0

آجیده دوزی

 
hadis162
hadis162
کاربر برنزی
تاریخ عضویت : فروردین 1393 
تعداد پست ها : 658

آجیده دوزی

آجیده دوزی
آجیده دوزی (لایه دوزی، پنبه دوزی)

آجیده در فارسی به معنایبخیه زدن، سوزن زدن، خلائیدن سوزن یا درفش یا نشتر در چیزی است (فرهنگ عمید ص ۴۴). آجیده دوزی یعنی دوخت ریز و ظریف بر روی پارچه ای دو لایه با لایه ی نازکی از پنبهدر وسط آن.

آجیده دوزی یا پنبه دوزی نوعی از رودوزی های سنتی ایران است و ریشه یعمیقی در هنرهای سنتی ایران دارد. در باره ی سابقه ی آن اطلاعات دقیقی در دست نیستاما قدیمی ترین مدرک، مربوط به زمان هخامنشیان است به این علّت که قسمت زیرتسمه های تیردان های عصر هخامنشی با یک لایه پارچه پنبه دوزی شده آستر داده می شودتا سنگینی وزن آن باعث آزار شانه ی حمل کننده نشود (کتاب نگرشی بر سوزن دوزی هایسنتی ایران، منتخب صبا، ص ۱۰۴). از آن دوران به بعد نمونه های متعددی در حجاری هایدوران اشکانی و ساسانی به چشم خورده و همچنین در دوره ی اسلامی تا زمان صفوی ایندوخت از رواج نسبی برخوردار بوده که در این دوران و همچنین در زمان های افشاریه،زندیه و قاجاریه هنرمندان آجیده دوز برای رویه ی پارچه قلمکار نقشی ریز انتخابمی کردند و آن را به آجیده دوزی می کردند و این نوع دوخت بیشتر برای تزیینرو بالشی، لحاف، رو تختی، البسه، کلاه های درویشی، بقچه سوزنی ( نوعی زیراندازاست که در زمان های گذشته وقتی به حمام می رفتند همراه خود می بردند و بعد ازاستحمام برای پوشیدن لباس ها آن را زیر پای خود پهن می کردند)، سجاده، روانداز و … استفاده می شده و نقوش مختلفی توسط این دوخت روی پارچه ایجاد می شود.

یک شنبه 6 اردیبهشت 1394  7:33 PM
تشکرات از این پست
lovermohamad
hadis162
hadis162
کاربر برنزی
تاریخ عضویت : فروردین 1393 
تعداد پست ها : 658

پاسخ به:آجیده دوزی

(آجیده دوزی)یکی از رو دوزی های سنتی وباسابقه ایرانی است که درآن لایه ای از پنبه بین دولایه پارچه قرار میگیرد و سپس با دوخت روی پارچه نقوش وطرح های ظریف وبرجسته ایجاد می نمایند وبه آن پنبه دوزی یا لایه دوزی نیز می گویند.

 

 

سابقه این هنردر ایران را می توان به اشکانیان هخامنشیان نسبت داد که درقسمت زیر تسمه های تیردان های سربازان عصر هخامنشی یک لایه پارچه پنبه دوزی شده قرارداده میشد تاسنگینی وزن تیردان باعث آزارشانه حمل کننده آن نشود. پیتردلاواله در سفرنامه خود(دوره صفویه)درتشریح لباس ایرانیان نوشته:جلیقه ای که ایرانیان درزمستان می پوشیدهاند.غالبا از نخ پنبه ای بوده حالتی رنگین پرنقش داشته وداخل آن راپنبه دوزی می کرده اند.

 

درماهان کرمان وبعضی نقاط دیگر کشور برای تزیین کلاه درویشی ازاین نوع دوخت استفاده میشود که علاوه برزیبایی ظاهری باعث استحکام و دوامنیز میگردد.

 

آجیده دوزی استان کرمان است.

شاردن درسفرنامه خود نوشته:جنس پارچه لباس ایرانیان عصر صفوی ابریشم یا کتان بوده وبه آن آستری ضخیم می دوختند ومیان رویه وآسترلباس یک لایه پنبه می گذاشتند تابه این طریق به گرمای آن بیفزایند. ازاین دوخت برای تزیین روبالشی ،لباس ،شب کلاه ، بقچه، سوزنی، وسایل آشپزخانه وغیره استفاده میگردد.


ازنقوش رایج میتوان به نقوش هندسی، گل ومرغ،گل وبته، ترنج، محرماتی ،عمودی ،محرماتی ،جناقی، بازوبندی، دایره، بیضی ،لوزی ،هلالی ،زیگزاگی، گلدانی و....اشاره نمود.  
درسال های اخیربجای پنبه که در اثرشستن کم کم از بین میرود از ابر(اسفنج)استفاده مینمایند.

