به قلم: مرضیه زادفرج

به گزارش پایگاه خبری تحلیلی طنین یاس، هر روز ساعت 6 صبح با عجله کودکش را آماده می کند تا  به سرویس اداره برسد او زودتر از همسر و دو دختر دبستانیش بیرون می رود چراکه باید ساعت 7 صبح در محل کارش حضور داشته باشد. این کار هر روز اوست . همیشه نگران این موضوع است که دخترانش چطور بیدار شده، حاضر می شوند و به مدرسه می روند و وقتی به خانه برمی گردند در خانه نیست که  به استقبالشان برود و به موقع غذای گرم به آنها  بدهد . از این که شاغل است راضی است اما همیشه این موضوع او را آزار می دهد که...

آیا شاغل بودن او لطمه‌ای به زندگی، تربیت فرزندان و تحکیم بنیان خانواده نمی زند ؟

این عذاب  وجدان و احساس گناه همیشه با اوست و این فکر که باید بهترین سالهای زندگی و جوانیش را به این شکل و با استرس سپری کند احساس خوشایندی ندارد و تصور می کند که اگر مانند بسیاری از زنان دیگر خانه دار بود و با آرامش و آسایش به زندگی و فرزندانش رسیدگی می کرد کانون زندگیش گرمتر بود و در نتیجه بسیار موفق تر و شادابتر بود.

شاید این مشکل بسیاری از مادران شاغل نیز باشد.

در این مقاله سعی شده است به مشکلات پیش روی زنان شاغل و وضعیت زندگی آنها پرداخته و راهکارهایی برای ایجاد تعادل بین اشتغال زنان و کانون گرم خانواده مطرح نماییم.

• اشتغال مادران چرا و به چه علت؟

دلایل اشتغال مادران را می توان به چند دسته تقسیم کرد:

• مادرانی که قبل از دوران ازدواج و فرزند آوری شاغل بوده و به کار به عنوان بخشی از زندگی نگاه می کنند. این دسته از مادران همواره مطرح می نمایند که نمی توانند در خانه بنشینند. البته بسیاری از این زنان معمولا بعد از فرزند آوری مجبور به خانه نشینی می شوند .
• مادرانی که به دلیل مشکلات مالی و فقر اقتصاد ی خانواده شاغل شده اند. امروزه به دلیل وجود مشکلات اقتصادی اکثر زنان و مردان برای تامین مخارج زندگی (اجاره مسکن، خوراک ،پوشاک و...) مجبور به کار کنند  هر دو نفر هستند تا بتوانند بحران اقتصادی خانواده را حل نمایند.
•  
• مادران سرپرست خانوار که نان آور خانواده نیز محسوب می شوند. بسیاری از زنان در جامعه وجود دارند که به دلایلی سرپرست خانواده شده و مجبورند برای آینده فرزندانشان کار کنند و این امر اجتناب ناپذیر است.
• مادرانی که به دلیل نیاز جامعه و مهارتشان شاغل هستند. تعدادی از زنان نیاز اقتصادی ندارند اما جامعه به آنها و تخصصشان نیازمند است. مانند معلمان، متخصصان زنان و زایمان و ماماها که می توانند خدمات شایسته ای به هم‌نوعان خود ارائه کنند. این دسته از مادران باید به‌گونه ای که به زندگی خانوادگیشان آسیبی نرسد، بخشی از وقت و توان خود را صرف خدمت به جامعه نمایند.

• دسته دیگر از زنان به دلیل لذت بردن از كار و به روز بودن در محيط هاي اجتماعي شاغل شده اند . این دسته نیازی به درآمد مالی شغل خویش ندارند و شغل آنها نیز ضروری به نظر نمی رسد چرا کعه حتی مردان نیز قادرند این کار را انجام دهند. به نظر می رسد این دسته از مادران اگر وقت خود را صرف خانه داری و تربیت فرزندانشان خویش بکنند شایسته تر است.
   
