حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها در آیینه روایات امام رضا علیه السلام

1- روایات فضایل حضرت زهرا سلام الله علیها
به طور کلی روایات فضایل حضرت زهرا سلام الله علیها از لسان امام رضا علیه السلام بر اساس فراوانی آنها به چند محور قابل تقسیم است:
1-1- بیان فضایل حضرت زهرا سلام الله علیها در جلسات مناظره
به دلیل شرایط حاکم بر زمان حضرت رضا علیه السلام و برگزاری جلسات مناظره از سوی مأمون و شرکت عالمان دستگاه خلافت عباسی در این مناظرات، بیان فضایل اهل بیت علیهم السلام و به ویژه حضرت زهرا سلام الله علیها از اهمیت مضاعفی برخوردار است. زیرا حضرت رضا علیه السلام در شرایطی که به نوعی آزادی بیان بر جامعه حاکم بود از این فرصت استفاده بهینه برده و به دفاع از اهل بیت علیهم السلام و کیان تشیع پرداختند. ایشان در این استدلالات به ویژه بر آیات قرآن کریم که مورد اتفاق فریقین می باشد تکیه نموده اند. 
 

به عنوان نمونه در روایتی از مناظرات حضرت در پاسخ به استعمال اصطفا در قرآن کریم قرمودند: 
«اصطفا در ظاهر قرآن به غیر از باطن آن در دوازده موضع در قرآن کریم تفسیر شده است... یک مورد آنگاه است که خداوند اولیای طاهرین از خلقش را برتری داد و پیامبرش صلی الله علیه و آله را به مباهله با مسیحیان در آیۀ ابتهال امر فرمود. خداوند عزوجل فرمود: یا محمد صلی الله علیه و آله «فَمَنْ حَاجَّکَ فِیهِ مِنْ بَعْدِ ما جاءَکَ مِنَ الْعِلْمِ فَقُلْ تَعالَوْا نَدْعُ أَبْناءَنا وَ أَبْناءَکُمْ وَ نِساءَنا وَ نِساءَکُمْ وَ أَنْفُسَنا وَ أَنْفُسَکُمْ ثُمَّ نَبْتَهِلْ فَنَجْعَلْ لَعْنَتَ اللَّهِ عَلَى الْکاذِبِینَ»‏. پس پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله، امام علی علیه السلام و حضرت زهرا و امام حسن و امام حسین علیهما السلام را همراه کرد و آنان را قرین خود ساخت. پس آیا می دانید معنای «و انفسنا و انفسکم» چیست؟ علما گفتند منظور شخص پیغمبر اکرم صلی الله علیه و آله است. امام رضا علیه السلام فرمود: اشتباه می کنید. مقصود از آن امام علی بن ابی طالب علیه السلام است به دلیل سخن پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله که فرمودند: باید بنوولیعه از این شیوه دست بردارند یا آنکه مردی که همانند خودم هست یعنی علی بن ابی طالب علیه السلام را به نزد آنها می فرستم. و منظور از «أبناء» حسن و حسین علیهما السلام و منظور از «نساء» فاطمه سلام الله علیهاست. پس این خصوصیتی است که کسی بر آن مقدم نگشته و فضیلتی است که بشری به ایشان ملحق نگردیده و شرفی است که هیچ آفریده ای بر آن سبقت نجسته است... مورد دیگر آیۀ «وَ آتِ ذَا الْقُرْبى‏ حَقَّهُ‏» است که خصوصیتی است که خداوند عزیز جبار آنان را بدان اختصاص داده است و ایشان را بر امت برگزیده است. پس هنگامی که این آیه بر رسول خدا صلی الله علیه و آله نازل شد، فرمود: فاطمه سلام الله علیها را نزد من بخوانید. پس او را به نزد ایشان فراخوانده و فرمود: ای فاطمه! فرمود: بله یا رسول الله. این فدک از چیزهایی است که بر آن شتر یا اسبی تاخته نشده و این مخصوص من است نه مسلمانان است. پس آن را به سبب آنچه خداوند تعالی مرا بدان امر فرمود، برای تو قرار دادم. پس آن را بگیر و برای تو و فرزندانت باشد» (عیون اخبار الرضا علیه السلام، شیخ صدوق، ج 1، ص 231؛ الأمالی، همو، ص 526). 
1- 2- روایات تفسیری در فضایل حضرت زهرا سلام الله علیها
قسم دیگر از روایات فضایل حضرت زهرا سلام الله علیها، روایاتی است که در تفسیر آیات بیان گردیده و در ضمن اشاره به روایات اهل بیت علیهم السلام در بیشتر موارد آمده است. 
 

برخی از این موارد عبارتند از: 
- امام رضا علیه السلام از امام باقر علیه السلام نقل می کند: پیامبراکرم صلی الله علیه و آله سفارش حضرت علی و امام حسن و امام حسین علیهم السلام را نمود و سپس درباره آیه «یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا أَطِیعُوا اللَّهَ وَ أَطِیعُوا الرَّسُولَ وَ أُولِی الْأَمْرِ مِنْکُمْ» فرمود: منظور امامان از فرزندان علی و فاطمه علیهما السلام تا روز قیامت هستند (عیون اخبار الرضا علیه السلام، همو، ج2، ص 131). 