یک شنبه 6 اردیبهشت 1394  7:35 PM
تشکرات از این پست
lovermohamad
hadis162
hadis162
کاربر برنزی
تاریخ عضویت : فروردین 1393 
تعداد پست ها : 658

معرفی و تاریخچه چهل تکه دوزی

 مقدمه
یکی از محصولات فرهنگ مادی و ارزشمند درتاریخ زندگانی بشر آشنایی با الیاف می باشد. شاید نتوان قدمت این دستاورد مهم بشری را دقیق رقم زد، اما همین بس که تار و پودهای یافته شده و به جامانده از انسان تمدن کهن سیلک در ایران خود گویای اهمیت این محصول فرهنگی به ظاهر پیش پا افتاده است.

بشر از دوران کهن به واسطه ی الیاف و مشتقات اش نیازهای بسیار زیادی راتأمین کرده و امروزه دامنه ی این کارکرد از مادیّات فراتر رفته و به جرأت می توانگفت که انسان از یک محصول مادی ساده جهت ارضای نیازهای معنوی و روحی خود استفادهمی کنند؛ آنچه که امروزه در جوامع مختلف دنیا تحت عنوان هنر منسوجات (Textile Art) رواج پیدا کرده را می توان به عنوان نمونه ای از کارکرد معنوی این دستاورد فرهنگیدر نظر گرفت، چون همان طور که می دانید پیدایش هنر در دوران پارینه سنگی جدید ازمهم ترین وقایع فرهنگ معنوی بشر بوده است.

دامنه ی این رشته ی هنری که در بسیاری از جهات به هنرهای انتزاعی گرایش پیدا کرده بسیار گسترده است که از این میان تنهابه چهل تکه دوزی اشاره می کنیم، منتها هدف اساسی و کلی این تحقیق بررسی فرهنگی ومردم شناختی چهل تکه دوزی خصوصن در ایران است.

بنابر این بر اساس تعریف تایلر ازفرهنگ، چهل تکه دوزی را هم می توان به عنوان پدیده ای فرهنگی در نظر گرفت که درجوامع بشری رواج دارد و به عنوان نمونه ای از دستاوردهای انسان دارای معناست که اینمعنا به صورت مستقیم یا غیر مستقیم به زندگی مردم مربوط می شود و در زمان هایمتفاوت به فراخور شرایط جامعه و فرهنگ کارکردهای متفاوتی را در زندگی انسان ایفامی کند.

حال از نظر کارکردگرایی (Functionalism) می توان گفت که هیچ عنصری درحیات جمعی ظهور نمی یابد مگر اینکه توانایی پاسخ گویی به نیازی را داشته باشد وکارکردی مثبت ایفا کند. در نتیجه به دنبال این هستیم که چهل تکه دوزی چگونه تحتتأثیر فرهنگ و محیط خالق آن شکل می گیرد و متقابلن چه کارکردهایی را در آن جامعه یمذکور ایفا می کند.

در رابطه با پیشینه ی این تحقیق باید گفت که تا کنونمطالعه ای با رویکرد مذکور در این راستا انجام نشده است. لازم به ذکر است در رابطهبا تاریخچه و پیشرفت تکنیکی این هنر مطالعات و تألیفات فراوانی در کشورهای غربیصورت گرفته و آنچه در دسترس است کتاب های ترجمه نشده می باشد که در جریان این کارمطالب مفید را ترجمه کرده ام. در ایران هم به جرأت می توان گفت که در این زمینهمطالعه ی جدی صورت نگرفته است و منبعی به فارسی موجود نیست. تنها در کتاب «نگرشی برروند سوزن دوزی های سنتی در ایران از هشت هزار سال پیش از میلاد تا امروز» اثرمنتخب صبا، به چهل تکه دوزی به عنوان نمونه ای از صنایع دستی اشاره ای کوچک شده است.
آشنایی با چهل تکه دوزی و روش تهیه ی آن

چهل تکه دوزی (patch work) فرآیندی است که طی آن قطعات ریز و درشت و رنگارنگ پارچه های مختلف بهیکدیگر دوخته می شوند و چون تکه های بسیار زیادی از این پارچه ها و قطعات در کنارهم قرار می گیرند به آن چهل تکه می گویند.

