جام جم آنلاين ـ اگر تا ديروز مراقب بوديد تا لنز كوچك يك دوربين ديجيتال، ناخواسته لحظه‌اي شما را در يك مهماني خصوصي شكار نكند، امروز بايد نگران باشيد كه حتي اطلاعات پاك شده تلفن همراه، كامپيوتر و دوربين شخصي‌تان مي‌تواند بازيابي شود و مورد سوءاستفاده قرار گيرد.
افرادي كه به صورت حرفه‌اي با وسايل ديجيتال سروكار دارند، معتقدند بازيابي (Recovery) اطلاعات از اين وسايل كار ساده‌اي است؛ بنابراين در زماني كه اطلاعات، نوشته‌ها، عكس‌ها و... را از دوربين، لپ‌تاپ يا نوت‌بوك و حتي برخي تلفن‌هاي همراه پاك مي‌كنيم، مي‌توانيم انتظار داشته باشيم كه بخشي از اين اطلاعات به راحتي بازيابي و قابل استفاده مي‌شوند.
اين در حالي است كه معاون مبارزه با جرايم رايانهاي پليس آگاهي ناجا هم با اشاره به افزايش 26 درصدي اين گونه جرايم در كشور به مردم هشدار مي‌دهد كه بخش مهمي از آن مربوط به موضوعات متعددي مثل اخاذي، تهديد و... است.
رضا هاشمي، كارشناس ارشد رايانه و فناوري اطلاعات با بيان اين كه بسياري از دستگاه‌ها علاوه بر داشتن گزينه حذف (Delete) و (Format) گزينه‌هاي ديگري مانند (Undelete) و (Unformat) هم دارند، مي‌گويد: اگر صاحبان دستگاه‌ها از وجود چنين امكاناتي مطلع باشند مي‌دانند كه اطلاعات پاك شده براحتي قابل دسترسي است. او سعي مي‌كند به طور ساده توضيح دهد كه با ذخيره هر فايل در دستگاه جدولي در حافظه تشكيل مي‌شود كه نشان مي‌دهد نقطه شروع و نقطه انتهايي و نيز طول آنچه ذخيره شده، چقدر است. وقتي كاربر اين اطلاعات را پاك مي‌كند، درواقع آن را به طور نرمDelete مي‌كند؛ يعني آن فضايي كه فايل در آن ذخيره شده، خالي مي شود؛ در حالي كه اطلاعات هنوز وجود دارد.
وي راه‌حل رفع اين نگراني را بازنويسي يا wipe مي‌داند و توصيه مي‌كند: «چنانچه قصد داريد حافظه دستگاه را از اطلاعات ذخيره شده به طور كامل پاك كنيد، مي‌توانيد رم يا حافظه را از دستگاه مثل دوربين خارج و به لپ‌تاپ يا كامپيوترتان وصل كنيد و با استفاده از تكنيك وايپ (wipe) آن را بازنويسي كنيد. در اين صورت اطلاعات به طور واقعي حذف مي‌شود.»
اطلاعات شخصي را پاك كنيد
از اوايل دهه 80 با ورود انواع دستگاه‌هاي الكترونيك و افزايش سطح دسترسي به اين وسايل، راه سوءاستفاده از اطلاعات موجود در اين دستگاه‌ها باب شد. علت آن را برخي به كنجكاوي و اشتياق افراد براي اطلاع از تصاوير و نوشته‌هاي خصوصي ديگران مي‌دانند كه متاسفانه اين عادت در بين افراد جامعه كم نيست.
عليرضا شيرازي، مدير سايت بلاگفا دراين‌باره معتقد است: آنچه با ورود اين وسايل باعث آزار شهروندان شده، تجاوز به حريم خصوصي آنان است. شايد در يك كشور با فرهنگي متفاوت، افشاي تصاويري از مهماني خصوصي افراد و قرار گرفتن فيلم و تصاوير آن در شبكه اينترنت آزاردهنده نباشد، ولي در ايران اين مساله حساسيت‌برانگيز است.
سيدجواد آرامي، روان‌شناس هم با اشاره به آسيب‌زا بودن بسياري از ابزارهاي اطلاعاتي تنها به دليل استفاده و كاربرد نامناسب آن مي‌گويد: استفاده از اين وسايل ا‌رتباطي به فرهنگ برخورداري از ابزارهاي فناوري و اطلاعاتي برمي‌گردد، همچنين هر كدام از اين ابزارها مي‌تواند در جهت مناسب يا غيرمناسب مورد استفاده قرار گيرد.
وي با بيان اين كه تجسس و كنجكاوي و اطلاع گرفتن از زندگي شخصي افراد امري غيرطبيعي است، گفت: تجسس و كنجكاوي بيش از حد و به صورت غيرطبيعي نشانه نوعي اختلال رواني است و افرادي كه از سلامت رواني برخوردارند، نيازمند كنجكاوي در مسائل شخصي ديگران نيستند.
