و برکت آورد.

1 ـ صحیفه سجادیه، دعای 45

رمضان و آموزش دعا

"السلام علیک من شهرٍ قُربت فیه الآمال ونشرت فیه الأعمال" سلام ما بر تو ای ماهی که آرزوها در این ماه نزدیک شد و ما فهمیدیم که چه بخواهیم. لذا آرزوهای طولانی نمی‌طلبیم، ماهی که در آن بر آمدن آرزوهای مشروع نزدیک شد.

در دعای سحر ماه مبارک رمضان نیز از امام سجاد (س) رسیده است، که:

خدایا آن‌ها که تو را نمی‌شناسند و عبادت نمی‌کنند، روزی می‌دهی، مار و عقرب‌ها روزی خور خدا هستند، پس حیف است که انسان تمام حاجت‌ها را در محور مادّه و مادّیات خلاصه کند. خداوند همه کفّار و منافقین را در عالم، تأمین می‌کند، پس آیا صحیح است انسان تلاش و کوشش خود را بر این صرفند که از خدا طبیعت و دنیا بطلبد؟ از این روست که امام می‌فرماید: سلام بر ماهی که فهمیدیم در آن از خدا چه بخواهیم. آرزوهای طولانی نداشته باشیم؛ بلکه چیزی بخواهیم که برای ما بماند.

ناله از فراق و جدایی

امام سجاد در دعا فرمود: «ثم قد فارقنا عند تمام وقته وانقطاع مدّته ووفاء عهده [عدوه] ونحن مُودّعوه». این ماه بعد از آنکه پایانش فرا رسید، از ما مفارقت و هجرت کرد و ما را تنها گذاشت. و ما هم اکنون با ماه خدا وداع می‌کنیم. «وداعَ مَن عزّ فراقه علینا» چه وداعی؟ وداع تشریفاتی؟ نه؛ وداع با دوست عزیزی که مفارقتش برای ما توانفرساست؛ آن کس که اهل معنا بود خیرش در این ماه بیشتر شد و آن کس که گرفتار گناه بود از گناهش کاسته شد. ما کسی را وداع می‌کنیم که رفتنش برای ما بسیار گران و سخت است و ما را غمگین می‌کند، ماهی که شب و روزش رحمت بود. بزرگان فقه ما نظیر مرحوم صاحب جواهر الکلام فرموده‌اند: در فضیلت روزه گرفتن همین بس که انسان ازنظر ترک بسیاری از کارها، شبیه فرشته می‌شود. به همان اندازه که انسان از فکر شکم رها شود به فرشته شدن نزدیک می‌گردد .[1 ]

گفته‌اند: پس از عید فطر، شش روز از اوایل ماه شوال را به عنوان بدرقه، روزه بگیرید؛ زیرا اگر کسی دوست عزیزی را بخواهد بدرقه کند، چند قدم به همراه او می‌رود. امام سجاد (ع) فرمود: «وأوحشنا انصرافه عنّا» و از اینکه منصرف شد و از ما فاصله گرفت، ما را به وحشت انداخت. ما دوست مهربان و پربرکتی را از دست می‌دهیم، لذا به وحشت می‌افتیم. از این رو بود که آخر ماه مبارک رمضان که می‌شد، اولیای خدا احساس غربت می‌کردند.

"ولزمنا له الذِمام المحفوظ والحُرمة المرعیة والحق المقضی". ما باید حقی که او بر عهده ما دارد رعایت کرده حرمتی که در پیش ما دارد ارج بهیم. باید به تعهدی که بین ما و اوست وفا کنیم.

"فنحن قائلون السلام علیک یا شهر الله الأکبر ویا عید أولیائه"» آنگاه چون این دوست عزیز از ما جدا می‌شود ما چنین می‌گوییم: سلام بر توی بزرگ‌ترین ماه که به خدا انتساب داری. و سلام بر توی عید اولیای الهی. این سلام، سلام تودیع است.