جاذبه ی یک اثر چهل تکه در حالت رنگارنگی و تنوعی است که در پارچه های به کار رفته در آن وجود دارد. هر کدام از اینپارچه ها و قطعات می توانند حرف ها برای گفتن داشته باشند و چه بسا هر قطعه سرگذشتیپر فراز و نشیب طی کرده تا در نهایت در کنار قطعات دیگر به صورت یک چهل تکه نیازهایمختلفی را تأمین می کند و در موارد مختلف به کار می رود مثل لحاف، رو تختی، (بیشتردر کشورهای مخصوصاً آمریکا) کوسن، پرده و …

چهل تکه دوزی نیاز به مهارت زیادیدارد، برای انجام این کار پارچه های رنگی را قبل از دوخت کاملاً می شویند تا ازثابت بودن رنگ و شکل آن اطمینان حاصل شود، برای این کار پارچه های پنبه ای بیشترسفارش شده اند. پارچه ها به صورت مربع، مستطیل های ریز و درشت، لوزی، مثلث، بریدهمی شود و از پشت به وسیله ی کوک های ریز به هم متصل می شوند. نکته ی جالب در اینتکنیک این است که با وجود چرخ خیاطی که کار را برای علاقه مندان، آسان می کندتأکید بر این است که این دوخت ها حتماً با دست انجام شوند تا ظرافت ها ضمن کاررعایت شود و از طرف دیگر شکل سنتی این تکنیک حفظ شود.

چهل تکه دوزی به روش هایمختلفی انجام می شود که هر کدام تکنیکی خاص برای خود دارد که در اینجا فقط اشاره ایکوتاه و گذرا به آنها می کنیم و از توضیح آنها به علّت تخصصی شدن بحث خودداریمی کنیم:

۱) روش ساده

۲) روش معرق

۳) روش مرصعی

۴) روش نمدی

۵) روش ضخیم دوزی و برش

گذشته از این روش ها چهل تکه دوزی گاهی با تکنیک های خاص همراه می شود مثل آجیدهدوزی یا مطلسه دوزی و تکه دوزی. این تکنیک ها با تکنیک چهل تکه دوزی همراه می شودو آن را از حالتی ساده خارج می کند. که در ادامه مختصراً به توضیح این دو تکنیکمی پردازیم.
آجیده دوزی یا مطلسه دوزی (Quilt)

آجیده در فارسی به معنایبخیه زدن، سوزن زدن، خلائیدن سوزن یا درفش یا نشتر در چیزی است (فرهنگ عمید ص ۴۴). آجیده دوزی یعنی دوخت ریز و ظریف بر روی پارچه ای دو لایه با لایه ی نازکی از پنبهدر وسط آن.

آجیده دوزی یا پنبه دوزی نوعی از رودوزی های سنتی ایران است و ریشه یعمیقی در هنرهای سنتی ایران دارد. در باره ی سابقه ی آن اطلاعات دقیقی در دست نیستاما قدیمی ترین مدرک، مربوط به زمان هخامنشیان است به این علّت که قسمت زیرتسمه های تیردان های عصر هخامنشی با یک لایه پارچه پنبه دوزی شده آستر داده می شودتا سنگینی وزن آن باعث آزار شانه ی حمل کننده نشود (کتاب نگرشی بر سوزن دوزی هایسنتی ایران، منتخب صبا، ص ۱۰۴). از آن دوران به بعد نمونه های متعددی در حجاری هایدوران اشکانی و ساسانی به چشم خورده و همچنین در دوره ی اسلامی تا زمان صفوی ایندوخت از رواج نسبی برخوردار بوده که در این دوران و همچنین در زمان های افشاریه،زندیه و قاجاریه هنرمندان آجیده دوز برای رویه ی پارچه قلمکار نقشی ریز انتخابمی کردند و آن را به آجیده دوزی می کردند و این نوع دوخت بیشتر برای تزیینرو بالشی، لحاف، رو تختی، البسه، کلاه های درویشی، بقچه سوزنی ( نوعی زیراندازاست که در زمان های گذشته وقتی به حمام می رفتند همراه خود می بردند و بعد ازاستحمام برای پوشیدن لباس ها آن را زیر پای خود پهن می کردند)، سجاده، روانداز و … استفاده می شده و نقوش مختلفی توسط این دوخت روی پارچه ایجاد می شود.
تکه دوزی (Applique)

تکه دوزی در فارسی به نام های بخارادوزی و رقعه دوزی هم معروف است. این تکنیک به این ترتیب است که قطعات پارچه بهشکل ها و طرح های گوناگون روی پارچه ای بزرگتر به عنوان زمینه دوختهمی شوند.

