رهبر عدالت گستر

دوران امامت حضرت مهدي (عج) در عصر غيبت صغري
حضرت مهدي (عج ) در پانزدهم شعبان سال 255 هجري به دنيا آمد. و نام و کنيه وي همانند رسول گرامي اسلام (ص) بوده و با القابي چون بقيه الله ، حجه الله ، مهدي ، قائم ، منتظر ، خلف صالح ، امام زمان ، صاحب زمان ، ولي عصر و امام عصر از ایشان ياد مي شود. پنج سال از حيات خود را تحت تربيت پدر قرار داشت و تنها برخي از شيعيان توفيق ديدار وي را داشتند و آخرين زماني که در جمع مردم ديده شد، هنگام خواندن نماز بر جنازه ي پدر گرامي اش بود و دوران غيبت وي از آن هنگام آغاز شد. از کودکي خداوند همچون حضرت يحيي (ع) حکمت و همانند عيسي بن مريم (ع) که به وي در گهواره مقام نبوت داد، براي وي مقام امامت قرار داد. خصوص امامت وي از زبان رسول الله (ص) و علي (ع) و ائمه (ع)، يکي پس از ديگري رسيده و به امامت و ظهورش خبر داد. پدر بزرگوارش چند روز پيش از شهادت خود در ميان معتمدين و نزديکان ياران خود تصريح به امامت او فرمود و با حضور محمدبن عثمان عمري و چهل نفر از شيعيان در سراي خود فرمود: « اين فرزند پس از من امام و پيشوا و خليفه من است او را فرمان بريد و پس از من پراکنده نشويد که نابود شديد و پس از اين ديگر او را نخواهيد ديد. و از امام محمدبن علي باقر (ع) روايت شده: « پس از حسين نه تن امام هستند که نهمين ايشان قائم آنان است» (1)
بنا بر اعتقاد شيعيان خداوند درباره قيام حضرت مهدي (عج) فرموده: « مي خواهيم برآنان که در زمين ناتوان شمرده شده اند، منت بگذاريم و آنان را پيشوايان و ارشاد برندگان بگردانيم». (2) و نيز فرموده است: « هر آينه در زبور پس از ذکر نوشتيم که زمين را بندگان شايسته من به ارث برند» (3)
و روايت مشهوريست در ميان شيعه و سني از رسول الله (ص) که فرمودند: مردي در آخرالزمان از خاندان من هم نام و کنيه من خروج خواهد کرد و زمين را پر از عدل و داد کند، چناچه پر از ظلم و ستم شده باشد.

دوران سفارت و غيبت صغري امام زمان (عج )
بنابر اعتقاد شيعيان ، حضرت مهدي(عج ) پيش از قيام داراي دو غيبت است. يکي دوران غيبت کوتاه که از شروع امامتش، در سال 260 هجري تا هنگامي که نيابت خاصه ميان آن حضرت و شيعيان در سال 329 هجري خاتمه يافت. ديگر غيبت طولاني که پس از غيبت نخستين اوست و در پايان آن قيام خواهد کرد. در دوران غيبت کوتاه سفرا و نوّاب خاص ، او را مي ديدند ولي در دوران غيبت کبري ، سفير مشخصي ندارد و علما و راويان حديث نايبان عام وي مي باشند. کوتاهي عمر امام جواد (ع)، امام هادي (ع) و امام عسگري (ع) گوياي واقعيتي است که خطرات جاني بسياري براي جانشيني امام عسگري (ع) وجود داشت.