- اباصلت هروی گوید به امام رضا علیه السلام عرض کردم: یابن رسول الله من را از درختی که آدم و حواء از آن خوردند خبر دهید... حضرت فرمود: آدم علیه السلام آنگاه که خداوند متعال او را به سجده فرشتگان بر او و ورود به بهشت کرامت داد، با خود گفت آیا خداوند انسانی برتر از من آفریده است؟ خداوند متعال که ذهنیت آدم علیه السلام را می دانست به او ندا داد که سرت را بالا بگیر و به ساق عرش نگاه کن. پس آدم سرش را بالا گرفت و دید که بر ساق عرش نوشته است «لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ مُحَمَّدٌ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله وَ عَلِیُّ بْنُ أَبِی طَالِبٍ علیه السلام أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ وَ زَوْجَتُهُ فَاطِمَةُ سَیِّدَةُ نِسَاءِ الْعَالَمِینَ وَ الْحَسَنُ وَ الْحُسَیْنُ سَیِّدَا شَبَابِ أَهْلِ الْجَنَّةِ ...» (همان، ج 1، ص 307). 
1-3- بیان کفویت حضرت زهرا سلام الله علیها با امیرمؤمنان علی علیه السلام و تبیین مصادیق اهل بیت
علاوه بر موارد فوق تأکید بر این مطلب که حضرت زهرا سلام الله علیها کفو امیر مؤمنان و هم رتبه ایشان بوده و اهل بیت پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله، تنها امیرمؤمنان علی علیه السلام، حضرت صدیقه طاهره علیها السلام و امام حسن وامام حسین علیهم السلام می باشند، در روایات حضرت رضا علیه السلام به کرّات ملاحظه می شود. برخی از این روایات عبارتند از:

- حضرت امام رضا علیه السلام از پدران بزرگـوار خـود از امام علـى علیه السلام نقل مى کند که پیامبر به مـن فـرمود: اى علـى! عده اى از بزرگان قـریـش، مرا در مـورد ازدواج فاطمه، سرزنـش کرده و گفتند: فاطمه را از تـو خواستگارى کردیم و موافقت ننمودى و او را به على تزویج کردى. به آنها گفتم: سوگند بخداوند که من شما را رد نکردم و و به نظر شخصـى او را به ازدواج علـى در نیاوردم، بلکه خداوند با ازدواج شما مخالفت و با ازدواج على موافقت فرمـود. جبرئیل بر مـن نازل شده و گفت: اى محمد! خداوند عزوجل مـى فرماید: اگر علـى علیه السلام را نمـی آفریـدم، براى دخترت فاطمه همتا و همسرى در روى زمیـن یافت نمى شد (همان، ج1، ص 225). 
- امام رضا علیه السلام از پدران گرامی اش از رسول خدا صلی الله علیه و آله نقل می کند: یا علی به تو سه چیز داده شده که به هیچ کس پیش از تو داده نشده است، گفتم: پدر و مادرم به فدایت، چه چیز داده شده ام؟ فرمود: پدر زنی مثل من، مثل همسرت و مثل فرزندانت حسن و حسین داده شده است (همان، ج2، ص 48). 
- امام رضا علیه السلام از پدران گرامی اش از رسول خدا صلی الله علیه و آله نقل می کند: امام حسن و امام حسین علیهم السلام بهترین اهل زمین پس از من و بعد از پدرشان و مادرشان که افضل زنان اهل زمین است می باشند (همان، ج2، ص 62). 
- امام رضا علیه السلام با سند خود از امیر مومنان علی علیه السلام نقل می کند که رسول خدا صلی الله علیه و آله خطاب به خمسۀ طیبه فرمودند: شما در دنیا و آخرت بر من سزاوارترید. خداوند هرکس شما را دوست بدارد دست دارد و هرکس شما را دشمن بدارد دشمن بدارد. شما از من و من از شمایم. قسم به آنکه جانم در دست اوست هیچ بنده ای در دنیا نیست مگر آنکه خداوند عزوجل در دنیا و آخرت دوستدار اوست (بشاره المصطفی لشیعه المرتضی، طبری، ص 205). 
1-4- توجه دادن به عنایت الهی به حضرت زهرا سلام الله علیها
بیان عنایت ویژه و خاصّ خداوند متعال به وجود مقدس حضرت زهرا سلام الله علیها در عرصه های مختلف زندگی ایشان از نمونه های دیگری است که در روایات رضوی بدان اشاره شده است. 
 

به عنوان نمونه در خصوص ولادت حضرت زهرا سلام الله علیها آمده است: 
- اباصلت هروی گوید: به امام علی بن موسی الرضا علیه السلام عرض کردم گروهی بر این باورند که بهشت و جهنم مقدر بوده و خلق نشده اند. امام علیه السلام فرمودند آنها از ما نیستند و ما هم از ایشان نیستیم... پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله فرمودند: هنگامی که به آسمان عروج نمودم، جبرئیل دستم را گرفت و مرا به بهشت وارد کرد و از خرمای آن تناول کردم و آن خرما نطفه ای در صلب من شد که حضرت خدیجه سلام الله علیها بدان به فاطمه سلام الله علیها باردار شد. پس فاطمه حوراء انسیه هست. هر زمان مشتاق بوی بهشت می شوم فاطمه سلام الله علیها را می بویم (عیون اخبار الرضا علیه السلام، شیخ صدوق، ج1، ص 116 الامالی، همو، ص 461؛ التوحید، همو، ص 118؛ علل الشرایع، ج1، ص 184). 
این عنایت خداوند متعال نه تنها ولادت ایشان بلکه نامگذاری آن حضرت را و نیز پیروان آن بانوی مکرمه را شامل می گردد: 
- امام رضا علیه السلام از پدران گرامی اش از رسول خدا صلی الله علیه و آله نقل می کند: دخترم را فاطمه نام نهادم چون خداوند عزوجل او و دوستدارانش را از آتش جدا نموده است (عیون اخبار الرضا علیه السلام، همو، ج2، ص 46؛ الامالی، شیخ طوسی، ص 294). 
