استغفار و توبه

یکی از راه‌های جلب رضایت رحمت الهی، استغفار است. استغفار یعنی از خدای متعال طلب بخشش کردن و مغفرت او را خواستن. این در قرآن در آیات متعددی مورد تأکید قرار گرفته است. ازما خواسته شده است که برای گناهانمان توبه کنیم. هیچ کس هم نیست که گناه نداشته باشد. ما مردم که در زندگی شخصیمان و در زندگی اجتماعیمان اشتباهات داریم. گناه‌ها و جرأت‌ورزیدن‌های بر خدا داریم، باید استغفار کنیم. اولاً بخش مهمی از دعاهایی که ما از ائمه معصومین دریافت کرده‌ایم، استغفار است. این اهمیت استغفار را نشان می‌دهد. همین دعای شریف کمیل که شب‌های جمعه می‌خوانید و یکی از بهترین دعاهاست که از ائمه علیهم السلام وارد شده. وقتی نگاه می‌کنید از اول تا به آخر استغفار است. طلب بخشش وطلب مغفرت است. با زبان‌های گوناگون. دراول دعا خدا را قسم می‌دهید به ده چیز: به رحمت او. به قوّت او. به جبروت او. به عزّت او. به نوراو. به ده صفت از صفات ربوبی، خدا را قسم می‌دهید. گناهانی که موجب می‌شود بلا نازل بشود. گناهانی که موجب می‌شود که دعای انسان مستجاب نشود. چقدر خطا و تخلف ممکن است داشته باشیم که یک چنین آثار خطرناک و زیان‌باری را برای ما بیاورد. خب ما اینها را باید از خدای متعال درخواست کنیم که برما ببخشد. قدم اول "استغفار" است. استغفارموجب می‌شود که انسان بتواند توبه کند چون فقط طلب مغفرت نیست، توبه برگشتن به راه خداست. قدم اول این برگشتن این است که انسان از خداوند طلب مغفرت کند. گناهان موجب می‌شود که زندگی اجتماعی اجتماعات تباه شود. باید بدانیم که وقتی بشر به خاطرغفلت، به خاطر کج‌فهمی، دچار گناه و اشتباه و خطا می‌شود و چوب خطاها را خواهد خورد. تنها راه علاجی که دارد این است که توبه کند وبه خدای متعال از آن خطا بازگشت و انابه کند و از خدا طلب مغفرت کند و خود طلب مغفرت موجب آگاهی است. وقتی به ما می‌گویند که باید ذکراستغفار را همیشه بگویید معنایش چیست؟ معنایش این است که ما دائماً در معرض لغزش و گناهیم. اگر گناهی نباشد استغفار چرا؟ وقتی می‌گویند هر روزی فلان تعداد طلب مغفرت کنید از خدا، معنایش این است که هر روزی در معرض این تعداد یا بیشتر گناهید.

یک انسان با گناه، خودش را رو سیاه می‌کند و دچار خسران می‌شود. همه تلاش‌های یک انسان برای عاقبت به خیری است، برای سعادت است.اگر از دست رفت، هیچ خسرانی از این بالاترنیست. بعضی از گناهان دربعضی از موقعیت‌ها تأثیرات زیان‌بارتری دارد. مثل تهمت که به رخ‌کشاننده‌ی ارزش‌های منفی و صفات منفی و مردود از نظراسلام است. و دیگری دروغ‌گویی است که گناهی بزرگ است. گناهی به معنای تغییردهنده حقیقت است و شاید یکی از بزرگترین گناهان است. به همین جهت گناه مضاعف و بزرگ‌تری است. در بلا را بوسیله استغفار ببندید. یعنی بهره‌مندی نیکو از زندگی با استغفار و توبه حاصل خواهد شد. آمرزش‌طلبی از خدای متعال این حاجت چیست؟ حاجتی که می گوید من همه عمرم را در طلب آن سپری کردم عبارت است ازهمین مغفرت الهی. یعنی این قدر این مسئله مهم است آمرزش الهی. این آمرزش الهی به معنای اصلاح خطاهاست، به معنای جبران کردن و ضربه‌هایی که بر خودمان و بر دیگران وارد کردیم. این معنای آمرزش‌طلبی است. آن کسی که به سمت تو بیاید پروردگارا راهش نزدیک است. ما بدست خودمان با خطاهای خودمان فاصله ایجاد می‌کنیم بین خودمان و خدا. خدای متعال فاصله‌ای با ما ندارد. راه نزدیک است. و اگر توفیقی پیدا شود، این توفیق نشانه رحمت الهی است. خدا در موارد متعدد توبه را به خودش نسبت می‌دهد(خدا توبه کرد تا انسان‌ها توبه کنند). توبه یعنی چه؟ یعنی توجه برگشت. خدا به شما عطف توجه کرد این موجب شد که شما هم به خدای متعال دلتان متمایل بشود.