اما تفاوت چهل تکه دوزی و تکه دوزی در این است که در چهل تکه دوزیتکرار وجود دارد یعنی یک طرح مدام در طول کار تکرار می شود و این شکل ها معمولاً دراکثر مواقع اشکال هندسی هستند که از پشت به وسیله ی کوک به هم متصل می شوند و درکنار هم قرار می گیرند.

در حالی که تکنیک و روش در تکه دوزی کاملاً متفاوت استیعنی همان طور که گفته شد قطعات به جای اینکه به یکدیگر متصل شوند بر روی هم یا بهپارچه ای بزرگتر دوخته می شوند، تکرار هم مانند چهل تکه در این تکنیک زیاد به چشمنمی خورد و نکته ی دیگر این است که طرح ها هم لزوماً هندسی نیستند. این تکنیک همانطور که ذکر شد، بعضی مواقع در چهل تکه ها به کار می رود و گاهی هم تنها با آجیدهدوزی همراه می شود و یک لحاف یا یک تابلو و اثر هنری خلق می شود.

قدیمی ترین نمونه های تکه دوزی که در ایران ملاحظه شده مربوط به قرون ۱۱ و ۱۲ ه. ق (۱۷ . ۱۸ م) است و در موزه ی متروپولینن قرار دارد. این نوع کار در ایران بیشتر در شهرهای رشت واصفهان انجام می شده. این تکنیک در موارد مختلف استفاده می شود و معمولاً جنبه یتزئینی دارد.

چهل تکه دوزی در غرب

تا اینجا به طور مختصر با فرآیند چهلتکه دوزی و تکنیک هایی که آن را همراهی می کنند آشنا شدیم. حال هدف ما این است کهمختصراً با تاریخچه و روند تحولی چهل تکه دوزی در کشورهای غربی آشنا شویم. البتهقابل ذکر است که خاستگاه دقیق و مشخصی برای این کار ذکر نشده اما آنچه مسلم است،این کار در کشورهای غربی خصوصاً آمریکایی بسیار رایج بوده و هست تقریباً می توانگفت که محصولات این کار به صورت لحاف (کوئیلت) در زندگی آنها بسیار کاربرد داشته ودر حال حاضر هم کاربرد دارد. گذشته از این، کتابهای زیادی در این زمینه تالیف یانوشته شده تا این پدیده و روشهای سنتی تهیه آن را از گزند حمله نمونه های ماشینی وکارخانه ای حفظ کنند و در عین حال اطلاعات ارزشمندی هم در ارتباط با این پدیدهفرهنگی در اختیار علاقمندان می گذارند که در ادامه به آن می پردازیم.

از آنجا کهاین منابع به فارسی موجود نمی باشد اطلاعات این فصل می تواند مفید باشد و باعث شودکه علاقمندان با چهل تکه دوزی و نقش آن در زندگی روزمره بیشتر آشنا شوند.

اماقبل از شروع لازم است به توضیح چند اصلاح بپردازریم. یکی از این واژه ها کلمهٔکوئیلت است که همان طور که ذکر شد این واژه به فارسی دو معنی دارد، یکی به معنیآجیده دوزی، پنبه دوزی، لایه دوزی، است که در مورد آن توضیح داده شد و معنی دیگر آنواژه لحاف در فارسی است و احتمالاً از آنجا که معمولاً لحاف ها را پنبه دوزیمی کردند تا خاصیت گرمازایی داشته باشد واژه کوئیلت را برای آن به کارمی برند.

اما آنچه که ما در روند تحولی چهل تکه دوزی با آن آشنا می شویم شاخه ایاز هنرهای تجسمی است به نام (Art Quilt) که در طول کار به آن می پردازیم و چون اینهنر یک هنر ایرانی نیست هر چند در ایران هم کم و بیش رایج شده اما ترجیح بر آن استکه برای این اصطلاح به فارسی معادل سازی نشود. و در طول کار هم از همین واژه یاکوئیلت های هنری استفاده می شود.
بررسی روند تحولی چهل تکه دوزی در کشورهای غربی

چهلتکه دوزی هم مانند هر پدیدهٔ دیگری در یک اجتماع تحت تاثیر تغییرات و تحولات داخل آنجامعه قرار گرفته و تغییر کرده به این ترتیب که در دهه های ۱۹۶۰ و ۱۹۷۰ نارضایتی ازصنایع شهری، جستجو برای شیوه نوین زندگی و پاسخ دادن به دنیای صنعتی و انبوهکالاهای تولید شده به رشد و تحول بافندگی، تا خلق هنرهای انتزاعی و محیطی منجرشد.

