مبحث 95 طرح صالحین: «چرا غیبت می کنیم؟»

آسیبهای غیبت در خانواده و فامیل 



اگر در رابطه های قطع شده فامیلی تحقیق کنیم و به ریشه های آن برسیم ، غیبت را از اساسی ترین ارکان آن خواهیم یافت. در بین ما معمولا مشکلاتی وجود دارد که می توانیم منطقی با آنها برخورد کنیم و برای حلشان فکر چاره کنیم یا با آنها بسازیم. اما وقتی پای غیبت وسط می آید از مشکلات معمولی ، عواطف منفی سخت پدید می آید و دیگر حل مشکلات هم محال می شود. لذا قطع روابط و پاک کردن صورت مسئله تنها راهی است که باقی می ماند. 



غیبت به قلب عاطفی خانواده هم هر چند اعضای آن هر روز دور هم جمع شوند، زخم خواهد زد. غیبت بین اعضای خانواده شکاف عاطفی ایجاد می کند و به جای تقویت احساسات دوستانه ، خشم آنها را نسبت به هم تقویت خواهد نمود. به وسیله غیبت یک احساس منفی تکثیر می شود و در قلبهای همه شرکت کنندگان در غیبت سرایت می کند. غیبت همیشه حامل یک انرژی منفی است و اگر چه همان لحظه آسیبهایش را نشان ندهد، مثل زخم پنهانی است که قطعا روزی سرباز خواهد کرد. از همه مهمتر غیبت همیشه مولد بدبینی است. هر چه بیشتر غیبت کنیم بیشتر همه آدمها را بد خواهیم دید. در این صورت هم اعتمادمان در ارتباط برقرار کردن کمتر می شود و هم جراتمان در نزدیک شدن به هم.

غیبت می کنیم چون خشمگین و رنجیده ایم اما بلد نیستیم چگونه به طریقه ای صحیح خشممان را از بین ببریم. آدمهای قوی و معتدل وقتی نیاز به اصلاح اخلاق یا رفتار کسی ببینند انتقاد می کنند اما ضعیفها و آنها که قلبشان بیمار شده است به غیبت پناه می برند و با غیبت احساسات خشم آلود خود را تعدیل می کنند. از حضرت علی علیه السلام روایت شده است که غیبت کوشش شخص عاجز است.الغیبة جهد العاجز.(تصنیف غررالحکم و دررالکلم ،221)

کسی غیبت می کند که شهامت ندارد در حضور فرد از رفتار او انتقاد کند. لذا اگر چه ساکت است، آرام و راضی نیست و با غیبت احساسش را تخلیه می کند. اما از آنجا که هنگام غیبت، فرد غیبت شونده حضور ندارد، می تواند مبالغه کند و حدس و گمان خود را نیز به آن اضافه کند، لذا بیشتر غیبتها با تهمت همراهند. 



البته گاهی غیبت تبدیل به یک عادت و سرگرمی می شود. در چنین خانواده هایی اعضای خانواده به تدریج، از جاده تعادل اخلاقی خارج می شوند و به قول روانشناسان، شخصیتهای مشکل پیدا می کنند. شخصیتهای مشکل به گونه ای هستند که به هر طریقی هم با آنها رفتار کنی و هر اندازه سعی کنی با آنها منطقی برخورد کنی، باز هم با استعداد ویژه ای که دارند، یک راهی پیدا می کنند تا از رفتار شما ایراد بگیرند و نیت بدی را به شما نسبت دهند. 



برای جلوگیری از غیبت ، انتقاد کردن را یاد بگیرید 



اگر قرار است کسی را یکبار ببینیم مثل همسفر، رهگذر و ... بهتر است بدرفتاری او را تحمل کنیم و بگذریم. اما اگر قرار است با کسی برای مدتی طولانی زندگی کنیم باید راه درست انتقاد کردن را یاد بگیریم. 



وقتی زندگی ما با دیگرانی مثل اقوام همسر ،همسایه ، همکار و ... چنان در هم پیچیده است که مجبوریم دائما با هم در تعامل باشیم، باید بتوانیم ارتباطی صحیح و سازنده با هم برقرار کنیم. در ارتباطهای سازنده مشکلات به راحتی حل می شود. از جمله کاراکترهای ارتباط سازنده، وجود شهامت انتقاد بین طرفین است.

غیبت کردن 



اگر به گونه ای هستید که هر چه دیگران شما را آزار دهند ساکت و ظاهرا آرام باقی می مانید و عکس العمی انجام نمی دهید، به غیبت گرایش پیدا خواهید کرد. زیرا صبر و تحمل شما هم حدی دارد. اما لزومی ندارد که یا تحمل کنید یا دعوا راه بیندازید. یاد بگیرید چگونه انتقاد کنید. 



وقتی یک رفتار دائما شما را می رنجاند باید آن را اصلاح کنید. بهترین راه آن هم این است که منطقی و بدون داشتن لحنی خصومت آمیز یا مبالغه در بیان احساس و ... حرفتان را به عنوان نظر خودتان مطرح کنید این طوری مودبانه تر به نظر می رسد. 



ممکن است در حین صحبت کردن شدیدا دچار انفعالات روحی ، هیجانات درونی، سرد شدن دستها ، عرق کف دست و پیشانی و .... شوید. باید به این حالات تسلط پیدا کنید و البته حواستان باشد لحن عصبی پیدا نکنید. وقتی منطقی و مودبانه صحبت می کنید نگران هیچ چیز نباشید. 



