رازها

به نام خداي مهربون

برخي از کلمات هستند که يک دنيا معني و مفهوم در دل اونها نهفته شده و برخي از ما ممکنه زياد اونا رو تکرار کنيم ولي خيلي وقتا به معنا و مفهوم واقعي اونها پي نمي بريم. بذاريد يه مثال بزنم. وقتي شما کلمه اقيانوس رو به زبون مياريد چه برداشتي براي خودتون و مخاطبتون داره . اقيانوس يک کلمه اي است که در دل خودش هزاران مفهوم و معناي ديگه رو به همراه داره. معنای ساده اقیانوس مکان بسیار بزرگی از آب است اما در ورای این معنای ساده، بزرگي و عظمت، جزيره هاي متعدد، طوفان، عجايب بسيار، نهنگ و انواع ماهي ها و ... که نمي شه به اين سادگي ليستي از مفاهيم و موجوداتي که با آوردن کلمه اقيانوس به ذهن هر کدوم از ما خطور مي کنه رو به راحتي نوشت. تازه اين مفاهيم چيزهايي هست که ما آدما نسبت به اونا آگاهي داريم و صد البته مي دونيم که چيزهاي ناشناخته بسياري هم هست که ما نسبت به اونا آگاهي نداريم و با پيشرفت علم هر روز زواياي ناشناخته بيشتري از اون برامون آشکار مي شه. قبول دارين که همه اين عجايب و مفاهيم و موجودات متعدد همگي تو  دل کلمه اقيانوس وجود دارند. حال اگه کسي کلمه اقيانوس رو مدام تکرار کنه و نسبت به اون آگاهي نداشته باشه، آيا چيزي از اسرار اقيانوس براش فاش مي شه.

تو نامهاي خداوند نيز اسامي وجود داره که يک اقيانوس بلکه بيشتر در اون معنا و مفهوم وجود داره و آدم وقتي به اونا فکر مي کنه تازه متوجه مي شه که از خدايي که داره عبادتش مي کنه هيچ چيز نمي دونه. يکي از اون کلمات که همه ما در روز خيلي هم تکرارش مي کنيم، کلمه سبحان الله است. سبحان الله يعني چي؟ چرا در نماز در رکوع و سجود اين کلمه رو تکرارش مي کنيم و چي از سبحان الله مي دونيم؟ آيا شما به همين کلمه توجه کردي؟ براي اينکه يک مقدار راجع به اين کلمه بيشتر توضيح بديم ، اجازه بديد حمد و سبحان الله رو يک مروري داشته باشيم.

حمد

حمد در لغت به معناي ستايش کردن و نقيض ذم (مذمت کردن) است. ستايش کردن نوعي عمل است و نه نوعي سخن. آدمي چيزي يا کسي و يا عملي و واقعه اي را ستايش مي کند که از آن خوشنود و راضي شده باشد. پس ستايش حاصل خشنودي و رضايت و يک عمل وجودي است. وقتي که از کسي راضي مي شويم او رادوست مي داريم و همين دوستي است که ما را به مجموعه واحدي از اعمال و گفتار و حالات و صفات نسبت به آن فرد مي رساند که سراسر تصديق و احترام و تسليم است و اين حمد کامل است.

هرچه معرفت انسان بالاتر رود بيشتر پي مي برد که هرگونه ستايشي جز براي خدا محکوم به ابطال است چون همه خوبي ها از خداوند وجود يافته اند؛ بنابراين بزرگترين حمد ها از آن خداوند است و خداوند مرجع اصلي هرگونه ستايشي است و اين معناي الحمد لله است. يعني ستايش از آن خداوند است.

تسبيح

تسبيح به معناي منزه و مبرا و پاک و مقدس دانستن خداوند است از هرنقص و نياز و شريک و هر امري که سزاوار خداوند نيست و بالاترين حد تسبيح نفي صفات از خداوند است چرا که پرستش خدا از طريق صفات شرک است. پس تسبيح خدا به معناي حرکت از شرک به سوي توحيد و از صفات به سوي ذات است.