در دهه ۶۰ طی جنبش های ضد فرهنگی که در کالیفرنیا به وجود آمد مثل هیپی هاکه احیاکنندگان فرهنگ عامه بودند، تحولی در صناعات پیش آمد و آن را از صنایع دستیسنتی به صنایع دستی معاصر تبدیل کرد. در نتیجه این تحول شاهد احیای دوباره صنعت هایخانگی مثل گلدوزی و تکه دوزی هستیم. برای مثال در دهه ۶۰ رویکرد مردم به خصوصجوانان به نوع البسه و پوشش نسبت به قبل تفاوتی چشمگیر یافت، آنها روی لباسهای جینگلدوزی می کردند و تی شرتهای رنگ شده با دست را به تن می کردند.

نگرش متفاوبنسبت به مصنوعات پارچه ای در این دهه و توجه به الیاف و تکنیکهای تهیه آنها میانمردم بدوی آمریکا و فرهنگ بومی آن مردم طی آن سالها و همچنین توجه هنر بافتآفریقائیها و مردم پرو، هنر رنگ آمیزی پارچه در نزد مردم خاور دور (به خصوص ژاپن)،رودوزی های سنتی و مروارید دوزی های هنری هند، البسه مردم ژاپن و هنر قالیچه وزیرانداز از بسیاری از مردم جهان نگرش متفاوتی را نسبت به محصولات پارچه ای ساختهشده با دست به دنبال آورد و منجر به درک عمیق تر عموم مردم به خصوص هنرمندان وصنعتگران صنایع دستی از الیاف و هنرهای مربوط به آن شد. همچنین ابداع شیوه های جدیدچاپ دستی به خصوص چاپ های روی پارچه و الیاف، فتوکپی روی پارچه، نقاشی روی پارچه بهوسیله رنگهای پارچه و افزایش توانایی آنها را در ارائهٔ تکنیک های مختلف مربوط بهپارچه نیز از دیگر علل تفاوت نگرش نسبت به این مسئله بود.

اما در مورد چهل تکه دوزی که موضوع اصلی بحث های ما می باشد هم ، چنین تغییراتی به وضوح به چشممی خورد، به این ترتیب که روند تبدیل صنایع دستی چهل تکه دوزی به آنچه امروز به (آرت کوئیلت) معروف است، در آمریکا در محدوده سالهای بعد از جنگ جهانی دوم شکلگرفت.

کوئیلت های سنتی (یا به عبارتی همان لحاف هایی که معمولاً چهل تکه دوزیمی شوند) در سالهای ۱۹۷۰ رویکردی تدریجی به سمت هنرهای تجسمی داشت و این رویکرد بهدنبال به کارگیری تکنیک ها و مواد جدید در آثار و طراحی هنرمندان و کوئیلت دوزهاآغاز شد.

از سال های ۱۹۷۰ به بعد بسیاری از تاریخ دانان هنر به شباهت بسیاری ازکوئیلت ها به هنر انتزاعی اعتراف کردند و زمانی که نمایشگاه بزرگ چهل تکه هایآمریکایی و طراحی های انتزاعی آن ها در موزه ویتنی در آمریکا در سال ۱۹۷۰ برگزارشد، روتختی های سنتی به مثابه نوعی نقاشی بر روی دیوارهای بزرگ این موزه قرار گرفتو این برای اولین بار بود که یک حرفه خانگی به عنوان یک فرم هنری معرفی می شد چونهمگان بر این نکته اتفاق نظر داشتند که بین هنر مدرن تجسمی و طراحی های این روتختی ها شباهت های زیادی وجود دارد، سادگی، مسطح بودن و عوامل موجود در طراحی،دفرمه شدن عناصر و اندازه ها، تکرار فرم های ساده و هنری و استفاده زیاد از رنگهایخالص و درخشان از شباهتهای کوئیلتهای(لحاف های) سنتی با کارهای انتزاعی رایج در آنزمان بود. (تصویر ۲۱) از این زمان به بعد بود که یک جریان تازه با عنوان آرت کوئیلتدر لحاف دوزی سنتی و همچنین در بحث هنر انتزاعی مطرح شد. این شیوه هنری که الهامگرفته از کارهای سنتی است در ربع قرن اخیر توسعه زیادی پیدا کرده و امروزه هزارانهنرمند در سطح جهان به این کار مشغول هستند.

گرچه کوئیلتهای هنری پایه ساختارییکسانی لحاف های سنتی دارند اما انچه آنها را متفاوت می سازد استفاده از تکنیکهایمتفاوت رنگ امیزی پارچه، نقاشی روی پارچه و …. است و همچنین امروزه رفته رفته دراشکال مدرن از اندازه های خاص و شکل کاربردی این لحاف ها کاسته شده و تنوع زیادی درابعاد و کیفیت پیدا کردند و بیشتر به منظور آویختن به دیوار برای بیان دیدگاه وتفکر خالق خود تهیه می شوند، تا اینکه مثل کوئیلتهای سنتی به عنوان لحاف و روتختیاز آنها استفاده شود.