"السلام علیک یا أکرم مصحوبٍ من الأوقات ویا خیر شهرٍ فی الأیام والساعات" امام سجاد (ع) چندین بار به این ماه سلام می‌کند. ماه رمضان اگر زمانی گذارا بود و باطن و سرّ و حقیقت و روح نداشت، ولی الله به او سلام نمی‌کرد. این گفته‌های معرفتی ـ معاذالله ـ نظیر اشعار خیالی شعرا نیست که بر خطابه‌های خیالی حمل شود که مثلاً به کوه و یا آثار مخروبه خطاب می‌کنند. بیان حضرت این است که ما خیلی دوست و رفیق، داشته و داریم؛ اما هیچ دوستی به عظمت این ماه نبوده. ماهی که نه هیچ روزی مثل روزهای آن و نه شبی چون شب‌های آن بود.

1 ـ جواهر الکلام، ج16، ص181

وداع با صفای باطن و نشاط

"السلام علیک من قرینٍ جلّ قدرُه موجوداً وأفجع فقدُه مفقوداً" سلام بر توی نزدیکی که وقتی بودی گرامی بودی و حال که در آستانه رفتن هستی، رفتنت فاجعه است و ما را غمگین می‌کند. همچون کسی که عضو خانواده‌اش را از دست می‌دهد.

"ومرجوٍّ آلمٌ فراقه" سلام بر توای تکیه‌گاه امید، که در هنگام مفارقت، ما را متألم و رنجور کردی.

آن ماه که در جان انسان رسوخ داشت، وقتی از جان فاصله می‌گیرد، جایش را غم پر می‌کند؛ زیرا از آن صفای ضمیر دیگر خبری نیست و آن نشاطی را که انسان در ماه مبارک رمضان برای نثار و ایثار دارد، در غیر این ماه ندارد. اگر انسان در این ضیافت حق از خدا غنا و بی‌نیازی طلب کند، چیزی او را متوجه و مشغول نمی‌کند، نه از کسی می‌ترسد و نه از بذل جان دریغ می‌کند.

 یکی از مهمترین اعمالی که ائمه (ع) در ماه مبارک رمضان انجام می‌دادند، قرائت قرآن، دعا و تسبیح و استغفارگویی بوده که در میان ائمه (ع)، امام سجاد (ع) در این ماه کاملاً غرق تسبیح، ذکر و تکبیر خداوند بودند.

براساس دعای صحیفه سجادیه، امام (ع) در ابتدای این ماه دعا می‌کردند که سلام بر تو ای ماهی که نسبت به آمدنت حریص بودیم و در آینده مشتاق آمدن دوباره تو هستیم. ایشان در دعای وداع نیز از دوری این ماه گله می‌کنند و می‌فرمایند: این ماه پس از آن که تمام شد، از ما مفارقت کرد و ما را تنها گذاشت، ما آن را وداع می‌کنیم که فراقش برای ما گران و سخت است.

ایشان در دعایشان می‌گویند که سودی که از این ماه بردند، برترین سودهای جهانیان است.

ادعیه امام سجاد (ع) برای ماه مبارک رمضان در صحیفه سجادیه موجود است و همچنین دعای ایشان در شب های نوزدهم و بیست و یکم می‌تواند برای مردم راهگشا باشد.

یکی از مهمترین اعمال امام سجاد (ع) در این ماه صدقه دادن بود، ایشان در این ماه هر روز صدقه می‌دادند و می‌فرمودند که امیدوارند شب قدر را دریابند و از آن بهره ببرند.

یکی از کارهای دیگر امام سجاد (ع) نیز آزاد کردن بندگان در این ماه بود، سید بن طاووس در کتاب اقبال‌الاعمال می‌نویسد: علی بن حسین (ع) شب آخر ماه رمضان، بیست نفر برده را آزاد می‌کرد و می‌فرمود: «دوست دارم خداوند ببیند که من در دنیا بردگان خود را آزاد می‌کنم بلکه مرا در روز رستاخیز از آتش دوزخ آزاد سازد». امام هیچ گاه خدمتکاری را بیش از یک سال نگه نمی‌داشت و در نهایت آنها را شب عید فطر آزاد می‌کرد.

*منابع:

- صحیفه سجادیه، دعاى 45

- بحارالانوار، ج 95

-کتاب امام سجاد (ع)، جمال نیایشگران

-کتاب اقبال‌الاعمال