سبحان در اصل، مصدر است مانند غفران و گاه به عنوان يکي از اسماء الاهي نيز استعمال شده همچنانکه سبوح و قدوس هم از اسماء الاهي است.

و در جمله سبحان الله، کلمه سبحان، مفعول مطلقى است که قائم مقام و جانشين فعل شده ، بنابر اين، معناي " سبحان اللَّه" در واقع " سبحت اللَّه تسبيحا" است يعنى خداى را تنزيه مى‏کنم تنزيه کردني مخصوص، و آن تنزيه و مبرا ساختن او ست از هر چيزي که لايق ساحت قدسش نباشد.

پس بطور ساده معناي سبحان الله اين است که : تنزيه مي کنم خداي را از هرچيزي که لايق به ساحت قدس او نيست.

به اين ترتيب حمد به معناي ستايش کردن خداست و تسبيح به معناي مقدس و منزه دانستن خدا. اين دو مفهوم در اکثر آيات قرآن و اذکار نماز و ادعيه و... همراه هم ذکر شده و کامل کننده هم محسوب مي شوند.

اين اذکار علاوه بر اين که در فرائض يوميه بارها تکرار مي شوند بطور مستحبي نيز سفارش شده و از اصلي ترين اذکار در اسلام محسوب مي شوند. در پايان بايد توجه داشت که توجه به معناي اين اذکار و ياد قلبي خدا و محقق کردن معناي آن در دل و ذهن و عمل، مهم ترين هدف از ذکر بوده و بهترين ذکر همان ذکر عملي است. مي دانيم که «ذکر» حقيقتي فراتر از «ورد» بوده و آثار بزرگي که بر اين اذکار مترتب است مربوط به حقيقت آنها بوده و مقصود از آنها صرفاً تکرار واژه نيست.

در ادامه آيات قرآني که در آن سبحان الله ذکر شده است، آورده مي شود اميد که با خواندن اين آيات به ذکر مختصر و کامل و مفيد سبحان الله بيشتر توجه داشته باشيم.

1. قَالُوا سُبْحَانَكَ لَا عِلْمَ لَنَا إِلَّا مَا عَلَّمْتَنَا إِنَّكَ أَنتَ الْعَلِيمُ الْحَكِيمُ ﴿البقرة: ٣٢﴾

2.  وَقَالُوا اتَّخَذَ اللَّـهُ وَلَدًا سُبْحَانَهُ بَل لَّهُ مَا فِي السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ كُلٌّ لَّهُ قَانِتُونَ ﴿البقرة: ١١٦﴾

3.  الَّذِينَ يَذْكُرُونَ اللَّـهَ قِيَامًا وَقُعُودًا وَعَلَىٰ جُنُوبِهِمْ وَيَتَفَكَّرُونَ فِي خَلْقِ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ رَبَّنَا مَا خَلَقْتَ هَـٰذَا بَاطِلًا سُبْحَانَكَ فَقِنَا عَذَابَ النَّارِ ﴿آل عمران: ١٩١﴾

4.  يَا أَهْلَ الْكِتَابِ لَا تَغْلُوا فِي دِينِكُمْ وَلَا تَقُولُوا عَلَى اللَّـهِ إِلَّا الْحَقَّ إِنَّمَا الْمَسِيحُ عِيسَى ابْنُ مَرْيَمَ رَسُولُ اللَّـهِ وَكَلِمَتُهُ أَلْقَاهَا إِلَىٰ مَرْيَمَ وَرُوحٌ مِّنْهُ فَآمِنُوا بِاللَّـهِ وَرُسُلِهِ وَلَا تَقُولُوا ثَلَاثَةٌ انتَهُوا خَيْرًا لَّكُمْ إِنَّمَا اللَّـهُ إِلَـٰهٌ وَاحِدٌ سُبْحَانَهُ أَن يَكُونَ لَهُ وَلَدٌ لَّهُ مَا فِي السَّمَاوَاتِ وَمَا فِي الْأَرْضِ وَكَفَىٰ بِاللَّـهِ وَكِيلًا ﴿النساء: ١٧١﴾