آنچه قابل ذکر است و در ادامه به آن بیشتر پرداخته می شوداین است که این کار و این هنر بیش از همه مورد توجه زنان بوده و خانمها در اینزمینه فعالیت زیادی کرده اند یکی از زنانی که در این زمینه بسیار فعالیت کرده خانم Jean Ray Loury است. این خانم یکی از هنرمندان تحصیل کرده ای است که به عنوان مادر (Art Quilt) از وی یاد می شود. او برای اولین بار زنان خالق کوئیلت را تشویق کرد بهخلق آثاری با طراحی های شخصی نه طرح های سنتی که الگوهای مشخص دارند. او در سال۱۹۵۶اولین اثر کوئیلت خودش را به عنوان پایان نامه تحصیلات دانشگاهی در زمینه هنرارائه کرد و تلاش های بسیاری در این زمینه انجام داده که تاثیرات مثبت فراوانیداشته است.
طرح های مختلف کوئیلت با مضامین متفاوت در آمریکا و کشورهای غربی

کوئیلیت دوزها هم مانند تمام دیگر هنرمندان برای پیدا کردنموضوعات کار خود به اطراف نظر داشتند. آنها تحت تأثیر طبیعت، خانواده، مذهب،اجتماع، عواطف، عقاید سیاسی، اتفاقات روزمره و تمام حیوانات و موضوعات اطراف خودبودند و از آنها برای طراحی های آثار خود استفاده می کردند.

نکته: قابل ذکر ومهم در تمام این بررسیها همان طور که به آن اشاره شد زنانه بودن کوئیلتها است. تاقبل از دهه ۱۹۷۰ هیچ قشری به جز زنان در تهیه و تدوین این طرح ها دخالت نداشتند وتاریخ و انتقال کوئیلیت ها منحصراً در اختیار آنها قرار داشته است. زنان توجه زیادیبه خاطرات فامیلی دارند و با هر بخیه و کوکی که به کارهای خود می زنند قسمتی ازتجربیات و زندگی گذشته خود و کشور خود را نقل می کنند.

یک نوع از کوئیلتها،کوئیلتهای تصویری (pictorial Quilt) هستند. این نوع آثار هم اتفاقات بزرگ و مهم واتفاقات معمولی و عمومی دورانی را که تهیه کننده آنها در آن زندگی می کرده نقلمی کنند. این کوئیلتها همچون دریچه ای هستند برای نگریستن به گذشته.

یک نمونه ازاین کوئیلتهای تصویری درخت زندگی (Tree of Life) نام دارد. این کار معمولاً رویروتختی پر کاری که توسط هندی ها دوخته شده به چشم می خورده. این طرح توسط هندی هابرای خوش ایند سلیقه انگلیسی ها و فرانسوی هایی که از طبقه بالای اجتماعی بونددوخته می شد. در آن زمان اروپایی ها عقیده و سلیقه خود را به طراحان شرقی تحمیلمی کردند، در نتیجه بسیاری از گیاهان و جانوران دنیای غرب در کارهی هنری خاورنزدیک ظاهر شد. بنابراین طرح ها توسط طراحان شرقی بر اساس سلیقه اروپایی ها تهیهمی شد و تنها کاری که برای زنان سوزن دور غربی با قی می ماند این بود که این طرح هارا مجدداً نظم دهند و روی پارچه های بزرگ کتانی تکه دوزی کنند و سپس با پنبه دوزی ولایه دوزی کوئیلتهایی تهیه کنند که هنوز هم در موزه ها به چشم می خورد.

طرح دیگری که در آمریکا بسیار رایج شد (Crazy Quilt) نام دارد. هیچ الگوی خاصی بر اینکار حاکم نیست از پارچه های سیلک و مخمل بسیار استفاده می کنند و معمولاً کار رابا گلدوزی و رودوزی های مختلف تزئین می کنند. هدف از تهیه Crazy Quilt ها بیشتر خلقکردن یک کوئیلت کاملاً تزئینی است و معمولاً آنها را روی رختخواب و یا تکیه گاه یککاناپه پا مبل پهن می کردند.