پس از این موارد می توان از ازدواج آسمانی حضرت زهرا سلام الله علیها و امیرمؤمنان علیه السلام نام برد که تزویج ایشان را خداوند متعال خود بر عهده گرفت:
- امام رضا علیه السلام فرمودند: ... خداوند متعال تزویج هیچ یک از آفریدگانش جز حوا و آدم، زینب بنت جحش و رسول الله صلی الله علیه و آله به دلیل آیۀ «فلما قضی زید منها وطرا زوجناکها» و حضرت فاطمه سلام الله علیها و حضرت علی علیه السلام را خود بر عهده نگرفت (عیون اخبار الرضا علیه السلام، ج1، ص 195؛ الامالی، همو، ص 93). 
ما فوق همه این موارد آنکه خداوند متعال خشنودی و غضب خود را همان خشنودی و غضب حضرت زهرا سلام الله علیها دانسته است: 
- امام رضا علیه السلام از پدران گرامی اش از رسول خدا صلی الله علیه و آله نقل می کند: خداوند متعال به غضب فاطمه غضبناک شده و به رضایت او راضی می شود (عیون اخبار الرضا علیه السلام، ج2، ص 46). 
 

در نهایت باید روایاتی که بیانگر عظمت حضرت زهرا سلام الله علیها در روز حشر هستند، مد نظر قرار داد. - امام رضا علیه السلام از پدران گرامی اش نقل می کند که رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: آنگاه که روز قیامت شود منادی ندا می دهد ای گروه خلایق! چشمانتان را فرو اندازید تا فاطمه دختر محمد صلی الله علیه و آله عبور نماید (همان، ج2، ص 33). 
- امام رضا علیه السلام از پدران گرامی اش نقل می کند که رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: دخترم فاطمه در قیامت محشور می شود در حالی که لباس کرامتی که با آب حیات عجین شده در تن دارد، و خلائق به سوی او می نگرند، و از او در شگفتتد. سپس او را از جامه های بهشتی پوشانده، هزار جامه که بر هر جامه با خط سبز نوشته شده است ای دختر محمد به بهشت با بهترین صورت، بهترین کرامت و بهترین منظر وارد شو. سرانجام او را با احترام تمام همانند عروس در حالی که هفتاد هزار از حوریان بهشتی اطراف او را گرفته اند به بهشت می برند (همان، ج2، ص 30). 

2ـ روایات مربوط به سیره حضرت زهرا سلام الله علیها
از موارد دیگری که در روایات رضوی به چشم می خورد –اگرچه تعداد آنها نسبت به روایات فضایل اندکتر است- احادیث مربوط به سیرۀ حضرت زهرا سلام الله علیهاست. از جمله این موارد عبارتند از: 
2-1. ساده زیستی و پرهیز از تجمل
یکی از مهمترین نمونه های ساده زیستی و پرهیز از تجمل آن بانوی مکرّمه، مهریه اندک آن حضرت می باشد: 
حضرت رضا علیه السلام از رسول خدا صلی الله علیه و آله نقل می کند: خداوند متعال مرا امر نمود که فاطمه و علی را به عقد هم در آورم. و فاطمه را به چهارصد مثقال نقره به تو (یا علی) تزویج می کنم. یا علی آیا راضی هستی؟ ایشان فرمود: بله یا رسول الله (مناقب، ابن شهرآشوب، ج3، ص 127؛ مسند الامام الرضا علیه السلام، عطاردی، ج2، ص 260). 
2-2. انفاق به نیازمندان
از مهمترین موارد دیگر در سیره زندگانی حضرت صدیقه طاهره انفاق به نیازمندان است: 
- امام رضا علیه السلام با از امام زین العابدین نقل می کند: حضرت زهرا سلام الله علیها برای امام حسن علیه السلام و امام حسین علیه السلام عقیقه فرمود و یک ران گوسفند و مبلغی دینار به قابله داد (عیون اخبار الرضا علیه السلام، شیخ صدوق، ج2، ص 46). 
- حضرت رضا علیه السلام با سند خویش از اسماء بنت عمیس نقل می کند: روزی در محضر فاطمه سلام الله علیها بودیم که رسول خدا صلی الله علیه و آله وارد شد در حالی که در گردن حضرت فاطمه سلام الله علیها گردنبند طلایی بود که علی بن ابی طالب علیه السلام آن را از فیء خریده بود. رسول خدا صلی الله علیه و آله به او فرمود: ای فاطمه! مردم نمی گویند که فاطمه دختر محمد صلی الله علیه و آله لباس جبابره را پوشیده است؟ پس حضرت آن را از گردن در آورد و آن را فروخت و برده ای خرید و او را آزاد کرد. پس پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله بدان سبب شادمان گشت (همان، ج2، ص 45؛ الأمالی، همو، ص 466). 
2-3. احترام به پدر بزرگوارشان نبی مکرم اسلام صلی الله علیه و آله
روایت اخیر در موضوع قبل، بیانگر احترام و توجه ویژۀ حضرت زهرا سلام الله علیها به پدر بزرگوارش، نبی مکرم صلی الله علیه و آله نیز می باشد. 
