مقالات سلامت و بهداشت

زمينه و هدف: صنعت آب و فاضلاب کشور در افقي 20 ساله (1384 ~ 1404)، چشم اندازهاي مطلوب خود را تعريف کرده است که مهم ترين آن دسترسي و برخورداري %60 جمعيت شهري به سامانه هاي جمع آوري و تصفيه فاضلاب مي باشد. هدف اين مطالعه ارائه وضعيت موجود مديريت فاضلاب شهري در ايران و اجراي طرح هاي ايجاد شبکه جمع آوري و ساخت تصفيه خانه فاضلاب و شناسايي مهم ترين محدوديت ها بر سر راه اجراي اين طرح ها مي باشد.
روش کار: پرسشنامه هايي به شرکت هاي آب و فاضلاب 1016 منطقه شهري ارسال گرديد، به طوري که نتايج ارائه شده در اين مقاله بر اساس محتويات پرسشنامه ها مي باشد.
يافته ها: نتايج اين مطالعه بيانگر آن است که در حال حاضر دو روش چاه جاذب و شبکه جمع آوري براي مديريت فاضلاب انساني و چهار روش چاه جاذب، شبکه جمع آوري و معابر عمومي با/ بدون جوي، جهت مديريت فاضلاب بهداشتي بکار گرفته مي شود. در حال حاضر در ايران در حدود 18% مناطق شهري، بخشي از شهر تحت پوشش شبکه جمع آوري فاضلاب مي باشند که بسيار کمتر از کشورهاي با درآمد متوسط است. با اين حال با تکميل طرح هاي در حال اجرا، اين مقدار به ميزان 19% افزايش مي يابد و به %37 مي رسد. همچنين در 19.09 درصد از کل مناطق شهري طرح هاي ساخت تصفيه خانه در حال اجراست.
نتيجه گيري: مديريت کنوني فاضلاب در %42.47 شهرها براي بيش از %50 سطح شهر و در %52.42 شهرها براي بيش از 50% جمعيت شهري ايجاد مشکلات حاد ناشي از آن مي باشند. جهت تکميل پروژه هاي در حال اجرا محدوديت هايي هم وجود دارد که مهمترين آنها جنس نامناسب زمين و کم عرض بودن معابر مي باشد.

زمينه و هدف: مقادير عناصر جزئي مايع دياليزي به طور قابل توجه ميزان عناصر جزئي بيماران دياليزي را به هم مي زند؛ چون آلاينده ها در آب آشاميدني از طريق دستگاه گوارش وارد خون مي شوند، در حالي که در هنگام همودياليز آلاينده ها در مايع دياليز مستقيما وارد خون مي شوند. لذا رعايت استانداردها براي آب دياليز حياتي است. بنابراين اين تحقيق در سال 1389 بر روي آب ورودي به دستگاه هاي دياليز بيمارستان هاي استان قم به منظور مقايسه مقادير کاتيون هاي موجود در آن ها و مقايسه با استانداردهاي موجود صورت گرفت.
روش کار: پژوهش حاضر مطالعه توصيفي - تحليلي است که بر روي تعداد 45 نمونه از ورودي دستگاه دياليز بيمارستان هاي استان قم، انجام شد. با توجه به اين که تعداد 3 بيمارستان در استان قم داراي واحد دياليز مي باشد، لذا از هر بيمارستان تعداد 15 نمونه برداشت گرديد و با استفاده از روش تيتراسيون، دستگاه فليم فتومتر، دستگاه pH سنج و دستگاه تعيين EC، آزمايشات مربوطه انجام گرفت.
يافته ها: در کليه نمونه هاي مورد بررسي کاتيون هاي مورد بررسي که عبارت بودند از کلسيم، منيزيم، سديم و پتاسيم، از حد استانداردهاي AAMI و EPH پائين تر بود.
نتيجه گيري: نتيجه کلي اين که همه پارامترهاي اندازه گيري شده در اين بيمارستان ها کمتر از حد استاندارد بوده و به عبارت ديگر بيماران در شرايط بهتري نسبت به عوارض ناشي از موارد ذکرشده به سر مي برند.