با آغاز قرن ۲۰ کارخانه هایی روی کار آمدند کهروتختی تولید می کردند و از طریق کاتالوگ های خود به راحتی آنها را می فروختند. اینمسئله در واقع تهدیدی جدی به حساب می آمد برای محبوبیت و تهیه کوئیلتهای سنتی. درنتیجه برای حفظ آثار سنتی که همان طور که گفته شد بر هنری بودن آنها اتفاق نظر وجودداشت به تدریج افرادی آمدند و تاریخچهٔ این کا ررا مدون کردند و آثار و الگوهایقدیمی را در موزه ها نگهداری کردند تا با روی کار آمدن نمونه های مدرن کارخانه ایارزش آثار قدیمی و سنتی حفظ شود.
طرح های مدرن در کوئیلتهای امروزی

تاکنون با آرت کوئیلت و نمونه هایی از طرح های سنتی آن اشنا شدیم. اما این جریان بهعنوان یک هنر مدرن مجدداً مضامین و طرح های متفاوتی را در بر می گیرد که کوئیلتهایمدرن را در این زمینه می توان به سه دسته تقسیم کرد.

۱) کوئیلتهایانتزاعی.

۲) کوئیلتهایی با مضامین داستانی و فیگوراتیو.

۳) کوئیلتهایی باطرح های برگرفته از طبیعت.

قابل ذکر است که در این آثار هیچ گونه محدودیتی دراستفاده از ابزار و رنگ و تکنیک وجود ندارد و خلاقیت در طراحی این آثار و اجرایتکنیکهای مختلف فراوان به چشم می خورد، همین مسئله باعث شده که از این نوع کوئیلتهامعولاً جهت دیوار آویز استفاده کنند چون کاملاً شبیه یک تابلو نقاشی هستند. با اینتفاوت که به جای بوم و رنگ از پارچه و نخ استفاده شده است. در ادامه نمونه هایی ازطرح های ذکر شده نمایش داده می شود تا ملاحظه شود که پارچه، پدیده ای که خیلی سادهاز کنار آن می گذریم چه قابلیتهای شگرفی دارد.
کوئیلتهای با طرح ها و مفاهیم انتزاعی

همان طور که در بحثتاریخچهٔ این کار مطرح شد، کوئیلتهای انتزاعی از اوایل قرن ۱۹ توسط زنان آمریکاییرایج شدند. این طرح ها از ذهنیت و تجسم والهام های حاصل از زندگی هنرمند ناشیمی شوند. گر چه گاهی از تکنیک ها و طرح های سنتی هم در کارها استفاده می شود امااین طرح ها در نهایت با مضامین ذهنی و تجسم های هنرمند همراهمی شوند.
کوئیلتهایی با مضامین داستانی وفیگوراتیو

نمونه دیگری از کوئیلتهای مدرن، حاوی مفاهیمی هستند که مربوطبه رفتارها و روابط انسانی می شوند. بعضی از هنرمندان معاصر در این زمینه خود را درقالب یک قصه گو یا یک نقاش پرتره می شناسد در حالی که بعضی دیگر کارهایشان سرشار ازنمادهای شخصی و سیاسی است. این گونه کارها هستند که حاوی مضامین فرهنگی خاص هستندچون مفاهیم به کار رفته در آنها تحت تاثیر زندگی و تفکرات، افسانه ها، اعتقاداتمذهبی، آرمان های جامعه ای است که هنرمند در آن زندگی می کند.

    مریم استاد‌آقا

    فهرست منابع فارسی

    ۱ـ پوپ، ا. یو و اکرمن، فیلیپس. (۱۹۷۱). نساجی سنتی در ایران ادوار اسلامی از کتاب سیری در هنر ایران، ‌جلد پنجم، ‌ترجمهفروهر نورماه، زریندخت صابر شیخ (۱۳۶۳)،‌ تهران، ‌سازمان صنایع دستی ایران.

    ۲ـجمالزاده، ‌محمد علی،‌ (۱۳۶۲). گنج شایگان

    ۳ـ منتخب صبا (اسفندیاری). (۱۳۷۲). انواع سوزن دوزی‌های سنتی ایران، تهران، انتشارات منتخب صبا.

    ۴ـ وولف، هانس، ای. (۱۳۷۲). صنایع دستی کهن ایران. ترجمه دکتر سیروس ابراهیم‌زاده، تهران، ‌انتشاراتآموزش و پرورش.

    ۵ـ یاوری، حسین (۱۳۶۵). جزوه نساجی و بافت. تهران، سازمان صنایع دستی ایران.

    فهرست منابع لاتین

    ۱- Clark. M, Clare. (۱۹۹۵). Story Quilts and How to Make them.

    ۲- Mazloomi, Carolyn. (۱۹۹۸). Sprits of the cloth, contemporary African Quilts.