نمونه دیگر از توجه حضرت زهرا سلام الله علیها به پدر بزرگوارش مهربانی ایشان به آن حضرت است:
- امام رضا علیه السلام از پدران بزرگوارش از از امام علی علیه السلام نقل می کند: خدمت پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله در حفر خندق بودیم که فاطمه سلام الله علیها به نزد او آمد و با خود مقدار نانی داشت. پس آن را به پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله داد. حضرت فرمود این کسره چیست؟ حضرت زهرا سلام الله علیها فرمود: قرص نانی است برای حسنین علیهما السلام پخته بودم و این مقدار را به محضر شما آوردم. پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله فرمود: این اولین غذایی است که پس از سه روز وارد دهان پدرت شده است (عیون اخبار الرضا علیه السلام، همو، ج2، ص 40). 

نتیجه گیری :
با تتبع در منابع روایی افزون بر سی روایت از حضرت رضا علیه السلام دربارۀ حضرت زهرا سلام الله علیها نقل گردیده که بیشتر آنها با محوریت فضایل آن بانوی مکرّمه می باشند. این روایات که در جلسات مناظره و یا به صورت روایات تفسیری بیان گشته، با محوریت عنایت الهی به اهل بیت علیهم اسلام و حضرت زهرا سلام الله علیها می باشد و در صدد تبیین مصداق اهل بیت علیهم السلام و کفویت حضرت صدیقه کبری سلام الله علیها با امیرمؤمنان علیه السلام است. اندکی از این روایات به سیره حضرت فاطمه سلام الله علیها در موضوعات اجتماعی اشاره دارد. 
با رویکردی معرفتی نسبت به موضوع می توان گفت: بهترین راه آگاهی و پی بردن به سبک صحیح زندگی، بهره مندی از سیره و منش ائمه اطهار علیهم السلام است که از هر کس به حقایق اسلام آگاهتر بوده و الگوگیری از سیره آنان، راه و رسم زندگی را می آموزد. در این میان حضرت صدیقه طاهره سلام الله علیها که اسوه ای حسنه برای ائمه معصومین علیهم السلام می باشد، قطعا بهترین الگو برای جامعه اسلامی و به ویژه زنان آن است و آگاهی از سیره آن حضرت در گرو تتبع در روایات و نگاه ائمه معصومین علیهم السلام به مادرشان حضرت زهرا سلام الله علیهاست. 
 

نکته دیگر آنکه بیان فضایل اهل بیت علیهم السلام در جلسات مناظرات برگزار شده از سوی مأمون بیانگر آن است که دفاع از حریم اهل بیت علیهم السلام وظیفه ای خطیر بر عهده عالمان اسلامی بوده و استفاده بهینه از فرصت برای دفاع از کیان تشیع را ایجاب می کند. 

پی نوشت ها :
1 - آل عمران/ 61.
2- حَدَّثَنَا عَلِیُّ بْنُ الْحُسَیْنِ بْنِ شَاذَوَیْهِ الْمُؤَدِّبُ وَ جَعْفَرُ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ مَسْرُورٍ رَضِیَ اللَّهُ عَنْهُمَا قَالا حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ جَعْفَرٍ الْحِمْیَرِیُ‏ عَنْ أَبِیهِ عَنِ الرَّیَّانِ بْنِ الصَّلْتِ‏ قَالَ: حَضَرَ الرِّضَا ع مَجْلِسَ الْمَأْمُونِ بِمَرْوَ وَ قَدِ اجْتَمَعَ فِی مَجْلِسِهِ جَمَاعَةٌ مِنْ عُلَمَاءِ أَهْلِ الْعِرَاقِ وَ خُرَاسَانَ ... فَقَالَتِ‏ الْعُلَمَاءُ فَأَخْبِرْنَا هَلْ فَسَّرَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ الِاصْطِفَاءَ فِی الْکِتَابِ فَقَالَ الرِّضَا ع فَسَّرَ الِاصْطِفَاءَ فِی الظَّاهِرِ سِوَى الْبَاطِنِ فِی اثْنَیْ عَشَرَ مَوْطِناً ... أَمَّا الثَّالِثَةُ فَحِینَ مَیَّزَ اللَّهُ الطَّاهِرِینَ مِنْ خَلْقِهِ فَأَمَرَ نَبِیَّهُ بِالْمُبَاهَلَةِ بِهِمْ فِی آیَةِ الِابْتِهَالِ فَقَالَ عَزَّ وَ جَلَّ یَا مُحَمَّدُ فَمَنْ حَاجَّکَ فِیهِ مِنْ بَعْدِ ما جاءَکَ مِنَ الْعِلْمِ فَقُلْ تَعالَوْا نَدْعُ أَبْناءَنا وَ أَبْناءَکُمْ وَ نِساءَنا وَ نِساءَکُمْ وَ أَنْفُسَنا وَ أَنْفُسَکُمْ ثُمَّ نَبْتَهِلْ فَنَجْعَلْ لَعْنَتَ اللَّهِ عَلَى الْکاذِبِینَ‏ فَبَرَزَ النَّبِیُّ ص عَلِیّاً وَ الْحَسَنَ وَ الْحُسَیْنَ وَ فَاطِمَةَ ص وَ قَرَنَ أَنْفُسَهُمْ‏ بِنَفْسِهِ فَهَلْ تَدْرُونَ مَا مَعْنَى قَوْلِهِ‏ وَ أَنْفُسَنا وَ أَنْفُسَکُمْ‏ قَالَتِ الْعُلَمَاءُ عَنَى بِهِ نَفْسَهُ فَقَالَ أَبُو الْحَسَنِ ع لَقَدْ غَلِطْتُمْ إِنَّمَا عَنَى بِهَا عَلِیَّ بْنَ أَبِی طَالِبٍ ع وَ مِمَّا یَدُلُّ عَلَى ذَلِکَ قَوْلُ النَّبِیِّ ص حِینَ قَالَ لَیَنْتَهِیَنَّ بَنُو وَلِیعَةَ أَوْ لَأَبْعَثَنَّ إِلَیْهِمْ رَجُلًا کَنَفْسِی یَعْنِی عَلِیَّ بْنَ أَبِی طَالِبٍ ع وَ عَنَى بِالْأَبْنَاءِ الْحَسَنَ وَ الْحُسَیْنَ ع وَ عَنَى بِالنِّسَاءِ فَاطِمَةَ ع فَهَذِهِ خُصُوصِیَّةٌ لَا یَتَقَدَّمُهُمْ فِیهَا أَحَدٌ وَ فَضْلٌ لَا یَلْحَقُهُمْ فِیهِ بَشَرٌ وَ شَرَفٌ لَا یَسْبِقُهُمْ إِلَیْهِ خَلْقٌ إِذْ جَعَلَ نَفْسَ عَلِیٍّ ع کَنَفْسِهِ فَهَذِهِ الثَّالِثَةُ ... وَ الْآیَةُ الْخَامِسَةُ قَوْلُ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَ‏ وَ آتِ ذَا الْقُرْبى‏ حَقَّهُ‏ خُصُوصِیَةٌ خَصَّهُمُ اللَّهُ الْعَزِیزُ الْجَبَّارُ بِهَا وَ اصْطَفَاهُمْ عَلَى الْأُمَّةِ فَلَمَّا نَزَلَتْ هَذِهِ الْآیَةُ عَلَى رَسُولِ اللَّهِ ص قَالَ ادْعُوا إِلَیَّ فَاطِمَةَ فَدُعِیَتْ لَهُ فَقَالَ یَا فَاطِمَةُ قَالَتْ لَبَّیْکَ یَا رَسُولَ اللَّهِ فَقَالَ هَذِهِ فَدَکُ‏ مِمَّا هِیَ لَمْ یُوجَفْ عَلَیْهِ بِالْخَیْلِ‏ وَ لا رِکابٍ‏ وَ هِیَ لِی خَاصَّةً دُونَ الْمُسْلِمِینَ وَ قَدْ جَعَلْتُهَا لَکِ لِمَا أَمَرَنِیَ اللَّهُ تَعَالَى بِهِ فَخُذِیهَا لَکِ وَ لِوُلْدِکِ فَهَذِهِ الْخَامِسَةُ
3- وَ بِهَذَا الْإِسْنَادِ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِیهِ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ ع قَالَ: أَوْصَى النَّبِیُّ ص إِلَى عَلِیٍّ وَ الْحَسَنِ وَ الْحُسَیْنِ ع ثُمَّ قَالَ فِی قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَ‏ یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا أَطِیعُوا اللَّهَ وَ أَطِیعُوا الرَّسُولَ وَ أُولِی الْأَمْرِ مِنْکُمْ‏ قَالَ الْأَئِمَّةُ مِنْ وُلْدِ عَلِیٍّ وَ فَاطِمَةَ ع إِلَى أَنْ تَقُومَ السَّاعَةُ.
4- حَدَّثَنَا عَبْدُ الْوَاحِدِ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ عُبْدُوسٍ النَّیْسَابُورِیُّ الْعَطَّارُ رَضِیَ اللَّهُ عَنْهُ قَالَ حَدَّثَنَا عَلِیُّ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ قُتَیْبَةَ عَنْ حَمْدَانَ بْنِ سُلَیْمَانَ عَنْ عَبْدِ السَّلَامِ بْنِ صَالِحٍ الْهَرَوِیِّ قَالَ: قُلْتُ لِلرِّضَا ع یَا ابْنَ رَسُولِ اللَّهِ أَخْبِرْنِی عَنِ الشَّجَرَةِ الَّتِی أَکَلَ مِنْهَا آدَمُ وَ حَوَّاءُ ... وَ إِنَّ آدَمَ ع لَمَّا أَکْرَمَهُ اللَّهُ تَعَالَى ذِکْرُهُ بِإِسْجَادِ مَلَائِکَتِهِ‏ وَ بِإِدْخَالِهِ الْجَنَّةَ قَالَ فِی نَفْسِهِ هَلْ خَلَقَ اللَّهُ بَشَراً أَفْضَلَ مِنِّی فَعَلِمَ اللَّهُ‏ عَزَّ وَ جَلَّ مَا وَقَعَ فِی نَفْسِهِ فَنَادَاهُ ارْفَعْ رَأْسَکَ یَا آدَمُ وَ انْظُرْ إِلَى سَاقِ الْعَرْشِ فَرَفَعَ آدَمُ رَأْسَهُ فَنَظَرَ إِلَى سَاقِ الْعَرْشِ فَوَجَدَ عَلَیْهِ مَکْتُوباً لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ مُحَمَّدٌ رَسُولُ اللَّهِ ص وَ عَلِیُّ بْنُ أَبِی طَالِبٍ ع أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ وَ زَوْجَتُهُ فَاطِمَةُ سَیِّدَةُ نِسَاءِ الْعَالَمِینَ وَ الْحَسَنُ وَ الْحُسَیْنُ سَیِّدَا شَبَابِ أَهْلِ الْجَنَّةِ ...