گناه حجاب می‌شود میان ما و میان رحمت الهی. استغفار این حجاب را بر می‌دارد، راه رحمت خدا و تفضل خدا بسوی ما باز می‌شود. این فایده استغفاراست. شما در آیات قرآن درچند جا ملاحظه می‌کنید که برای استغفار یک فوائد دنیوی و گاهی فوائد اخروی مترقب دانسته شده است. خود استغفار در واقع یک جزئی از توبه است. توبه هم یعنی بازگشت بسوی خدا. که یکی از ارکان توبه، همان استغفاراست. یعنی خدای متعال باب توبه را باز کرده است به روی بندگان تا اینها بتوانند در راه کمال پیش بروند و گناه آنها را زمین‌گیرنکند. چون گناه انسان را ازاوج اعتلای انسانی ساقط می‌کند. استغفار کلید درِ توبه است، کلید درِ مغفرت است. با استغفارمی‌شود آمرزش الهی را بدست آورد. استغفار این قدر اهمیت دارد. اگر بخواهیم استغفار و این نعمت الهی را بدست بیاوریم. دو خصلت را باید از خودمان دورکنیم: یکی غفلت / یکی غرور.

غفلت یعنی انسان به کل متوجه نباشد، متنبه نباشد، که گناهی از او سر می‌زند. مثل بعضی مردم بدون این که متوجه باشد که این خلافی است که از او سر می‌زند. دروغ می‌گوید. توطئه می‌کند. غیبت می‌کند. ضررمی‌رساند. ویرانی درست می‌کند.

غرور یعنی اندک کار کوچکی که انسان انجام می‌دهد، مغرور می‌شود. بالاترین شقاوت‌ها متعلق به آن کسی است که مغرور شود به تو. کسی که مغرور می‌شود دستش کوتاه از رهایی و سلامتی است. چرا؟ چون اگر کاری در راه خدا انجام داد فوراً مغرور می‌شود که ما دیگر پیش خدای متعال کار خودمان را درست کردیم و حساب خودمان را ساخته‌ایم. به زبان نمی‌آورد این را اما در دل او این‌جوراست.

خدا را متوجه خودتان کنید. خدا می‌فرمایند: مرا به یاد بیاورید تا من شما را به یاد بیاورم. یعنی در همان لحظه‌ای که شما دلتان را متوجه خدای متعال می‌کنید و خدا را در دل خودتان حاضر می‌کنید در همان لحظه خدای متعال چشم لطف و مهر و عطوفتش متوجه شماست. دست لطف و بذل و بخشش به سوی شما دراز است. خدا را به یاد خودتان بیندازید و الا روزی خواهد رسید که خطاب الهی به سمت گناهکاران می‌آید که ما شما را فراموش کردیم، ما شما را بدست فراموشی سپرده‌ایم. بروید! تا در عرصه قیامت.

بنابراین استغفار بازگشت بسوی پروردگار است، پشت کردن به خطاها و گناهان است. و خداوند می‌پذیرد اگر استغفار، "استغفار حقیقی" باشد.