    ۳- MAzloomi, Carolyn. (۲۰۰۴). Threads of faith.

    ۴- Oliver, Celia (۱۹۹۰). ۵۵ famous Quilts from the shelburn museum in full color.

    ۵- Shaw. Robert. (۱۹۹۷). The Art Quilt.

    منبع : سایت پنجره
 
یک شنبه 6 اردیبهشت 1394  7:37 PM
تشکرات از این پست
lovermohamad
hadis162
hadis162
کاربر برنزی
تاریخ عضویت : فروردین 1393 
تعداد پست ها : 658

پاسخ به:آجیده دوزی

 

چهل تکه دوزی, هنرهای دستی

چهل تکه دوزی

چهل تکه دوزی در ایران به نام های مختلفی شناخته می شود از جمله خاتمیدوزی، لندره دوزی و گاهی هم با عنوان تکه دوزی از آن یاد می شود. آنچه که ازاسناد و مدارک محدود بر می آید بیانگر این است که چهل تکه دوزی مخصوصاً زمانی که باآجیده دوزی یا مطلسه دوزی همراه باشد در گروه رودوزی های سنتی ایران جای می گیرد.

 

اصطلاح «رودوزی» یا «روکاری» (Embriodery) به هنری گفته می شود که طی آن نقوش مختلفبر روی پارچه های بدون نقش از طریق دوختن یا کشیدن قسمتی از نخ های تار و پود پارچهبه وجود می آید (منتخب صبا). هر چند که زمان پیدایش «رودوزی» که در آغاز برایتزئیین البسه بوده دقیقاً مشخص نیست اما اسناد و مدارک موجود و نمونه های به دست آمده حکایت از رواج رودوزی ها در دوران ایران باستان دارد.


این نوع دوخت ازدوران گذشته در ایران رایج بوده با این حال تاریخ مشخصی برای پیدایش آن در دستنیست، اما آثار باقی مانده در موزه های ارمیتاژ لنینگراد و مترو پولیتن و موزه یایران باستان حکایت از رواج خاتمی دوزی در دوره ی سلجوقی دارد .


به طور کلی این کار در ایران در زمان های متفاوت رایج بوده به طوری که قطعات مختلف پارچه با مهارت هر چه تمامتر و با توجه به هماهنگی کامل رنگ ها در کنار یکدیگر دوخته می شدند و روی بخیه ها را هم با گل دوزی های ابریشمی (آجیده دوزی) زیبا می ساختند.

 

چهل تکه دوزی, هنرهای دستی

 

این کار زحمت زیادی داشته و افراد در ازاء آن در گذشته دستمزد دریافت می کردند. در این زمینه از محمد علی جمالزاده نقل است که:
«خاتمی دوزی سابقاً در ایران بسیار رواج داشته و امروزه روز به روز از میانمی رود و آن عبارت است از مقداری خرده پارچه های مختلفه اللون و مختلفه الشکل که ازروی استادی طوری پهلوی یکدیگر دوخته می شود که شباهت کامل به شال های کشمیر پیدامی کند و بخیه دوزی ها را نیز با گلدوزی های ابریشمی ملمون می پوشانند و یک قطعه پنج تا شش ذرعی این نوع کار ۵۰ تا ۶۰ تومان قیمت دارد و بعضی پرده ها را از ۱۰۰ تا۲۵۰و یک زین پوش را از ۲۰ تا ۱۲۰ تومان می فروشد .


بنابر این بر اساس اسناد محدودی که در دست است ملاحظه شد که چهل تکه دوزی در ایران رواج داشته اما اینکه دقیقاً به چه زمانی بر می گردد و درگذشته دقیقاً به چه صورتی انجام شده اطلاعات مشخصی در دست نیست. تنها می توان به این نکته اشاره کرد که این کار در ایران موارد استفاده ی مختلفی داشته که عبارتنداز رویه لحاف، رویه کرسی، رختخواب پیچ، سجاده، رویه پشتی، رو قوری، رو تختی،کوسن، پشتی، رو مبلی، پرده های مختلف، بقچه سوزنی و تابلوهای تزئینی …


همچنین مراکز اصلی که در ایران این دوخت را انجام می دادند عبارتند از رشت، اصفهان، یزد، تبریز، کاشان، کُردستان، و آذربایجان غربی که امروزه هیچ اطلاعاتی پیرامون این آثار در این مراکز وجود ندارد.

منبع:irandeserts.com

 

یک شنبه 6 اردیبهشت 1394  7:39 PM
تشکرات از این پست
lovermohamad
دسترسی سریع به انجمن ها