5- حَدَّثَنَا أَبُو مُحَمَّدٍ جَعْفَرُ بْنُ النُّعَیْمِ الشَّاذَانِیُّ رَضِیَ اللَّهُ عَنْهُ قَالَ حَدَّثَنَا أَحْمَدُ بْنُ إِدْرِیسَ‏ حَدَّثَنَا إِبْرَاهِیمُ بْنُ هَاشِمٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ مَعْبَدٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ خَالِدٍ عَنْ أَبِی الْحَسَنِ عَلِیِّ بْنِ مُوسَى الرِّضَا عَنْ أَبِیهِ عَنْ آبَائِهِ عَنْ عَلِیٍّ ع قَالَ: قَالَ لِی رَسُولُ اللَّهِ ص یَا عَلِیُّ لَقَدْ عَاتَبَتْنِی رِجَالٌ مِنْ قُرَیْشٍ فِی أَمْرِ فَاطِمَةَ وَ قَالُوا خَطَبْنَاهَا إِلَیْکَ فَمَنَعْتَنَا وَ تَزَوَّجْتَ عَلِیّاً فَقُلْتُ لَهُمْ وَ اللَّهِ مَا أَنَا مَنَعْتُکُمْ وَ زَوَّجْتُهُ بَلِ اللَّهُ تَعَالَى مَنَعَکُمْ وَ زَوَّجَهُ فَهَبَطَ عَلَیَّ جَبْرَئِیلُ ع فَقَالَ یَا مُحَمَّدُ إِنَّ اللَّهَ جَلَّ جَلَالُهُ یَقُولُ لَوْ لَمْ أَخْلُقْ عَلِیّاً ع لَمَا کَانَ لِفَاطِمَةَ ابْنَتِکَ کُفْوٌ عَلَى وَجْهِ الْأَرْضِ آدَمُ فَمَنْ دُونَهُ. 
6- وَ بِهَذَا الْإِسْنَادِ قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص‏ یَا عَلِیُّ إِنَّکَ أُعْطِیتَ ثَلَاثاً لَمْ یُعْطَهَا أَحَدٌ مِنْ قَبْلِکَ قُلْتُ فِدَاکَ أَبِی وَ أُمِّی وَ مَا أُعْطِیتُ قَالَ أُعْطِیتَ صِهْراً مِثْلِی وَ أُعْطِیتَ مِثْلَ زَوْجَتِکَ وَ أُعْطِیتَ مِثْلَ وَلَدَیْکَ الْحَسَنِ وَ الْحُسَیْنِ.
7- وَ بِإِسْنَادِهِ قَالَ النَّبِیُّ ص‏ الْحَسَنُ وَ الْحُسَیْنُ خَیْرُ أَهْلِ الْأَرْضِ بَعْدِی وَ بَعْدَ أَبِیهِمَا وَ أُمُّهُمَا أَفْضَلُ نِسَاءِ أَهْلِ الْأَرْضِ.
8- قَالَ: حَدَّثَنَا عَلِیُّ بْنُ مُوسَى الرِّضَا ع قَالَ: حَدَّثَنِی أَبِی عَنْ أَبِیهِ عَنْ جَدِّهِ عَنْ أَبِیهِ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ عَنْ أَبِیهِ عَلِیٍّ ع قَالَ: قَالَتْ فَاطِمَةُ ع یَوْماً لِی أَنَا أَحَبُّ إِلَى رَسُولِ اللَّهِ ص مِنْکُمْ فَقُلْتُ لَا بَلْ أَنَا أَحَبُّ فَقَالَ الْحَسَنُ لَا بَلْ أَنَا وَ قَالَ الْحُسَیْنُ لَا بَلْ أَنَا أَحَبُّکُمْ إِلَى رَسُولِ اللَّهِ ص وَ دَخَلَ رَسُولُ اللَّهِ ص فَقَالَ یَا بُنَیَّةِ فِیمَ أَنْتُمْ؟ فَأَخْبَرْنَاهُ فَأَخَذَ فَاطِمَةَ فَاحْتَضَنَهَا وَ قَبَّلَ‏ فَاهَا وَ ضَمَّ عَلِیّاً إِلَیْهِ وَ قَبَّلَ بَیْنَ عَیْنَیْهِ أَجْلَسَ الْحَسَنَ عَلَى فَخِذِهِ الْأَیْمَنِ وَ الْحُسَیْنَ عَلَى فَخِذِهِ الْأَیْسَرِ وَ قَبَّلَهُمَا وَ قَالَ أَنْتُمْ أَوْلَى بِی‏ فِی الدُّنْیَا وَ الْآخِرَةِ وَالَى اللَّهَ مَنْ وَالاکُمْ وَ عَادَى مَنْ عَادَاکُمْ أَنْتُمْ مِنِّی وَ أَنَا مِنْکُمْ وَ الَّذِی نَفْسِی بِیَدِهِ لَا یَتَوَالاکُمْ عَبْدٌ فِی الدُّنْیَا إِلَّا کَانَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ وَلِیَّهُ فِی الدُّنْیَا وَ الْآخِرَةِ.