• در آمد حاصل از اشتغال زنان چگونه صرف می شود؟

درآمد درصدی از زنان شاغل صرف تجملات ، چشم و هم چشمی و مصارف غیر ضروری می شود. در هر حال توانایی هماهنگ‌کردن زندگی حرفه‌ای خسته‌کننده با زندگی خانوادگی کاملا منظم برای مادران شاغل یک شاهکار است . امروزه در اکثر کشورهای پیشرفته ۸۵ درصد زنان ۲۵ تا ۴۹ سال درکنار زندگی خانوادگی خود، زندگی حرفه‌ای‌شان (شغلشان) را نیز دنبال می‌کنند. و یقینا" اگر زنان نتوانند مهارت تطبیق و مدیریت بین کار در منزل و کار بیرون را کسب کنند، در هیچ یک موفق نخواهند شد.

در جامعه ی اسلامی ملاک برای اشتغال مادران وضعیت خانواده آنها است باید خانواده و تربیت فرزندان را اصل قرار داده و برنامه های خود را به گونه ای تنظیم کنند که هیچگونه آسیبی به خانواده و اعضای آن نرسد و در صورت ناچار بودن برای اشتغال حداقل کمترین ضرر را برای خانواده داشته باشد.

وظایف و مسئولیت‌های خانوادگی مانند مادری و همسری وظیفه‌ی زن است و قابل جایگزینی نیست و ما باید به این مسئله مهم توجه داشته باشیم که زن زمانی می‌تواند از حق اشتغال خود استفاده کند که به وظایف و رسالت اصلی او در خانواده که تربیت انسان است، ضربه‌ای نخورد.

حضرت آیت الله خامنه ای در زمینه ی اشتغال زنان می فرمایند: «مسئله اشتغال زنان در جامعه ، امری قابل قبول و بدون اشکال است اما در این زمینه باید 2 شرط اساسی را کاملاً رعایت کرد نخست اینکه اشتغال، کار اساسی زن در خانه و خانواده و مسئولیت مهم همسری و مادری را تحت الشعاع قرار ندهد و دوم اینکه مسئله محرم و نامحرم بخوبی رعایت شود.»

همچنین ایشان در اهمیت مبنا بودن خانواده و جایگاه زن در این کانون گرم می‏فرمایند: «مسأله‌ى مادرى، مسأله‌ى همسرى، مسأله‌ى خانه و خانواده، مسائل بسيار اساسى و حياتى است. در همه‌ى طرح­هايى كه ما داريم، بايستى «خانواده» مبنا باشد. يعنى شما اگر بزرگ­ترين متخصص پزشكى يا هر رشته‌ى ديگرى بشويد، چنانچه زن خانه نباشيد، اين براى شما يك نقص است. كدبانوى خانه شما بايد باشيد؛ اصلاً محور اين است. اگر بخواهيم تشبيه ناقصى بكنيم، بايد به ملكه‌ى زنبور عسل تشبيه كنيم. »

• اثرات منفی اشتغال زنان بر زندگی:
•  
• مهم ترین مشکل این است که كار خارج از خانه باعث خستگی بسیار جسم و روح زنان شده و گاهی حتی به برخی از بیماری های جسمی در افراد منجر می شود. كاهش آرامش خانواده به دلیل وجود استرس بالا در زنان شاغل به خصوص برای افرادی كه دارای برخی مشاغل خاص پر استرس هستند، پیامد دیگر اشتغال زنان است.

• اثرات منفی برکودکان پیش از دبستان:
•  
• نتایج یک تحقیق نشان می دهد اشتغال تمام وقت مادر در سنین قبل از دبستان، کودک او را در کسب نمره های کامل در دوران تحصیلی بازمی دارد. در این بررسی، فرزندان مادران شاغل تمام وقت، تنها در 52درصد موارد می توانستند نمره ی کامل را به دست آورند. این کودکان هم چنین در مقایسه با فرزندان مادران غیرشاغل، 9 درصد بیش تر در آینده دچار بی کاری می شوند و 28درصد بیش تر از استرس های روانی رنج می برند.
• تحقیق دیگری که توسط یک مؤسسه ی مطالعاتی جوانان انجام گرفته است نشان می دهد هرچه ساعت های کارکردن مادر بیش تر باشد، «پیش رفت کودک در زبان آموزی و موفقیت های علمی و آموزشی او در آینده کم تر می شود.»
• پژوهشگران معتقدند که اشتغال مادر موجب اختلال در تکوين شکل گيري دلبستگي کودک نسبت به مادر مي شود چرا که مراقبت کودک از حالت انفرادي به حالت گروهي در آمده و نتيجتاً دلبستگي کودک نسبت به مادر از حالت طبيعي خارج مي گردد و بهتر است كودكان در 2 سال اول زندگي به دليل شكل گيري شخصيت و ايجاد حس اعتماد در کودکان به تنهايي و به دور از مكان هاي شلوغ نگهداري شوند. به خصوص برای كودكان پسر زير 3 سال به دلیل این که رابطه خوبي با غريبه ها برقرار نمي كنند و محيط آشناي خانه را بيشتر دوست دارند بهتر است با يكي از اعضاي خانواده يا يكي از والدين در خانه بمانند تا با طبيعت خود هماهنگ شده و در آينده تعامل بهتري با محيط داشته باشند .
• در کل کودکان مادران شاغل به دلیل مرتبط بودن با افراد مختلف در طول روز (در فرم مطلوب، مادربزرگ، عمه و خاله و در فرم نامطلوب مثل مهدکودک زودهنگام و پرستاران مختلف) می توانند تاثیرات منفی بالقوه ای از آنها بگیرند و باعث عدم انسجام و هماهنگی در تربیت کودک شده در صورتی که چاره اندیشی نشود، آسیب زا خواهد بود.
• طبق یک بررسی، 95درصد متخصصان اطفال، اشتغال مادر در خارج از خانه را پس از سه سالگی کودک توصیه می کنند.
• روان شناسان معتقدند: حضور همیشگی مادر در خانه باعث ایجاد یک وابستگی عمیق میان مادر و کودک می شود. این وابستگی، برقراری ارتباط متقابل میان والدین و فرزند، به خصوص در دوران نوجوانی را آسان تر می سازد.
• اما برخی دیگر معتقدند: معمولاً زنانی که در خانه می مانند روزانه زمانی کم تر از ده دقیقه را برای بازی یا کتاب خواندن با کودکان زیر شش سال خود می گذرانند. این بدان دلیل است که چنین مادرانی در طول روز بیش تر مشغول کارهای روزمره هستند تا فرزندان شان. در خانواده های طبقه ی متوسط، کودک فقط پنج درصد از زمانی که بیدار است را در تعامل مستقیم با مادرش می گذراند.

•  

متأسفانه ما فکر می‌کنیم که مهدکودک یا پرستار می‌توانند جایگزین مادر باشند اما خیلی از اوقات خللی که در تربیت فرزندان به وجود می‌آید به این دلیل است که بچه در همان ماه‌های اول زندگی که برای تکمیل شخصیت خود به آغوش مادر نیاز داشته از آن محروم شده و صبح‌ها با اضطراب از خواب بیدار شده و به خانه‌ی پدربزرگ و مادر بزرگ و یا مهدکودک سپرده شده تا مادر بتواند به محل کارش برسد.