زمينه و هدف: آب آشاميدني بايد عاري از هر گونه آلودگي شيميايي و ميکروبي باشد. يکي از آلودگي هاي مهم آب آشاميدني وجود فلزات سنگين در آن است که مي تواند براي سلامتي مصرف کنندگان بسيار مخاطره آميز باشد. از آنجايي که احتمال ورود فلزات سنگين به منابع آب از طريق آلاينده هاي محيطي و انحلال از جدار لوله ها وجود دارد، لذا اين تحقيق به منظور کنترل غلظت فلزات سنگين در آب شبکه توزيع شهر کاشان انجام گرفت.
روش کار: اين تحقيق در 5 ناحيه شبکه توزيع آب شهر کاشان در سال 1389 انجام گرفت. نمونه ها در سه فصل بهار، تابستان و پاييز به تعداد 35 نمونه در هر فصل و در مجموع 105 نمونه در ظروف پلي اتيلن تميز برداشت گرديد. نمونه ها در آزمايشگاه توسط دستگاه ICP جهت اندازه گيري فلزات سنگين مورد آناليز قرار گرفت.
يافته ها: نتايج تحقيق نشان داد که ميانگين غلظت فلزات کروم، مس، روي، سرب، نقره، کبالت، نيکل و کادميوم به ترتيب برابر 3.66، 76.5، 167.8، 2.87، 1.37، 3.74، 5.1 و 0.45 ميکروگرم در ليتر بوده است.
نتيجه گيري: بر اساس يافته هاي تحقيق مي توان نتيجه گيري نمود که غلظت فلزات سنگين فوق الذکر در آب شبکه توزيع کاشان بالاتر از حد استانداردهاي ملي و بين المللي نبوده و براي مصرف کنندگان خطري در بر نخواهد داشت.

زمينه و هدف: آموزش توانمندترين ابزار براي انتقال دانش به انسان مي باشد، روش هاي مختلفي جهت آموزش وجود دارد که يکي از آن ها تشکيل دوره هاي بازآموزي مي باشد. آموزش فنون معاينات باليني پستان، مهارت ها و شيوه هاي جديد براي انجام آن يا بازآموزي از اهميت و ارزش زيادي برخوردار است و هدف از آن آگاهي ماماها به وظايف و مسووليت ها، تامين مهارت و توانايي لازم جهت ارتقا و انطباق با وضع جديد مي باشد.
روش کار: اين پژوهش به صورت يک مطالعه توصيفي - مقطعي در مراکز بهداشتي شهرستان اردبيل انجام گرفت. در اين پژوهش کليه پرسنل مامايي شاغل در مراکز بهداشتي به وسيله پرسشنامه اي که توسط پژوهشگر بر اساس محتواي بازآموزي ساخته شده بود، در قبل و بعد از بازآموزي تحت بررسي قرار گرفتند و نهايتا داده ها با استفاده از روش هاي آماري  SPSSمورد تجزيه و تحليل قرار گرفت.
يافته ها: نتايج مطالعه اختلاف آماري معني داري را بين نمره آگاهي قبل و بعد از آموزش نشان داد (p<0.05) که نشان دهنده تاثير مثبت بازآموزي است. طبق يافته ها ميانگين سني افراد مورد پژوهش 30.1 سال (34- 30 سال) بوده و بيشترين منبع کسب اطلاعات (20 درصد) مطالعه شخصي بوده است، اين در حالي است که 45 درصد افراد مورد مطالعه قبلا هيچ گونه دوره آموزشي را سپري نکرده بودند.
بحث و نتيجه گيري: با توجه به تاثير چشمگير دوره هاي بازآموزي کوتاه مدت در افزايش آگاهي افراد تحت بررسي برگزاري چنين دوره هايي در سطح کشور براي پرسنل بهداشتي و مامايي کليه درمانگاه ها ضروري به نظر مي رسد.

