کنترل تلویزیون چگونه کار می کند ؟ بررسی قطعات درون کنترل

دهه شصتی ها حتما خاطرشون هست روزی رو که برای جابجا کردن کانال های تلویزیون ، افراد خانواده یک نفر رو مسئول کرده بودن و معمولا هم کوچکترین فرد خانواده انتخاب میشد . این بلا چون سر بنده هم اومده کاملا خاطراتش رو یادم هست . به هر حال سالها گذشت و کنترل تلویزیون اختراع شد و به راحتی همه چیز نه فقط تعویض کانال ها در اختیار کاربر تلویزیون دراومد . حال قصد دارم در مورد این پدیده که به نظر من یکی از بهترین کارهایی بود که بشر می تونست انجام بده و انجام داد مسائلی رو بگم ، باشد که کامروا شویم .
مخترع کنترل تلویزیون کیست ؟

اولین کنترل تلویزیون در سال 1950 توسط شرکت Zenith Radio Corporation طراحی شد که البته با یک سیم به تلویزیون وصل میشد اما خب از هیچی بهتر بود . . اسم این کنترل تلویزیون Lazy Bones بود . اولین کنترل تلویزیون بدون سیم در سال 1955 توسط آقای Eugene Polley به فارسی “یوجین پلی” طراحی شد. این کنترل اسمش Flashmatic بود و در واقع به نوعی اشعه نور رو روی تلویزیون پرتاب می کرد . عیب این کنترل این بود که اولا گیرنده موجود روی تلویزیون فادر به تشخیص نور کنترل از دیگر نورها نبود و عیب دیگه اینکه کاربر کنترل باید حتما اشعه نور رو درست روی گیرنده فتو الکتریک می انداخت . در کل 4 عدد گیرنده روی تلویزیون نصب میشد که 2 تای بالایی برای تعوض کانال و 2 تای پایینی برای قطع صدا یا میوت و خاموش و روشن کردن تلویزیون به کار می رفت . در سال 1956 آقای رابرت آدلر کنترل دیگری به نام Zenith Space Command ساخت که بر اساس امواج مافوق صوت کار می کرد . 4 دکمه روی اون بود که شامل بالا پایین کردن کانال ها ، کم و زیاد کردن صدا و دکمه Mute و دکمه خاموش روشن بود .

امروزه کنترل های تلویزیون از تکنولوژی مادون قرمز استفاده می کنند .

اشعه مادون قرمز یا فرو سرخ چیست ؟

تابش فروسرخ یا به عبارتی «اشعهٔ مادون قرمز» در علم فیزیک به قسمی از طیف امواج الکترومغناطیسی گفته می‌شود که طول موجآن‌ها بلندتر از دامنهٔ نور مرئی و کوتاه‌تر از دامنهٔ امواج رادیویی باشند. امواج فروسرخ در بازه بسامدی ۳۰۰ گیگاهرتز تا ۴۰۰ تراهرتز و طول موج ۱ میلیمتر تا ۷۵۰ نانومتر قرار می‌گیرند.امواج فروسرخ نوعی از امواج الکترومغناطیسی هستند که بعد از برخورد با جسم موجب گرم شدن آن می‌شود. این امواج دسته‌ای از پرتوهای نامرئی خورشید هستند. به همین سبب وقتی در مقابل نور خورشید قرار می‌گیریم احساس گرما می‌کنیم. این امواج دارای طول موج بیش تر از امواج مرئی و بسامد(فرکانس) کمتر از آن‌ها هستند. به همین دلیل در نمودار طیف الکترومغناطیس بعد از امواج مرئی (قابل مشاهده) قرار دارد. این امواج در نمودار بعد از رنگ قرمز در امواج مرئی که کم‌ترین شکست را نسبت به بقیهٔ رنگ‌ها دارد قرار می‌گیرد. به همین سبب به آن‌ها امواج فروسرخ یا مادون قرمز می‌گویند.