اين روان‌شناس درخصوص وظيفه مردم براي پيشگيري از اين قبيل آسيب‌ها نيز توصيه مي‌كند: مردم بايد از حقوق خود آگاهي پيدا كرده و به هر كسي اعتماد نكنند و تلفن همراه يا دوربين شخصي‌شان را به عنوان يك وسيله در اختيار ديگران نگذارند.
شيرازي نيز درباره اين كه چرا چنين سوءاستفاده‌هايي از تصاوير و فيلم‌هاي خصوصي افراد صورت مي‌گيرد به سطح سواد و آگاهي صاحبان اين وسايل اشاره مي‌كند و مي‌گويد: بيشتر افراد سواد كار كردن با وسايل الكترونيكي را ندارند يا دست‌كم سواد مردم ما در اين زمينه از ديگر كشورها كمتر است، از سوي ديگر كساني كه از كيفيت اين فناوري آگاهي دارند، معمولا جوانند كه شايد در بعضي موارد موازين اخلاقي را آنچنان كه بايد، پاس نمي‌دارند.
براساس تجربه وي، بيشترين سوءاستفاده زماني رخ مي‌دهد كه فرد دوربين يا تلفن همراهش را براي تعمير در اختيار كسي قرار مي‌دهد كه متاسفانه عكس و فيلم شخصي آنان در مدت كوتاهي به اينترنت منتقل مي‌شود.
به هر كسي اعتماد نكنيد
به گفته كارشناسان، علاوه بر زماني كه فرد به انگيزه تعمير دوربين، لپ‌تاپ و تلفن همراه مشتريان به سوءاستفاده از اطلاعات شخصي ديگران مي‌پردازد، در برخي موارد، فيلمبرداران مجالس عروسي هم به سوءاستفاده از فايل عكس و فيلم اين مجالس مي‌پردازند. پليس در اين زمينه بارها هشدار داده است كه براي تصويربرداري از مجالس خصوصي‌تان حتما به آتليه‌هاي رسمي و داراي مجوز قانوني مراجعه كنيد؛ چراكه اطمينان كردن به هر فردي مي‌تواند تبعات نامطلوبي داشته باشد.
از سوي ديگر، اين روزها دوستي‌هاي اينترنتي و ارسال عكس به يكديگر يكي از شيوه‌هاي دوستي و آشنايي بين افراد است. پليس در اين زمينه هم به افراد هشدار داده تا سريع به يكديگر اعتماد و عكس رد و بدل نكنند، چراكه براساس تجربه، بسياري از عكس‌ها و تصاوير بعد از مدتي از طريق فتوشاپ سوءاستفاده شده و در قالب تصاوير مستهجن به نمايش درمي‌آيد.
هشدار كافي است، آموزش دهيد
كنجكاوي و جذابيت ورود به حوزه خصوصي زندگي مردم اين روزها آنقدر زياد شده كه بسياري از سايت‌ها و حتي نشريات بخش‌هايي از اطلاعات خود را به تصاوير و اطلاعات زندگي خصوصي افراد بويژه افراد سرشناس اختصاص داده‌اند، اين امر هرچند به طور طبيعي نامطلوب نيست ولي آنجا كه بدون رعايت حقوق و اجازه افراد صورت گيرد، به شكل آسيب اجتماعي جلوه‌گر مي‌شود. شيرازي در اين باره با ذكر نمونه‌هايي از انتشار تصاويري از زندگي خصوصي فلان هنرپيشه و حتي بلوتوث مراسم جشن عروسي افراد كه به راحتي بين تلفن‌هاي همراه رد و بدل مي‌شود، از لزوم آموزش مردم بخصوص جوانان ياد مي‌كند و مي‌گويد: بسياري از جوانان از زشتي عمل خود آگاه نيستند. او پيشنهاد مي‌كند: «هشدار كافي است، راهكار ارائه كنيد، به نظر من، صدا و سيما و نيروي انتظامي بايد با برنامه‌سازي مردم را آگاه كنند تا سواد مردم در اين زمينه بالا برود.»
دست آخر شكايت كنيد
با همه اين اوصاف، آنچه بايد بر آن تاكيد كرد، اين است كه چنانچه از سوي افراد سوءاستفاده‌گر اطلاعات، فيلم‌هاي خانوادگي و تصاوير خصوصي‌تان منتشر شد، بايد با مراجعه به دادسراي ويژه چرائم رايانهاي از متهم يا متهماني كه مبادرت به چنين كاري كرده‌اند، شكايت كنيد، اما توصيه ما پيشگيري است.
ورود تكنولوژي و امواج فناوري هرچند همواره باعث رفاه و راحتي مردم جامعه است، اما اگر سطح آگاهي مردم نسبت به سطح دسترسي آنان به اين ابزار افزايش نيابد، مي‌توان شاهد اعمال غيراخلاقي بود، يعني همان چيزي كه امروز در كشورمان شاهد آنيم.