زمينه و هدف: از مهم ترين خصوصيات کيفي در ارتباط با استفاده مجدد پساب، کيفيت ميکروبي و شيمايي آن مي باشد. هدف از اين مطالعه تعيين کارايي تصفيه خانه فاضلاب کرمانشاه (سيستم لجن فعال متعارف) و قصر شيرين (سيستم نيزار مصنوعي) در حذف کيست تک ياخته و تخم انگل به منظور استفاده مجدد در آبياري کشاورزي مي باشد.
روش کار: در اين تحقيق در مدت 6 ماه و به صورت هفتگي از ورودي و خروجي تصفيه خانه ها نمونه برداري شد و جمعا 96 نمونه جهت آناليز انگلي با روش جديد بيلنجر و با استفاده از لام شمارش مک مستر (با حجم حفره اي 0.3 ميلي ليتر) مورد بررسي قرار گرفت. در نهايت داده هاي مطالعه با استفاده از نرم افزار SPSS مورد تجزيه و تحليل آماري قرار گرفت.
يافته ها: نتايج نشان داد که ميانگين راندمان زدايش تخم انگل و کيست تک ياخته در سيستم نيزار مصنوعي به ترتيب 100، 99.7 و %100 و در لجن فعال متعارف کرمانشاه به ترتيب برابر با %97 - 99 و %99 - 100 مي باشد. بين ميانگين کارايي دو تصفيه خانه از نظر حذف پارامترهاي مورد بررسي اختلاف معناداري مشاهده گرديد (p<0.001).
نتيجه گيري: با توجه به نتايج مي توان گفت که کارايي هر دو تصفيه خانه از لحاظ حذف کيست تک ياخته و تخم انگل ها مطلوب بوده و راندمان نيزار مصنوعي بالاتر از سيستم لجن فعال متعارف است. کيفيت پساب خروجي هر دو تصفيه خانه از نظر ميزان تخم نماتودها با شاخص انگلبرگ (تعداد تخم نماتود: 1 £ عدد در ليتر) مطابقت دارد.

زمينه و هدف: مطالعات مختلف، نتايج متناقضي را در زمينه ارتباط غلظت هاي غيرطبيعي هموگلوبين خون مادر با برخي از پيامدهاي نامطلوب بارداري گزارش نموده اند. مطالعه حاضر به منظور بررسي پيامدهاي تولد در زناني انجام شد که در سه ماهه اول بارداري، داراي سطوح نرمال هموگلوبين بودند.
روش کار: طي مطالعه اي پيگير، 108 نفر از زنان باردار سالم با سن بارداري 14-10 هفته و Hb³11 g/dl از بين زنان مراجعه کننده به کلينيک هاي مراقبت هاي بارداري شيراز، به روش تصادفي خوشه اي انتخاب شدند و تا زمان تولد نوزاد مورد پيگيري قرار گرفتند. در اواخر سه ماهه اول، دوم و سوم بارداري، علاوه بر اخذ شرح حال و معاينه فيزيکي، غلظت هموگلوبين مادر اندازه گيري شد و ارتباط آن با وزن و نمره آپگار نوزاد مورد بررسي قرار گرفت. جهت تجزيه و تحليل آماري از نرم افزار SPSSاستفاده شد.
يافته ها: ميزان بروز کم خوني در سه ماهه دوم و سوم بارداري به ترتيب 12.8 و 27.9 درصد بود. 29.1 درصد از زنان در سه ماهه اول و 5.8 درصد در سه ماهه دوم، داراي هموگلوبين بالاتر از 13.2 g/dl بودند. بين وزن هنگام تولد با غلظت هموگلوبين مادر در سه ماهه دوم (P=0.02) و سه ماهه سوم بارداري (P=0.03) ارتباط معني داري مشاهده شد. همچنين ميزان تولد نوزاد با نمره آپگار کمتر از 8، در مادراني که در سه ماهه دوم بارداري، داراي هموگلوبين کمتر از 10.5 g/dl و يا بيشتر از 13.2 g/dl بودند؛ به طور معني داري (P<0.001) افزايش داشت.
نتيجه گيري: با توجه به اينکه برخي از پيامدهاي نامطلوب تولد، در مادراني که در سه ماهه دوم و سوم بارداري، داراي غلظت هاي غير طبيعي هموگلوبين بودند؛ افزايش داشت، لذا کنترل روتين ميزان هموگلوبين خون مادر علاوه بر سه ماهه اول بارداري؛ در سه ماهه دوم و سوم نيز پيشنهاد مي گردد.