5. وَإِذْ قَالَ اللَّـهُ يَا عِيسَى ابْنَ مَرْيَمَ أَأَنتَ قُلْتَ لِلنَّاسِ اتَّخِذُونِي وَأُمِّيَ إِلَـٰهَيْنِ مِن دُونِ اللَّـهِ قَالَ سُبْحَانَكَ مَا يَكُونُ لِي أَنْ أَقُولَ مَا لَيْسَ لِي بِحَقٍّ إِن كُنتُ قُلْتُهُ فَقَدْ عَلِمْتَهُ تَعْلَمُ مَا فِي نَفْسِي وَلَا أَعْلَمُ مَا فِي نَفْسِكَ إِنَّكَ أَنتَ عَلَّامُ الْغُيُوبِ ﴿المائدة: ١١٦﴾

6. وَجَعَلُوا لِلَّـهِ شُرَكَاءَ الْجِنَّ وَخَلَقَهُمْ وَخَرَقُوا لَهُ بَنِينَ وَبَنَاتٍ بِغَيْرِ عِلْمٍ سُبْحَانَهُ وَتَعَالَىٰ عَمَّا يَصِفُونَ ﴿الأنعام: ١٠٠﴾

7.  وَلَمَّا جَاءَ مُوسَىٰ لِمِيقَاتِنَا وَكَلَّمَهُ رَبُّهُ قَالَ رَبِّ أَرِنِي أَنظُرْ إِلَيْكَ قَالَ لَن تَرَانِي وَلَـٰكِنِ انظُرْ إِلَى الْجَبَلِ فَإِنِ اسْتَقَرَّ مَكَانَهُ فَسَوْفَ تَرَانِي فَلَمَّا تَجَلَّىٰ رَبُّهُ لِلْجَبَلِ جَعَلَهُ دَكًّا وَخَرَّ مُوسَىٰ صَعِقًا فَلَمَّا أَفَاقَ قَالَ سُبْحَانَكَ تُبْتُ إِلَيْكَ وَأَنَا أَوَّلُ الْمُؤْمِنِينَ ﴿الأعراف: ١٤٣﴾

8.اتَّخَذُوا أَحْبَارَهُمْ وَرُهْبَانَهُمْ أَرْبَابًا مِّن دُونِ اللَّـهِ وَالْمَسِيحَ ابْنَ مَرْيَمَ وَمَا أُمِرُوا إِلَّا لِيَعْبُدُوا إِلَـٰهًا وَاحِدًا لَّا إِلَـٰهَ إِلَّا هُوَ سُبْحَانَهُ عَمَّا يُشْرِكُونَ ﴿التوبة: ٣١﴾

9. دَعْوَاهُمْ فِيهَا سُبْحَانَكَ اللَّـهُمَّ وَتَحِيَّتُهُمْ فِيهَا سَلَامٌ وَآخِرُ دَعْوَاهُمْ أَنِ الْحَمْدُ لِلَّـهِ رَبِّ الْعَالَمِينَ ﴿يونس: ١٠﴾

10. وَيَعْبُدُونَ مِن دُونِ اللَّـهِ مَا لَا يَضُرُّهُمْ وَلَا يَنفَعُهُمْ وَيَقُولُونَ هَـٰؤُلَاءِ شُفَعَاؤُنَا عِندَ اللَّـهِ قُلْ أَتُنَبِّئُونَ اللَّـهَ بِمَا لَا يَعْلَمُ فِي السَّمَاوَاتِ وَلَا فِي الْأَرْضِ سُبْحَانَهُ وَتَعَالَىٰ عَمَّا يُشْرِكُونَ ﴿يونس: ١٨﴾