در این خصوص رهبر عزیزمان می فرمایند:"شما اگر بچه‌ى خودتان را در خانه تربيت نكرديد، يا اگر بچه نياورديد، يا اگر تارهاى فوق‌العاده ظريف عواطف او را - كه از نخهاى ابريشم ظريف‌تر است - با سرانگشتان خودتان باز نكرديد تا دچار عقده‌ى [عاطفي] نشود، هيچ كس ديگر نميتواند اين كار را بكند؛ نه پدرش، و نه به طريق اولى‌ ديگران؛ فقط كار مادر است. اين كارها، كار مادر است؛ اما آن شغلى كه شما بيرون داريد، اگر شما نكرديد، ده نفر ديگر آنجا ايستاده‌اند و آن كار را انجام خواهند داد"

• فشار روانی بر مادر:

مادران شاغل علاوه بر مسئولیت خانه و فرزندان، وظایف کاری را نیز به عهده دارند. برای بسیاری از زنان به ویژه آن دسته ای  که همسرانشان در امور خانه و فرزندان به آنها کمک نمی کنند، رسیدن به همه این امور و ظوایف به واقع مشکل است و ممکن است موجب ایجاد فشار روانی در انها شود. زمانی که افراد دچار فشار روانی مستمر می گردند، میزان انرژی و همچنین صبر و تحمل آنها کاهش می یابد. در این گونه زمانی که مادران خسته از محل کار به منزل باز می گردند ، تحمل کوچکترین خطای فرزندشان را نداشته و با او به شدت برخورد می کنند. این کار به رابطه سالم بین مادر و کودک لطمه می زند.

• تحمل هزینه های مالی بیشتر
•  
• شاید این موضوع خنده دار به نظر برسد، زیرا اکثر والدین به منظور کسب درآمد کار می کنند، اما واقعیت این است که هزینه ها در خانواده های دو نان آور بیش از خانواده هایی است که در انها فقط یکی از والدین کار می کند. والدین شاغل مجبورند جانشینی برای مراقبت از فرزندشان برای ساعاتی که در منزل نیستند پیدا کنند. از طرف دیگر آنها برای پر کردن اوقات فراغت بچه ها بیشتر از  کلاس های آموزشی و تفریحی استفاده می کنند. مادران شاغل نیز به دلیل مشغله کاری ممکن است فرصت رسیدگی به همه اموری که زنان خانه دار خود آنها را انجام می دهند از قبیل نظافت منزل، اتو کردن لباس ها و ... نداشته باشند و این کارها را به موسسات بسپارند. همه این کارها هزینه بر هستند.
  مادران خانه دار می توانند زمانی که فرزندشان در مهدکودک یا مدرسه هستند استراحت کرده ، از تنهایی خود لذت ببرند و با انرژی مضاعف از فرزندانشان پذیرایی کنند. اما مادران شاغل ترجیح می دهند زمانی که فرزندشان در مدرسه یا مهد کودک هستند کار کنند و عملاً زمانی برای تنها بودن و پرداختن به خود ندارند. این امر می تواند موجب خستگی مضاعف به ویزه در افراد دروانگرا که به تنهایی نیاز دارند، شود.
• از اثرات منفی دیگر می توان به موارد زیر اشاره کرد:

- خستگی همیشگی مادر و عدم توانایی او در رسیدگی به همه امور

- نداشتن وقت و حوصله کافی برای رسیدگی به امور فرزندان از جمله درس آنها

- ایجاد شکاف و فاصله بین اقوام و کاهش صله رحم

- احساس گناه و عذاب وجدان در قبال فرزندان

- تنها ماندن فرزندان در خانه : بچه‌هايي كه از مدرسه به خانه برمی گردند و در خانه را باز مي‌كنند اما كسي در خانه نيست که به استقبالشان برود. اين بچه‌هاي كليد دار محصول والديني هستند كه هردو شاغل هستند. ممکن است به درستی غذا نخورده و دچار سوء تغذیه شوند. اين فرزندان بيشتر در مواجهه با عوارض كامپيوتر، سيگار، اعتياد و خطرات دیگر هستند.

- چاقی فرزندان به خاطر استفاده زیاد از فست فودها و سوء تغذیه

- استفاده بیش از حد از رسانه و بازی های رایانه ای و...

ادامه دارد...

انتهای پیام/غ