9- حَدَّثَنَا أَحْمَدُ بْنُ زِیَادِ بْنِ جَعْفَرٍ الْهَمَدَانِیُّ رَضِیَ اللَّهُ عَنْهُ قَالَ حَدَّثَنَا عَلِیُّ بْنُ إِبْرَاهِیمَ بْنِ هَاشِمٍ عَنْ أَبِیهِ إِبْرَاهِیمَ بْنِ هَاشِمٍ عَنْ عَبْدِ السَّلَامِ‏ بْنِ صَالِحٍ الْهَرَوِیِّ قَالَ: قُلْتُ لِعَلِیِّ بْنِ مُوسَى الرِّضَا ع ... إِنَّ قَوْماً یَقُولُونَ إِنَّهُمَا الْیَوْمَ مُقَدَّرَتَانِ غَیْرُ مَخْلُوقَتَیْنِ فَقَالَ ع لَا هُمْ‏ مِنَّا وَ لَا نَحْنُ مِنْهُمْ ... وَ قَالَ النَّبِیُّ ص لَمَّا عُرِجَ بِی إِلَى السَّمَاءِ أَخَذَ بِیَدِی جَبْرَئِیلُ ع فَأَدْخَلَنِی الْجَنَّةَ فَنَاوَلَنِی مِنْ رُطَبِهَا فَأَکَلْتُهُ فَتَحَوَّلَ ذَلِکَ نُطْفَةً فِی صُلْبِی فَلَمَّا هَبَطْتُ إِلَى الْأَرْضِ وَاقَعْتُ خَدِیجَةَ فَحَمَلَتْ بِفَاطِمَةَ ع فَفَاطِمَةُ حَوْرَاءُ إِنْسِیَّةٌ فَکُلَّمَا اشْتَقْتُ إِلَى رَائِحَةِ الْجَنَّةِ شَمِمْتُ رَائِحَةَ ابْنَتِی فَاطِمَةَ ع.
10- وَ بِهَذَا الْإِسْنَادِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ أَبِی طَالِبٍ ع قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص‏ إِنِّی سَمَّیْتُ ابْنَتِی فَاطِمَةَ لِأَنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ فَطَمَهَا وَ فَطَمَ مَنْ أَحَبَّهَا مِنَ النَّارِ (نمونه ای دیگر از این گونه روایات را بنگرید به: (عیون اخبار الرضا علیه السلام، شیخ صدوق، ج2، ص 73، 219).
11- حَدَّثَنَا أَحْمَدُ بْنُ زِیَادِ بْنِ جَعْفَرٍ الْهَمَدَانِیُّ رَضِیَ اللَّهُ عَنْهُ وَ الْحُسَیْنُ بْنُ إِبْرَاهِیمَ بْنِ‏ أَحْمَدَ بْنِ هِشَامٍ الْمُکَتِّبُ وَ عَلِیُّ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ الْوَرَّاقُ رَضِیَ اللَّهُ عَنْهُمْ قَالُوا حَدَّثَنَا عَلِیُّ بْنُ إِبْرَاهِیمَ بْنِ هَاشِمٍ قَالَ حَدَّثَنَا الْقَاسِمُ بْنُ مُحَمَّدٍ الْبَرْمَکِیُّ قَالَ حَدَّثَنَا أَبُو الصَّلْتِ الْهَرَوِیُّ قَالَ: ... وَ إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ مَا تَوَلَّى تَزْوِیجَ أَحَدٍ مِنْ خَلْقِهِ إِلَّا تَزْوِیجَ حَوَّاءَ مِنْ آدَمَ ع وَ زَیْنَبَ مِنْ رَسُولِ اللَّهِ ص بِقَوْلِهِ‏ فَلَمَّا قَضى‏ زَیْدٌ مِنْها وَطَراً زَوَّجْناکَها الْآیَةَ وَ فَاطِمَةَ مِنْ عَلِیٍّ ع. (برای آگاهی از نمونه ای دیگر از این روایات ر.ک: عیون اخبار الرضا علیه السلام، ج2، ص 27، 59؛ مناقب، ابن شهرآشوب، ج3، ص 127).
12- وَ بِهَذَا الْإِسْنَادِ قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص‏ إِنَّ اللَّهَ تَعَالَى یَغْضَبُ لِغَضَبِ فَاطِمَةَ وَ یَرْضَى لِرِضَاهَا.
13- وَ بِهَذَا الْإِسْنَادِ قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص‏ إِذَا کَانَ یَوْمُ الْقِیَامَةِ نَادَى مُنَادٍ یَا مَعْشَرَ الْخَلَائِقِ غُضُّوا أَبْصَارَکُمْ حَتَّى تَجُوزَ فَاطِمَةُ بِنْتُ مُحَمَّدٍ.
14- وَ بِهَذَا الْإِسْنَادِ قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص‏ تُحْشَرُ ابْنَتِی فَاطِمَةُ وَ عَلَیْهَا حُلَّةُ الْکَرَامَةِ وَ قَدْ عُجِنَتْ بِمَاءِ الْحَیَوَانِ فَیَنْظُرُ إِلَیْهَا الْخَلَائِقُ فَیَتَعَجَّبُونَ مِنْهَا ثُمَّ تُکْسَى أَیْضاً مِنْ حُلَلِ الْجَنَّةِ أَلْفَ حُلَّةٍ مَکْتُوبٌ عَلَى کُلِّ حُلَّةٍ بِخَطٍّ أَخْضَرَ أَدْخِلُوا بِنْتَ مُحَمَّدٍ الْجَنَّةَ عَلَى أَحْسَنِ صُورَةٍ وَ أَحْسَنِ کَرَامَةٍ وَ أَحْسَنِ مَنْظَرٍ فَتُزَفُّ إِلَى الْجَنَّةِ کَمَا تُزَفُّ الْعَرُوسُ فَیُوَکَّلُ بِهَا سَبْعُونَ أَلْفَ جَارِیَةٍ.