درون کنترل تلویزیون چه قطعاتی به کار رفته است ؟

کنترل تلویزیون از یک قاب پلاستیکی ، یک بورد مدار چاپی حاوی قطعات الکترونیکی ، فنر های باتری ، کیبورد لاستیکی و باتری تشکیل شده . یک طرف بورد معمولا سبز رنگ و طرف دیگه قهوه ای روشن هست . طرفی که سبزه ، حاوی چندین کلید یا سوئیچه که توسط کیبورد لاستیکی به هم وصل میشن . اصولا کلید ها در هر شکل و مکانی وظیفه برقرار کردن یک مدار باز رو دارن یعنی باعث میشن مدار بسته شه و ازش جریان عبور کنه . تو کنترل هم همین وظیفه رو دارن . در واقع وقتی شما کلیدی از کنترل رو فشار میدید دارید مداری رو وصل میکنید .

اون طرف بورد که قهوه ایه ، یک عدد آی سی یا مدار مجتمع ( IC ) می بینید ، ترانزیستور ، خازن ، مقاومت و یک عدد کریستال ( رزوناتور ) که معمولا به رنگ آبی یا نارنجی هست . همه این قطعات دست به دست هم میدن تا کنترل مثل بچه آدم کار کنه . هر کدوم از این قطعات معیوب شن کنترل به درستی کار نخواهد کرد . اصلی ترین قطعات در کنترل تلویزیون ، آی سی و کریستال هستند .

وقتی یک کنترل رو باز می کنید با صحنه ای شبیه به عکس زیر مواجه میشید . یک کیبورد لاستیکی که رو مدار چاپی سبز رنگ قرار داره . روی این مدار سبز رنگ ، کلید هایی طراحی شدند که با فشار کیبورد ، به هم وصل میشن دقیقا مثل این میمونه که کلید برق رو روشن می کنید .

در شکل زیر می تونید به وضوح کلید ها رو مشاهده کنید . دیود ساطع کننده مادون قرمز 2 پایه که اگه نباشه کلا کنترل از کار می افته همیشه در جلوی مدار چاپی تعبیه میشه تا با گیرنده تلویزیون ( یک فتو دیود ) که شکلش تقریبا مثل همین LED هست ( اما کوچکتر و 3 پایه ) در تماس باشه . این لامپ LED مثل لامپ های LED معمولی سبز و قرمز و … است که در بازار موجوده با این تفاوت که در این لامپ یک عدد لنز مخصوص برای انتشار مادون قرمز کار گذاشتن و شما نمی تونید اونو با لامپ های LED معمولی جایگزین کنید . اما می تونید از یک کنترل دیگه بردارید و روی کنترلی که دیود ساطع کننده مادون قرمزش خرابه بذارید .

در شکل زیر به طور دقیق تر می تونید قطعات معمول به کار رفته در یک کنترل رو ببینید . وقتی شما کلیدی رو فشار میدید ، آی سی موجود روی بورد مکان کلید و کد مربوط به اون رو تشخیص میده ، سیگنال رو به ترانزیستور می فرسته و ترانزیستور بعد از تقویت ، اون سیگنال رو به فرستنده مادون قرمز یا همون LED می فرسته .

اما یه قطعه دیگه روی بورد دیده میشه که به رنگ نارنجیه که البته در برخی کنترل ها رنگش آبی هم هست . اسم این قطعه کریستال یا رزوناتور هست . کار کریستال نوسانسازی و ایجاد یک سیگنال با فرکانس خاص هست که در واقع عمل زمان بندی رو برای قطعات مدار مخصوصا آی سی انجام میده . مقاومت هایی هم که دیده می شوند مقاومت های بایاس هستند برای ایجاد جریان و ولتاژ مناسب برای کریستال ، ای سی و ترانزیستور .

عیب های رایج در کنترل تلویزیون

وقتی تعداد قطعات یک دستگاه کم باشه ، عیب هایی هم که به وجود میاد طبیعتا کم خواهد بود . چون همه چیز مشخصه . کلا چند عیب رایج در کنترل های تلویزیون بوجود میاد که اونا رو بررسی می کنیم . ساختار تمام کنترل های تلویزیون شبیه به هم هست پس این عیب ها و روش های رفع اونا هم مثل هم است .
هیچ دکمه ای روی کنترل تلویزیون کار نمی کند