زمينه و هدف: آب هاي زيرزميني از مهم ترين منابع براي تامين آب شرب شهرها به شمار مي روند. آلودگي آب هاي زيرزميني در بسياري از مناطق دنيا به صورت يک مشکل جدي مطرح است و نيترات شايع ترين آلاينده شيميايي آب هاي زيرزميني در جهان مي باشد. افزايش آن در آب زيرزميني منجر به غير قابل استفاده شدن منابع آب زيرزميني شده است. هدف از اين مطالعه بررسي حذف نيترات از آب هاي زيرزميني با استفاده از پودر آلومينيوم مي باشد
روش کار: در اين تحقيق امکان حذف نيترات از آب هاي زيرزميني با استفاده از پودر آلومينيوم با مش 200-100 مورد مطالعه قرار گرفت. مطالعه به صورت مجزا در بطري هاي 250 ml در دماي 20-25 ^oC انجام گرفت. غلظت نيترات در طول موج هاي 220 و 275 نانومتر با اسپکتروفتومتر تعيين گرديد. هر يک از آزمايشات سه بار تکرار و ميانگين نتايج مورد بررسي قرار گرفت.
يافته ها: نتايج حاصل از اين تحقيق مشخص ساخت که در سيستم ناپيوسته با افزايش PH و افزايش دز جاذب، کارايي حذف نيترات افزايش مي يابد. به نحوي که در PH=10 زمان 50 دقيقه و غلظت 10 mg/l نيترات، 52 درصد نيترات موجود در سيستم حذف گرديد. همچنين با افزايش ميزان پودر آلومينيوم از 0.5 به 1 گرم در ليتر کارايي حذف نيترات به ميزان 20 درصد افزايش مي يابد.
نتيجه گيري: با توجه به هزينه هاي نسبتا پايين، سهولت روش، ايمن بودن و کارايي مناسب اين سيستم، استفاده از اين روش جهت رفع آلودگي نيترات از منابع آب زيرزميني جهت مصارف آشاميدني و صنعتي پيشنهاد مي گردد.

زمينه و هدف: از جمله ترکيبات ارگانوکلره هالوژنه، تري هالومتان ها (کلروفرم، برمودي کلرومتان، دي برموکلرومتان، و تري برموفرم) مي باشند. اين ترکيبات در نتيجه واکنش کلر آزاد با برخي ترکيبات آلي در آب به وجود مي آيند. خطرات بالقوه و خصوصيات سرطان زايي THMs اثبات شده است. به همين منظور، در اين مطالعه سعي بر آن شده است که غلظت اين ترکيبات در آب شرب مصرفي خروجي از تصفيه خانه جلاليه اندازه گيري شود.
روش کار: در اين تحقيق که در سال 1388 انجام گرفت، غلظت تري هالومتان ها با شاخص کلروفرم در خروجي تصفيه خانه آب جلاليه اندازه گيري شد. نمونه برداري ها ماهيانه و در هنگام صبح انجام مي گرفت. پس از انتقال نمونه ها به آزمايشگاه جهت عمل کلر زدايي، از تيوسولفات سديم استفاده مي شد. فاصله نمونه برداري تا آناليز کمتر از 6 ساعت بود. سپس غلظت تري هالومتان (کلروفرم) نمونه ها توسط دستگاه GC قرائت مي شد.
يافته ها: متوسط غلظت کلروفرم در آب ورودي تصفيه خانه جلاليه برابر با 7.42 g/lm بود. و متوسط مقدار pH آب خام و آب تصفيه شده به ترتيب برابر با 7.92 و 7.87 بود.
نتيجه گيري: متوسط غلظت کلر در ورودي و خروجي تصفيه خانه به ترتيب برابر با 0.73 و 0.94 ميلي گرم در ليتر بود. با وجود متوسط کلر باقيمانده برابر با 0.94، غلظت کلرو فرم در خروجي تصفيه خانه بسيار پايين تر از حد مجازتري هالومتان آب آشاميدني ايران و سازمان بهداشت جهاني (200 mg/l) مي باشد. بيشترين غلظت تري هالومتان مربوط به ماه ارديبهشت بود.