15- وَ خَطَبَ النَّبِیُّ ص عَلَى الْمِنْبَرِ فِی تَزْوِیجِ فَاطِمَةَ خُطْبَةً رَوَاهَا یَحْیَى بْنُ مَعِینٍ فِی أَمَالِیهِ وَ ابْنُ بُطَّةَ فِی الْإِبَانَةِ بِإِسْنَادِهِمَا عَنْ أَنَسِ بْنِ مَالِکٍ مَرْفُوعاً وَ رُوِّینَاهَا عَنِ الرِّضَا ع فَقَالَ: .. ثُمَّ إِنَّ اللَّهَ تَعَالَى أَمَرَنِی أَنْ أُزَوِّجَ فَاطِمَةَ مِنْ عَلِیٍّ وَ قَدْ زَوَّجْتُهَا إِیَّاهُ عَلَى أَرْبَعِمِائَةِ مِثْقَالِ‏ فِضَّةٍ إِنْ رَضِیتَ یَا عَلِیُّ قَالَ رَضِیتُ یَا رَسُولَ اللَّهِ.
16- وَ بِهَذَا الْإِسْنَادِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ ع قَالَ: إِنَّ فَاطِمَةَ ع عَقَّتْ عَنِ الْحَسَنِ وَ الْحُسَیْنِ ع وَ أَعْطَتِ الْقَابِلَةَ رِجْلَ شَاةٍ وَ دِینَاراً.
17- وَ بِهَذَا الْإِسْنَادِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ ع أَنَّهُ قَالَ حَدَّثَنِی أَسْمَاءُ بِنْتُ‏ عُمَیْسٍ قَالَتْ‏ کُنْتُ عِنْدَ فَاطِمَةَ ع إِذْ دَخَلَ عَلَیْهَا رَسُولُ اللَّهِ ص وَ فِی عُنُقِهَا قِلَادَةٌ مِنْ ذَهَبٍ کَانَ اشْتَرَاهَا لَهَا عَلِیُّ بْنُ أَبِی طَالِبٍ ع مِنْ فَیْ‏ءٍ فَقَالَ لَهَا رَسُولُ اللَّهِ ص یَا فَاطِمَةُ لَا یَقُولُ النَّاسُ إِنَّ فَاطِمَةَ بِنْتَ مُحَمَّدٍ تَلْبَسُ لُبْسَ الْجَبَابِرَةِ فَقَطَعَتْهَا وَ بَاعَتْهَا وَ اشْتَرَتْ بِهَا رَقَبَةً فَأَعْتَقَتْهَا فَسُرَّ بِذَلِکَ رَسُولُ اللَّهِ ص.
18- وَ بِهَذَا الْإِسْنَادِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ أَبِی طَالِبٍ ع قَالَ: کُنَّا مَعَ النَّبِیِّ ص فِی حَفْرِ الْخَنْدَقِ إِذْ جَاءَتْهُ فَاطِمَةُ وَ مَعَهَا کِسْرَةُ خُبْزٍ فَدَفَعَتْهَا إِلَى النَّبِیِّ ص فَقَالَ النَّبِیُّ عَلَیْهِ الصَّلَاةُ وَ السَّلَامُ مَا هَذِهِ الْکِسْرَةُ قَالَتْ قُرْصاً خَبَزْتُهَا لِلْحَسَنِ وَ الْحُسَیْنِ جِئْتُکَ مِنْهُ بِهَذِهِ الْکِسْرَةِ فَقَالَ النَّبِیُّ ص أَمَا إِنَّهُ أَوَّلُ طَعَامٍ دَخَلَ فَمَ أَبِیکَ مُنْذُ ثَلَاثٍ.
19- امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف فرمودند: «وفی ابنة رسول الله صلی الله علیه و آله لی اسوة حسنة: دختر رسول خدا صلی الله علیه و آله برای من الگوی نیکویی است» (الغیبه، طوسی، ص 286).

فهرست منابع :
1- الامالی، ابن بابویه، محمد بن علی، تهران، کتابچی، 1376.
2- الامالی، طوسی، محمد بن حسن، قم، دارالثقافه، 1414ق.
3- بشاره المصطفی لشیعه المرتضی، طبری، عماد الدین ابی جعفر محمد بن ابی القاسم، نجف، المکتبه الحیدریه، 1383ق.
4- التوحید، ابن بابویه، محمد بن علی، قم، جامعه مدرسین، 1398ق.
5- تهذیب الاحکام، طوسی، محمد بن حسن، تهران، دارالکتب الاسلامیه، 1407ق.
6- الطرائف فی معرفة المذاهب، ابن طاووس، علی بن موسی، قم، خیام، 1400ق.
7- علل الشرائع، ابن بابویه، محمد بن علی، قم، کتابخانۀ داوری، 1385ق.
8- عیون اخبار الرضا علیه السلام، ابن بابویه، محمد بن علی، تهران، جهان، 1378.
9- الغیبه، طوسی، محمد بن حسن، قم، مؤسسه المعارف الاسلامیه، 1411ق.
10- فضائل الاشهر الثلاثه، ابن بابویه، محمد بن علی، قم، کتابخانه داوری، 1396ق.
11- الکافی، کلینی، محمد بن یعقوب، تهران، دارالکتب الاسلامیه، 1407ق.
12- مسند الامام الرضا علیه السلام، عطاردی، عزیزالله، مشهد، الموتمر العالمی للامام الرضا علیه السلام،1406ق.
13- معانی الاخبار، ابن بابویه، محمد بن علی، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1403ق.
14- مناقب آل ابیطالب علیه السلام، ابن شهرآشوب، محمد بن علی، نجف، المکتبه الحیدریه، 1376ق.
15- من لایحضره الفقیه، ابن بابویه، محمد بن علی، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1413ق.