11.  قَالُوا اتَّخَذَ اللَّـهُ وَلَدًا سُبْحَانَهُ هُوَ الْغَنِيُّ لَهُ مَا فِي السَّمَاوَاتِ وَمَا فِي الْأَرْضِ إِنْ عِندَكُم مِّن سُلْطَانٍ بِهَـٰذَا أَتَقُولُونَ عَلَى اللَّـهِ مَا لَا تَعْلَمُونَ ﴿يونس: ٦٨﴾

12. قُلْ هَـٰذِهِ سَبِيلِي أَدْعُو إِلَى اللَّـهِ عَلَىٰ بَصِيرَةٍ أَنَا وَمَنِ اتَّبَعَنِي وَسُبْحَانَ اللَّـهِ وَمَا أَنَا مِنَ الْمُشْرِكِينَ ﴿يوسف: ١٠٨﴾

13. بِسْمِ اللَّـهِ الرَّحْمَـٰنِ الرَّحِيمِ أَتَىٰ أَمْرُ اللَّـهِ فَلَا تَسْتَعْجِلُوهُ سُبْحَانَهُ وَتَعَالَىٰ عَمَّا يُشْرِكُونَ ﴿النحل: ١﴾

14. وَيَجْعَلُونَ لِلَّـهِ الْبَنَاتِ سُبْحَانَهُ وَلَهُم مَّا يَشْتَهُونَ ﴿النحل: ٥٧﴾

15. بِسْمِ اللَّـهِ الرَّحْمَـٰنِ الرَّحِيمِ سُبْحَانَ الَّذِي أَسْرَىٰ بِعَبْدِهِ لَيْلًا مِّنَ الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ إِلَى الْمَسْجِدِ الْأَقْصَى الَّذِي بَارَكْنَا حَوْلَهُ لِنُرِيَهُ مِنْ آيَاتِنَا إِنَّهُ هُوَ السَّمِيعُ الْبَصِيرُ ﴿الإسراء: ١﴾

16. سُبْحَانَهُ وَتَعَالَىٰ عَمَّا يَقُولُونَ عُلُوًّا كَبِيرًا ﴿الإسراء: ٤٣﴾

17. أَوْ يَكُونَ لَكَ بَيْتٌ مِّن زُخْرُفٍ أَوْ تَرْقَىٰ فِي السَّمَاءِ وَلَن نُّؤْمِنَ لِرُقِيِّكَ حَتَّىٰ تُنَزِّلَ عَلَيْنَا كِتَابًا نَّقْرَؤُهُ قُلْ سُبْحَانَ رَبِّي هَلْ كُنتُ إِلَّا بَشَرًا رَّسُولًا ﴿الإسراء: ٩٣﴾

18.  وَيَقُولُونَ سُبْحَانَ رَبِّنَا إِن كَانَ وَعْدُ رَبِّنَا لَمَفْعُولًا ﴿الإسراء: ١٠٨﴾

19. مَا كَانَ لِلَّـهِ أَن يَتَّخِذَ مِن وَلَدٍ سُبْحَانَهُ إِذَا قَضَىٰ أَمْرًا فَإِنَّمَا يَقُولُ لَهُ كُن فَيَكُونُ ﴿مريم: ٣٥﴾

20. لَوْ كَانَ فِيهِمَا آلِهَةٌ إِلَّا اللَّـهُ لَفَسَدَتَا فَسُبْحَانَ اللَّـهِ رَبِّ الْعَرْشِ عَمَّا يَصِفُونَ ﴿الأنبياء: ٢٢﴾

21. وَقَالُوا اتَّخَذَ الرَّحْمَـٰنُ وَلَدًا سُبْحَانَهُ بَلْ عِبَادٌ مُّكْرَمُونَ ﴿الأنبياء: ٢٦﴾