آماده سازي شيعيان براي دوران غيبت
فرهنگ سازي و آماده سازي افکار براي پذيرش غيبت حضرت مهدي (عج) در زمان امام عسگري (ع) جلوه بيشتري يافت. امام (ع) با تاکيد بر تولد حضرت مهدي (ع) او را به شيعيان خاص و نزديکان مي نماياند.
از سوي ديگر تماس خود حضرت با شيعيان روز به روز کمتر مي شد ، به طوري که در شهر سامرا نيز به وسيله نامه يا نمايندگان خويش به مراجعان و پرسشگران پاسخ مي داد. بدين ترتيب، آنان را براي تحمل اوضاع عصر غيبت و ارتباط غيرمستقيم با امام(ع) آماده مي کرد. اين روش با وسعتي بيشتر در دوران غيبت صغري به وسيله امام مهدي(ع) نيز به کار گرفته شد تا مردم براي دوران غيبت کبري آماده شوند. (4)

سفراي چهارگانه يا نوّاب خاص
سفراي نوّاب اربعه با همکاري وکلاي ايالات، هدايت و رهبري سازمان وکالت و نيابت جوامع شيعي را بر عهده داشتند. اين نواب عبارت بودند از:

1- عثمان بن سعيد عمري
وي وکيل، خادم امام هادي (ع) بود که امام (عج) مسئوليت سفارت را بر عهده وي گذاشت. اگر چه به کار روغن فروشي مي پرداخت ولي مردي گرانقدر و بلندمرتبه و مورد اطمينان بود و رياست سازمان و وکالت را در زمان امام عسگري(ع) بر عهده داشت. وي در جلسه خصوصي آن حضرت براي معرفي جانشين خود حضور داشت. سپس عهده دار مراسم غسل و دفن امام عسگري(ع) شد. بسياري از توقيعات امام عصر(عج) به او مي رسيد و در حق او دعا و راستي گفتار و اعمال او را تاييد مي کردند. عثمان بن سعيد در محافل شيعه به نام « سمان» ياد مي شد و در حدود سال 265 هجري از دنيا رفت و در بغداد مدفون شد (5)

2- محمدبن عثمان بن سعيد عمري
پس از درگذشت عثمان، حضرت(عج ) ضمن نامه اي به فرزندش محمد، به وي تسليت گفت و بعد از دعاي خير، امور را به او واگذار کرد. ابوجعفر محمدبن عثمان، حدود 40 سال عهده دار سفارت و وکالت امام(ع) بود. او در طول اين مدت، وکلاي محلي و منطقه اي را سازمان دهي مي کرد، فعاليت آنان را زير نظر داشت و فرمان ها و پاسخ هاي امام را که «توقيع» خوانده مي شد به مردم مي رساند. (6)

3- حسين بن روح نوبختي
محمدبن عثمان در دوران زندگي اش، با ارجاع دان مراجعات به حسين زمينه ي جانشيني وي را فراهم کرد و در واپسين روزهاي زندگي به فرمان حضرت(عج ) او را جانشين خود معرفي کرد. نوبختي در دوران حکومت مقتدر عباسي، پنج سال زنداني شد و در سال 317 آزاد گرديد. به تصديق موافق و مخالف، حسين بن روح در شمار عاقل ترين مردم روزگار خود جاي داشت. (7)

4- علي بن محمد سمري
به فرمان امام عصر(عج) پس از حسين، ابوالحسن علي بن محمد منصب نيابت خاص، و اداره امور شيعيان را به عهده گرفت، تحول مهمي که در اين دوره رخ داد. توقيعي بود که از ناحيه امام زمان(عج) صادر شد. اين نامه رحلت قريب الوقوع علي بن محمد را پيش گويي مي کرد و غيبت کبري را وعده مي داد.
امام مهدي(عج ) در پيامي به آخرين نماينده خود به آغاز غيبت کبري اشاره مي کند. آن حضرت به علي بن محمد مي فرمايد: تو تا شش روز ديگر رحلت خواهي کرد. کارهايت را مرتب کن و هيچ کس را جانشين خود مساز اکنون دوره غيبت کامل فرا رسيده است و من جز با اجازه خداوند متعال ظهور نخواهم کرد. ظهور من پس از گذشت مدتي طولاني و قساوت دلها و پرشدن زمين از ستم و بيداد خواهد بود. آن حضرت در ادامه توقيع مي فرمايد: افرادي نزد شيعيانم مدعي مشاهده من، به عنوان نايب خاص، خواهند شد هر کس پيش از خروج سفياني و صيحه آسماني چنين ادعايي کند دروغگو است و لاحول ولا قوه الا بالله العي العظيم (8)