زمينه و هدف: پسماندهاي جامد آزمايشگاهي بخش مهمي از مواد زايد جامد شهري هر جامعه را تشکيل داده و حاوي عوامل ميکروبي و شيميايي بيماري زا و اشياي نوک تيز بوده که سلامت کارکنان، بيماران و مراجعه کنندگان به آزمايشگاه ها را در معرض خطر قرار مي دهد. اين مطالعه با هدف بررسي کمي و کيفي مواد زايد جامد توليدي از آزمايشگاه هاي تشخيص پزشکي شهر بابل در سال 1389 صورت گرفته است.
روش کار: اين مطالعه به صورت توصيفي- مقطعي، در آزمايشگاه هاي تشخيص پزشکي شهر بابل انجام گرديد. در اين بررسي، از 22 آزمايشگاه تشخيص پزشکي شهر بابل، 12 آزمايشگاه به صورت تصادفي طبقه اي انتخاب و از هر آزمايشگاه، کليه مواد زايد جامد توليدي، در 3 روز متوالي يک هفته، بر حسب کيفيت و پتانسيل خطرزايي به 4 گروه زباله هاي عفوني، زباله هاي شيميايي سمي و خطرناک، اشياي نوک تيز و زباله هاي معمولي جداسازي شده و مورد بررسي قرار گرفت. آناليز فيزيکي و توزين اجزاي زباله هاي معمولي مراکز منتخب بر حسب نوع پسماند با استفاده از ترازوي ديجيتالي انجام گرديد.
يافته ها: ميانگين ميزان پسماند جامد توليدي از هر آزمايشگاه 193.75 کيلوگرم در ماه بوده که 38.67 درصد آن به زباله معمولي، 51.92 درصد به زباله عفوني، 4.64 درصد به زباله شيميايي خطرناک و 4.77 درصد به زباله نوک تيز مربوط مي گردد. در آناليز فيزيکي زباله معمولي، ميانگين درصد اجزاي موجود شامل پسماند غذايي، کاغذ و کارتن، پلاستيک، شيشه، فلز و اجزاي ديگر به ترتيب 37.5، 33.06، 25.4، 2.42، 1.21 و 0.41 بدست آمد. ميزان کمينه و بيشينه پسماند جامد توليدي به ترتيب 1.03 و 16.50 کيلوگرم در روز و ميانگين سرانه کل زباله به ازاي هر مراجعه کننده 0.07 کيلوگرم در روز مي باشد.
نتيجه گيري: با توجه به ميزان زياد پسماندهاي عفوني در آزمايشگاه هاي تشخيص پزشکي و با عنايت به خطرزايي اين گونه مواد زايد، نظارت دقيق و مستمر بر نحوه مديريت اين گونه مواد زايد جهت تامين، حفظ و افزايش سطح سلامت کارکنان، بيماران و کليه مراجعه کنندگان به آزمايشگاه ضروري خواهد بود.