■ این عیب در اکثر مواقع به دلیل آسیب دیدگی کریستال بوجود میاد . حالا یا کریستال از داخل شکسته که این مشکل بر اثر ضربه به کنترل پیش میاد و یا اینکه پایه های کریستال از لحیم جدا شده یا شکسته . این مشکل دوم خیلی شایع هست چون پایه های کریستال کنترل خیلی باریک و شکستنی هست . در این گونه مواقع باید یک کریستال از بازار تهیه و جایگزین کنید . اگه کنترل دست دوم هم دارید می تونید از کریستال اون استفاده کنید . اونو از لحیمش جدا کنید و به این یکی کنترل لحیم کنید . ترجیحا به عدد روی کریستال توجه کنید که بیه به هم باشه .

■ یکی دیگه از علت هایی که باعث میشه هیچ کدوم از دکمه های کنترل کار نکنه اینه که لامپ LED جلوی کنترل معیوب شده باشه . یا پایه هاش جدا شده و یا اینکه ساختار داخلیش به هم ریخته . جدا شدن پایه ها از لحیم خودشون مهمترین دلیل عیب پیدا کردن کنترل تلویزیون هست .

■ باتری کنترل تلویزیون هم یکی از چیزهاییست که باعث میشه هیچ دکمه ای روی کنترل کار نکنه . باتری اصلی ترین جز هر مدار و در کل دستگاه الکترونیکی محسوب میشه . باتری مثل خون یا اکسیژن در بدن ما آدماست . حتما در این گونه موارد باتری کنترل تلویزیون رو چک کنید . با باتری نو امتحان کنید تا به معیوب یا سالم بودن باتری کنترل پی ببرید . قطع بودن کانکتور های باتری ( همون فنر معروف باتری ) هم می تونه باعث بوجود اومدن این مسئله باشه .

■ مورد بعدی اینه که شاید اصلا عیب از کنترل تلویزیون نباشه . هر فرستنده ای یه گیرنده هم داره . کنترل نقش فرستنده رو داره و تلویزیون نقش گیرنده . برخی مواقع گیرنده فوتو الکتریکی که روی پنل جلوی تلویزیون تعبیه شده از کار میفته . البته این مورد خیلی به ندرت پیش میاد اما محال نیست . چاره ش هم اینه که گیرنده یه تلویزیونه دیگه رو جایگزینه گیرنده معیوب کنید .

■ یکی دیگه از احتمالات اینه که لحیم پایه های آی سی کنترل تلویزیون ریخته باشه البته با چشم معلوم نیست اما به صورت تجربی بعد از لحیم کردن مجدد پایه های آی سی ، کنترل صحیح و سالم شده . اگه این کار رو بلد نیستید به کاردان بسپارید .
یک یا چند دکمه از کنترل تلویزیون کار نمی کند

ببینید در سیستم کنترل تلویزیون ، 1 قانونی وجود داره . اگه قطعه ای از کنترل تلویزیون خراب باشه کنترل به طور کل کار نمی کنه . یعنی کنترل یا سالمه سالمه یا کلا خرابه . وقتی یک سا چند دکمه بخصوص کار نمی کنه خیلی نمیشه به قطعات اصلی شک کرد . قطعه اصلی اگه خراب باشه پس چرا بقیه دکمه ها کار می کنن ؟ به همین دلیل باید مستقیم برید سر وقت همون دکمه ای که کار نمی کنه .

■ بالاتر هم گفتم که زیر این دکمه های لاستیکی ، کلید های ریزی وجود داره اگه این کلید ها بر اثر مرور زمان و گرد و خاک موجود در خونه یا محل کار به تدریج کثیف و چرب میشن و دیگه قادر به کانکت کردن مدار نیستن . این کلید ها رو به دقت بشورید ، برای این کار به چند قطره الکل یا تینر فوری و یک عدد پنبه یا مسواک نیاز دارید .

■ یکی دیگه از راهکارها اینه که یک تیکه زر ورق ( زر ورق سیگار برای این کار مناسبه ) به لاستیک دکمه معیوب بچسبونید . مواد لازم : چسب قطره ای ، پنس و زر ورق .

در برخی از کنترل های تلویزیون برای تقویت سیگنال ارسالی و همچنین جهت دهی مناسب سیگنال از دو عدد LED استفاده می کنند .