دو نکته از احکام اخلاقی

کسانی که بدون دلیل به دیگران بدگمان شده و به مۆمنان تهمت می‌زنند، باید بدانند که دچار گناه بزرگی شده‌ و باید به سرعت از گناه خود توبه کرده و از کسی که به او تهمت زده‌اند، حلالیت بطلبند. تهمت به دیگران، از گناهان کبیره محسوب می‌شود که می‌تواند آخرت انسان را تباه کند و عذابی بزرگ برای تهمت زننده مهیا سازد. این گناه، از برخی گناهان کبیره دیگر همچون غیبت نیز بزرگ‌تر و بدتر است؛ زیرا غیبت عبارت از سخن گفتن از عیوبی است که در دیگران وجود دارد، ولی تهمت، بیان کردن مطالب غیر واقعی و دروغ درباره دیگران است.

شرح پرسش: این‌جانب مأمور خرید یکی از ادارات دولتی هستم و متأسفانه هر روز با تهمت و افترای همکاران خود مواجه هستم، در حالی‌که این‌جانب در درجه اوّل به فکر روزی حلال و در درجه دوم به فکر منافع اداره هستم؛ لذا حکم افرادی که دم از مسلمان بودن می‌زنند و چنین تفکری در باره این‌جانب می‌کنند چیست؟..

 1. اگرچه لازم است انسان نهایت تلاش خود را انجام دهد تا در معرض بدگمانی و سوء ظن دیگران قرار نگیرد. با این وجود، ‌ممکن است که یک فرد به دلیل موقعیت اجتماعی، مالی یا شغلی خاصی که دارد، هر چند که انسان پاکی باشد، مورد بدگمانی یا حسادت دیگران قرار گرفته و متهم به گناه شود و مورد آزار و اذیت آنان واقع شود.

کسی که دچار این تهمت‌‌ها شده، باید بداند که وظیفه او راضی نگه‌داشتن خدا است نه دیگران؛ زیرا آن کسی که حساب‌رسی اعمال انسان‌‌ها را برعهده دارد و پاداش و جزای آن‌را خواهد داد، خدا است نه دوستان و اطرافیان یا همکاران؛ از این‌رو، نباید زیاد نگران باشد و برای حرف دیگران، خود را آزار دهد، بلکه باید بر خدا توکل کند و چشم امید به رحمت و پاداش‌های بزرگ او داشته باشد.

 2. اما کسانی که بدون دلیل به دیگران بدگمان شده و به مۆمنان تهمت می‌زنند، باید بدانند که دچار گناه بزرگی شده‌ و باید به سرعت از گناه خود توبه کرده و از کسی که به او تهمت زده‌اند، حلالیت بطلبند. تهمت به دیگران، از گناهان کبیره محسوب می‌شود که می‌تواند آخرت انسان را تباه کند و عذابی بزرگ برای تهمت زننده مهیا سازد. این گناه، از برخی گناهان کبیره دیگر همچون غیبت نیز بزرگ‌تر و بدتر است؛ زیرا غیبت عبارت از سخن گفتن از عیوبی است که در دیگران وجود دارد، ولی تهمت، بیان کردن مطالب غیر واقعی و دروغ درباره دیگران است. خداوند در قرآن درباره بدگمانی چنین فرموده است: «إِنَّ بَعْضَ الظَّنِّ إِثْمٌ»؛ (حجرات، 12) برخی از بدگمانی‌ها، گناه محسوب می‌شود.

حال وقتی که گمان بد نسبت به دیگران،‌ گناه محسوب می‌شود، اگر کسی این بدگمانی را به زبان جاری کند و به دیگران منتقل کند که به آن تهمت و افتراء گفته می‌شود، چه گناه بزرگی محسوب خواهد شد؟ از این‌رو در روایات، موضع سختی در مقابل این کار زشت گرفته شده است. امام صادق(علیه السلام) می‌فرماید: «هر کس به برادر مۆمنش تهمت بزند، همان‌گونه که نمک در آب حل می‌شود، ایمان در قلب او از بین خواهد رفت».(کافی، محقق، مصحح، غفاری، علی اکبر، آخوندی، محمد، ج 2، ص 361)

همان گونه که می دانید؛ غیبت از گناهان کبیره است و در آیات و روایات شدیداً از آن نهی شده است. [1]

براساس روایات رسیده از پیشوایان دین، حقیقت غیبت آن است که کسی درباره دیگری چیزی بگوید که اگر بشنود، خوش نمی دارد. خواه در باره نقص و عیب باشد که در خود او، یا در بدن او، و یا در دین یا دنیای او است، و یا در چیزی است که وابسته به او است. اما این معنایش آن نیست که در حضور او می توان گناه یا خطاهایش را جلوی دیگران بیان کرد، آبرویش را ریخت و شخصیتش را خورد کرد. پس همان گونه که بیان عیب های دیگران پشت سر او اشکال دارد، در حضور او نیز چنین است؛ چراکه در هر دو صورت موجب از بین رفتن آبروی مۆمن می شود که ما مجاز به این کار نیستیم.

گفتنی است، آنچه که باعث حرمت می شود، ریختن آبروی مۆمن و اذیت [2] او است، چه در غیبت او باشد یا در حضور او؛ چرا که در آموزه های دینی، حفظ آبروی مۆمن و احترام او بسیار سفارش شده است.

پی نوشتها:  

[1] حجرات، 12؛ همزه،1.

[2] مامقانى، محمد حسن بن عبد اللَّه، غایة الآمال فی شرح کتاب المکاسب، ج‏1، ص 118