زمينه و هدف: فاضلاب هاي بيمارستاني که داراي عوامل بيماريزا، مواد دارويي و سمي مي باشد، تخليه آن ها در چاههاي جاذب يا شبکه فاضلاب شهري منجر به بحران آلودگي منابع آب مي شود، بنابراين لازم است که فاضلاب بيمارستاني قبل از تخليه تصفيه گردد. هدف از اين مطالعه تعيين بهترين منعقد کننده قبل و بعد از ازن زني جهت پيش تصفيه فاضلاب بيمارستاني مي باشد.
روش کار: در اين مطالعه از سيستم آزمايشگاهي شامل مولد ازن با ظرفيت 15.5 go₃/h، راکتور واکنش با حجم يک ليتر و دستگاه جارتست با استفاده از منعقدکننده آلوم، کلرورفريک و پلي آلومينيوم کلرايد (PAC) استفاده گرديد. پارامتر مورد بررسي کدورت بود که بر اساس کتاب روش هاي استاندارد براي آزمايش هاي آب و فاضلاب اندازه گيري گرديد
يافته ها: نتايج نشان داد که PAC به عنوان بهترين منعقدکننده قبل از ازن زني فاضلاب بيمارستاني، با دوز 200 ميلي گرم در ليتر همراه با پلي الکتروليت کاتيوني با دوز 1 ميلي گرم در ليتر راندمان حذف کدورت را 99.2 درصد حاصل نمود. بعد از ازن زني فاضلاب بيمارستاني، آلوم به عنوان بهترين منعقدکننده با دوز 200 ميلي گرم در ليتر همراه با پلي الکتروليت کاتيوني 0.3 ميلي گرم در ليتر راندمان حذف کدورت را 97.98 درصد حاصل نمود.
نتيجه گيري: PAC و آلوم به ترتيب به عنوان بهترين منعقدکننده قبل از ازن زني و بعد از ازن زني فاضلاب بيمارستاني مشخص شدند و همچنين ازن زني دوز مصرفي منعقدکننده ها را پايين آورد.

زمينه و هدف: نيترات، يون مهم در ارزيابي کيفيت آب آشاميدني است. غلظت بيش از حد مجاز آن در آب آشاميدني، نشان دهنده آلوده شدن آب با فاضلاب هاي شهري، کشاورزي، صنعتي و... مي باشد. مصرف آب حاوي غلظت زياد نيترات (بيش از استانداردهاي تعيين شده) اثرات نامطلوبي بر انسان دارد. اين مطالعه با هدف اندازه گيري غلظت نيترات در منابع تامين کننده و شبکه توزيع آب آشاميدني شهر اردبيل در طول چهار فصل از سال (1388-1387) انجام گرفت.
روش کار: در اين مطالعه توصيفي- مقطعي، تعداد 34 نمونه از 17حلقه چاه آب تامين کننده آب آشاميدني (در تابستان و پاييز)، 44 نمونه از شبکه توزيع آب آشاميدني شهر اردبيل، 4 نمونه از آب خروجي تصفيه خانه و 4 نمونه از مخازن نگهداري آب در طول چهار فصل از سال (1388-1387) برداشت و به منظور تعيين غلظت نيترات مطابق با روش هاي استاندارد آناليز گرديد.
يافته ها: ميانگين غلظت نيترات در چاه ها در محدوده 7.095-47.08 mg/l و در شبکه 3.05-57.62 ميلي گرم در ليتر بود. ميانگين غلظت نيترات در مخازن و تصفيه خانه به ترتيب 9.95 و 12.31 ميلي گرم در ليتر تعيين گرديد.
نتيجه گيري: غلظت نيترات در تمام نمونه ها (به استثناي يک منطقه از شبکه توزيع آب آشاميدني) کمتر از مقدار مجاز تعيين شده (توسط استاندارد ايران) براي اين ترکيب شيميايي در آب آشاميدني بود. همچنين غلظت نيترات در يک چاه نزديک به حداکثر مقدار مجاز اين عنصر در آب آشاميدني بود.