عصبانیت یا عکس العمل طرف مقابل دیگر مهم نیست چون شما اشتباه نمی کنید. به فرض آنکه اشتباه هم بکنید، چون احترام و منطق در گفتگو را رعایت کرده اید، شکل زشتی پیدا نمی کند. البته اینکه مورد تایید طرف مقابل قرار گیرید تضمینی ندارد، اما به هر حال با این روش او را از احساس ، طرز فکر و قضاوت خودتان مطلع ساخته اید. لذا احتمال تکرار رفتار ناراحت کننده بسیار کمتر خواهد شد. 

اَدَّبْتُ نَفْسى فَما وَجَدْتُ لَها    بِغَيرِ تَقْوَى الاِْلهِ مِنْ اَدَبِ
فى كُلِّ حالاتِها وَ اِن قَصُرَتْ    اَفْضَلَ مِنْ صَمْتِها عَنِ الْكَذِبِ
وَ غيبَةِ النّاسِ اَن غيبَتَهُم      حَرَّمَها ذُوالْجَلالِ فِى الْكُتُبِ
اِن كانَ مِن فِضَّةٍ كَلامُكِ يا     نَفْسُ فَاِنَّ السُّكوتَ مِن ذَهَبِ؛

به ادب و تربيت نفس خود پرداختم و براى‏آن  /  ادبى بهتر از تقواى الهى در تمام حالاتش نيافتم
و اگر از پس اين امر برنيامد  /  براى آن چيزى بهتر از دم فروبستن از دروغ نيافتم
و از غيبت مردمان، همانا غيبت آنان را  /  خداوند با عظمت در كتاب‏ها حرام كرده است
اى نفس، اگر سخن تو  /  نقره است، سكوت طلاست

سوره حجرات آیه 12 (( یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا اجْتَنِبُوا کَثِیرًا مِّنَ الظَّنِّ إِنَّ بَعْضَ الظَّنِّ إِثْمٌ وَلَا تَجَسَّسُوا وَلَا یَغْتَب بَّعْضُکُم بَعْضًا أَیُحِبُّ أَحَدُکُمْ أَن یَأْکُلَ لَحْمَ أَخِیهِ مَیْتًا فَکَرِهْتُمُوهُ وَاتَّقُوا اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ تَوَّابٌ رَّحِیمٌ ))

ای کسانی که ایمان آورده اید دوری کنید بسیاری از گمانها را در حق یکدیگر البته که بعضی از گمانها گناه است ( و نسبت به یکدیگر بد بین مباشید که کسی که دارای سوء ظن است به مردم

پيامبر صلى الله عليه و آله:

مَنِ اغتابَ مُسلِما أَو مُسلِمَةً لَم يَقبَلِ اللّه  صَلاتَهُ وَلاصيامَهُ أَربَعينَ يَوما وَلَيلَةً إِلاّ أَن يَغفِرَ لَهُ صاحِبُهُ؛

هر كس از مرد يا زن مسلمانى غيبت كند، خداوند تا چهل شبانه روز نماز و روزه او را نپذيرد مگر اين كه غيبت شونده او را ببخشد.

(بحارالأنوار، ج75، ص 258، ح53)

امام صادق عليه السلام:

اَلغيبَةُ أَن تَقولَ فى أَخيكَ ما سَتَرَهُ اللّه  عَلَيهِ وَأَمَّا المرُ الظّاهِرُ فيهِ مِثلُ الحِدَّةِ وَالعَجَلَةِ فَلا؛

غيبت آن است كه درباره برادرت چيزى بگويى كه خداوند آن را پوشيده نگه داشته است، اما (گفتن) خصلتهاى آشكارى چون تندخويى و شتابزدگى غيبت نيست.

(بحارالأنوار، ج75، ص246، ح7)

4- غیبت از فاسق

امام صادق عليه السلام :

إِذا جاهَرَ الفاسِقُ بِفِسقِهِ فَلا حُرمَةَ لَهُ وَلا غيبَةَ؛

هرگاه شخص فاسق و گنهكار آشكارا گناه كند، نه حرمتى دارد و نه غيبتى.

(بحارالأنوار، ج75، ص253، ح32)

امام على عليه السلام :

اَلسامِعُ لِلغيبَةِ كَالمُغتابِ؛

شنونده غيبت، مانند غيبت كننده است.

(غررالحكم، ج1، ص 307، ح1171)

امام باقر عليه السلام:

مَنِ اغتيبَ عِندَهُ أَخوهُ المُؤمِنُ فَنَصَرَهُ وَأَعانَهُ نَصَرَهُ اللّه  فِى الدُّنيا وَالخِرَةِ وَمَنِ اغتيبَ عِندَهُ أَخوهُ المُؤمِنُ فَلَم يَنصُرهُ (وَلَم يُعِنهُ) وَلَم يَدفَع عَنهُ وَهُوَ يَقدِرُ عَلى نُصرَتِهِ وَعَونِهِ إِلاّخَفَضَهُ اللّه  فِى الدُّنيا وَالخِرَةِ؛

كسى كه در حضور او از برادر مؤمنش غيبت شود و او به ياريش برخيزد، خداوند در دنيا و آخرت او را يارى دهد و كسى كه در حضور او از برادر مؤمنش غيبت شود و او ـ با آن كه مى تواند ياريش كند ـ به يارى او برنخيزد و از وى دفاع نكند، خداوند او را در دنيا و آخرت پَست گرداند.