22. وَذَا النُّونِ إِذ ذَّهَبَ مُغَاضِبًا فَظَنَّ أَن لَّن نَّقْدِرَ عَلَيْهِ فَنَادَىٰ فِي الظُّلُمَاتِ أَن لَّا إِلَـٰهَ إِلَّا أَنتَ سُبْحَانَكَ إِنِّي كُنتُ مِنَ الظَّالِمِينَ﴿الأنبياء: ٨٧﴾

23. مَا اتَّخَذَ اللَّـهُ مِن وَلَدٍ وَمَا كَانَ مَعَهُ مِنْ إِلَـٰهٍ إِذًا لَّذَهَبَ كُلُّ إِلَـٰهٍ بِمَا خَلَقَ وَلَعَلَا بَعْضُهُمْ عَلَىٰ بَعْضٍ سُبْحَانَ اللَّـهِ عَمَّا يَصِفُونَ ﴿المؤمنون: ٩١﴾

24. وَلَوْلَا إِذْ سَمِعْتُمُوهُ قُلْتُم مَّا يَكُونُ لَنَا أَن نَّتَكَلَّمَ بِهَـٰذَا سُبْحَانَكَ هَـٰذَا بُهْتَانٌ عَظِيمٌ ﴿النور: ١٦﴾

25. قَالُوا سُبْحَانَكَ مَا كَانَ يَنبَغِي لَنَا أَن نَّتَّخِذَ مِن دُونِكَ مِنْ أَوْلِيَاءَ وَلَـٰكِن مَّتَّعْتَهُمْ وَآبَاءَهُمْ حَتَّىٰ نَسُوا الذِّكْرَ وَكَانُوا قَوْمًا بُورًا ﴿الفرقان: ١٨﴾

26.  فَلَمَّا جَاءَهَا نُودِيَ أَن بُورِكَ مَن فِي النَّارِ وَمَنْ حَوْلَهَا وَسُبْحَانَ اللَّـهِ رَبِّ الْعَالَمِينَ ﴿النمل: ٨﴾

27. وَرَبُّكَ يَخْلُقُ مَا يَشَاءُ وَيَخْتَارُ مَا كَانَ لَهُمُ الْخِيَرَةُ سُبْحَانَ اللَّـهِ وَتَعَالَىٰ عَمَّا يُشْرِكُونَ ﴿القصص: ٦٨﴾

28. فَسُبْحَانَ اللَّـهِ حِينَ تُمْسُونَ وَحِينَ تُصْبِحُونَ ﴿الروم: ١٧﴾

29. اللَّـهُ الَّذِي خَلَقَكُمْ ثُمَّ رَزَقَكُمْ ثُمَّ يُمِيتُكُمْ ثُمَّ يُحْيِيكُمْ هَلْ مِن شُرَكَائِكُم مَّن يَفْعَلُ مِن ذَٰلِكُم مِّن شَيْءٍ سُبْحَانَهُ وَتَعَالَىٰ عَمَّا يُشْرِكُونَ ﴿الروم: ٤٠﴾

30.  قَالُوا سُبْحَانَكَ أَنتَ وَلِيُّنَا مِن دُونِهِم بَلْ كَانُوا يَعْبُدُونَ الْجِنَّ أَكْثَرُهُم بِهِم مُّؤْمِنُونَ ﴿سبإ: ٤١﴾

31. سُبْحَانَ الَّذِي خَلَقَ الْأَزْوَاجَ كُلَّهَا مِمَّا تُنبِتُ الْأَرْضُ وَمِنْ أَنفُسِهِمْ وَمِمَّا لَا يَعْلَمُونَ ﴿يس: ٣٦﴾

32.  فَسُبْحَانَ الَّذِي بِيَدِهِ مَلَكُوتُ كُلِّ شَيْءٍ وَإِلَيْهِ تُرْجَعُونَ﴿يس: ٨٣﴾