زمينه و هدف: همگام با توسعه و پيشرفت در جوامع کنوني آلاينده هاي متعددي به محيط زيست انتشار مي يابند. سمي ترين آلاينده هاي منتشره به محيط زيست دي اکسين ها و فوران ها مي باشد که از منابع طبيعي و انسان ساخت توليد مي شوند. هدف از اين مطالعه برآورد ميزان انتشار دي اکسين ها و فوران ها از منابع مختلف در ايران، تعيين وضعيت بارگذاري آلودگي در استان هاي کشور و پهنه بندي آن در GIS جهت تبيين وضعيت انتشار اين آلاينده ها از منابع مختلف مي باشد.
روش کار: به منظور دستيابي به اهداف اين مطالعه ابتدا منابع انتشار دي اکسين ها و فوران ها شناسايي و سپس با مراجعه به سازمان هاي متولي، داده هاي مورد نياز جهت برآورد ميزان انتشار اين آلاينده ها از طريق پرسشنامه هاي مربوطه جمع آوري شد. در نهايت با استفاده از فاکتورهاي انتشار تعيين شده توسط برنامه محيط زيست سازمان ملل متحد، ميزان انتشار هر کدام از منابع برآورد گرديد. جهت تجزيه و تحليل دادهها از نرم افزار Excel استفاده شد و وضعيت بارگذاري آلودگي در استان هاي کشور با نرم افزار Arc GIS پهنه بندي گرديد.
يافته ها: بر اساس نتايج بدست آمده ميزان انتشار دي اکسين و فوران در ايران در سال 1388، برابر 1957 گرم بوده است که از اين مقدار 705.8 گرم به هوا، 0.5 گرم به آب، 463.5 گرم به زمين، 144.1 گرم به محصولات وارد شده و 643.2 گرم آن به صورت خاکستر باقي مي ماند.
نتيجه گيري: نتايج نشان مي دهد که ميزان انتشار دي اکسين و فوران در ايران بسيار زياد مي باشد و تعيين راهکارهاي مديريتي مناسب جهت کنترل اين آلاينده خطرناک الزامي مي باشد.

زمينه و هدف: مشخصه اصلي پساب هاي نساجي رنگي بودن آنهاست و حاوي انواع آلاينده هاي آلي و غيرآلي مي باشند. بنابراين لازم است که اين گونه پساب ها قبل از تخليه به محيط، با استفاده از روش هاي موثر مورد تصفيه قرار گيرند.
روش کار: جاذب مورد استفاده از منطقه تيکمه داش آذربايجان شرقي تهيه گرديده و به منظور افزايش ميزان جذب، با اسيدکلريدريک مورد شستشو قرار گرفت. خصوصيات جاذب با استفاده از تکنيک XRF و SEM مورد مطالعه قرار گرفت. در اين مطالعه از رنگ هاي Acid Red 18 و Acid Red 14 به عنوان دو نوع رنگ آزو جهت بررسي قابليت پوکه معدني اصلاح شده با اسيد کلريدريک در تصفيه پساب هاي نساجي استفاده گرديد. تاثير زمان تماس و غلظت اوليه محلول رنگ بر روي کارايي حذف مورد بررسي قرار گرفت. همچنين از دو مدل ايزوترمي فروندليخ و لانگمير جهت محاسبه ثابت تعادل و سنتيک فرآيند جذب استفاده گرديد.
يافته ها: کارايي حذف هر دو نوع رنگ با افزايش زمان تماس و غلظت اوليه محلول رنگ افزايش يافت. نتايج حاصل از برازش داده هاي ثابت تعادل مشخص ساخت که حذف رنگ هاي Acid Red 18 و Acid Red 14 به ترتيب از معادلات ايزوترمي لانگموير و فروندليخ پيروي مي کند. حداکثر ظرفيت جاذب مورد استفاده براي جذب رنگ هاي Acid Red 18 و Acid Red 14 به ترتيب برابر 29.7 و 3.125 ميلي گرم به ازاي هر گرم از جاذب به دست آمد که نشان دهنده ظرفيت بالاي جاذب مورد استفاده براي حذف رنگ Acid Red 18 در مقايسه با رنگ Acid Red 14 مي باشد. همچنين نتايج حاصل از برازش داده هاي زمان تعادل بر روي معادلات سنتيکي نشان داد که سينتيک حذف رنگ هايAcid Red 18  و Acid Red 14 از معادله شبه درجه دوم پيروي مي کند.
نتيجه گيري: بطور کلي نتايج حاصل از اين پژوهش نشان داد که مي توان از پوکه معدني اصلاح شده با اسيدکلريدريک به عنوان يک نوع جاذب ارزان قيمت در جهت حذف رنگ هاي آزو استفاده کرد