33. سُبْحَانَ اللَّـهِ عَمَّا يَصِفُونَ ﴿الصافات: ١٥٩﴾

34. سُبْحَانَ رَبِّكَ رَبِّ الْعِزَّةِ عَمَّا يَصِفُونَ ﴿الصافات: ١٨٠﴾

35.  لَّوْ أَرَادَ اللَّـهُ أَن يَتَّخِذَ وَلَدًا لَّاصْطَفَىٰ مِمَّا يَخْلُقُ مَا يَشَاءُ سُبْحَانَهُ هُوَ اللَّـهُ الْوَاحِدُ الْقَهَّارُ﴿الزمر: ٤﴾

36. وَمَا قَدَرُوا اللَّـهَ حَقَّ قَدْرِهِ وَالْأَرْضُ جَمِيعًا قَبْضَتُهُ يَوْمَ الْقِيَامَةِ وَالسَّمَاوَاتُ مَطْوِيَّاتٌ بِيَمِينِهِ سُبْحَانَهُ وَتَعَالَىٰ عَمَّا يُشْرِكُونَ ﴿الزمر: ٦٧﴾

37. لِتَسْتَوُوا عَلَىٰ ظُهُورِهِ ثُمَّ تَذْكُرُوا نِعْمَةَ رَبِّكُمْ إِذَا اسْتَوَيْتُمْ عَلَيْهِ وَتَقُولُوا سُبْحَانَ الَّذِي سَخَّرَ لَنَا هَـٰذَا وَمَا كُنَّا لَهُ مُقْرِنِينَ ﴿الزخرف: ١٣﴾

38. سُبْحَانَ رَبِّ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ رَبِّ الْعَرْشِ عَمَّا يَصِفُونَ ﴿الزخرف: ٨٢﴾

39. أَمْ لَهُمْ إِلَـٰهٌ غَيْرُ اللَّـهِ سُبْحَانَ اللَّـهِ عَمَّا يُشْرِكُونَ ﴿الطور: ٤٣﴾

40. هُوَ اللَّـهُ الَّذِي لَا إِلَـٰهَ إِلَّا هُوَ الْمَلِكُ الْقُدُّوسُ السَّلَامُ الْمُؤْمِنُ الْمُهَيْمِنُ الْعَزِيزُ الْجَبَّارُ الْمُتَكَبِّرُ سُبْحَانَ اللَّـهِ عَمَّا يُشْرِكُونَ ﴿الحشر: ٢٣﴾

41.  قَالُوا سُبْحَانَ رَبِّنَا إِنَّا كُنَّا ظَالِمِينَ ﴿القلم: ٢٩﴾

با مروری بر این آیات متوجه می شویم که چند آیه با مفهوم سبحان الله بیشتر تکرار شده و جلب توجه می نماید. یکی آیه سُبْحَانَهُ وَتَعَالَىٰ عَمَّا يُشْرِكُونَ و یا نظیر آن یعنی سُبْحَانَ اللَّـهِ عَمَّا يُشْرِكُونَ  است که تاکید می کند خداوند با هیچ کدام از معبودهای خیالی قابل مقایسه نیست و او منزه است از اینکه بخواهیم یا بتوانیم او را با معبود دیگری مقایسه نماییم. در آیات دیگر اشاره شده به سُبْحَانَ اللَّـهِ عَمَّا يَصِفُونَ و جملاتی با این مضمون که باز هم نشان می دهد خداوند از هر چه ما می خواهیم وصفش کنیم بالاتر و برتر است. به قول سعدی رحمه الله:

ای برتر از خیال و قیاس و گمان و وهم
و از هر چه گفته اند و شنیدیم و خوانده ایم

مجلس تمام گشت و به آخر رسید عمر
ما همچنان در اوّل وصف تو مانده ایم

پس ما هم بهتره به همون آیه اول از کتاب خدا برگردیم و در توصیف سبحان الله فقط بگوییم:

سُبْحَانَكَ لَا عِلْمَ لَنَا إِلَّا مَا عَلَّمْتَنَا إِنَّكَ أَنتَ الْعَلِيمُ الْحَكِيمُ