حق الناس به چه حقوقی گفته می شود؟
اصطلاح حق الله در منابع فقهی معمولاً در برابر حق الناس و عمدتآ در ابواب مربوط به احکام قضایی و کیفری به کار می‌رود. حقوقی که از احکام شرعی ناشی می‌شود، گاه متضمن حق مالی یا غیرمالی به سود یک شخص برعهده شخصی دیگر است، مانند دیون و حق قصاص، که آن را حق الناس می‌نامند. سایر حقوق، که درواقع حق خدا بر مکلفان است، حق الله نام دارد.
به تعبیر دیگر، اوامر تکلیفیِ عبادی که صرفآ برای تقرب به خداوند امتثال می‌شود و آثار حقوقی برای دیگران ندارد و نیز حقوق ناشی از تکالیف اجتماعی که تشریع آنها مبتنی بر نفع عموم مردم است (مانند اقامه حدود)، از مصادیق حق الله است و در برابر، حقوقی که برای حفظ مصالح خاص دنیوی اشخاص و برای تثبیت حقی برای آنان وضع شده، حق الناس است.
سوال: حق الناس به چه حقوقی گفته می شود؟
به کل حقوق حق الناس گفته می شود چه حقوق مادی مثل مالی که از دیگری سرقت کرده است یا بدهی داشته که نپرداخته است یا تاخیر انداخته است ،چه حقوق معنوی مثلا تهمتی به فردی زده است یا آزاری رسانده است یا کنایه ای به فرد زده که به او برخورده است. حقوق معنوی مثلا دیگری نوبتش جلوتر بوده و من آن حق را غصب کرده ام . من مالی را از او ندزدیده ام ولی حق او را غصب کرده ام یاحق تالیف یا حق ثبت . هر نوع حقی که باشد باید صاحب حق نظرش جلب بشود. و اگر امکان ندارد که رضایت او را جلب کنید و نشانه ای از او نیست، اگر حق معنوی است برای او طلب مغفرت بکنید و برای خودتان هم استغفار بکنید.
آیا مدیر آپارتمان می‌تواند بابت تأخیر پرداخت حق شارژ، مالکان واحدها را جریمه مالی کند؟ (فرض سوال این است که هیچ‌یک از ساکنین در قرارداد خرید واحد آپارتمانی خود، نسبت به این مطلب، شرطی نکرده باشند).
این کار جایز نیست، مگر اینکه جزو قوانین مربوطه و یا مقررات ساختمان باشد.
پاسخ مراجع عظام تقلید نسبت به این سوال، چنین است:
حضرت آیت الله العظمی سیستانی(مد ظله العالی):
خیر.
حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی(مد ظله العالی):
مجتمع‌های مسکونی مقرراتی دارد و افرادی که در آنجا زندگی می‌کنند ملزم به انجام آن مقررات هستند و اگر طبق آن مقررات جریمه شوند احتیاط آن است که جریمه را بپردازند.
حضرت آیت الله العظمی نوری همدانی (مد ظله العالی):
به مقتضای قوانین عمل شود.
سوال: شخصی قبل از سن بلوغ اموال مردم را سرقت نموده بعضی از آنها را می‌شناسد و بعضی را نمی‌شناسد و آنهائی را كه می‌شناسد نمی‌داند چه مقدار از اموال آنها را برده است حال می‌تواند این شخص مقداری را صدقه بدهد تا برائت ذمه حاصل شود؟
جواب: افرادی را كه می‌شناسید باید آنها را راضی كنید و حلالیت بطلبید و آنها را كه نمی‌شناسید باید به اذن حاكم شرع (مجتهد جامع الشرایط) از طرف آنها صدقه بدهید. (طبق سوالی كه از دفتر ایشان شد) و (استفتائات امام خمینی (ره)، ج ، ص 286، س 16)
سوال: استاد دانشگاه هستم که مدتی است دچار عذاب وجدان شدم لطفا کمکم کنید! زیرا برای رسیدن به جایگاه هیات علمی کارهای پژوهشی دروغین انجام دادم ولی از لحاظ علمی شاگرد اول بودم و در موقع مصاحبه هیأت علمی از این پژوهشها استفاده کردم و هنوز هم کسی نمی تواند دروغ بودن آنها را اثبات کند ولی الان مدتی است که از کار خود پشیمان شدم! سوال اول: آیا جایگاه من غصبی است و درآمد من از این راه حلال است؟ سوال دوم: برای جبران گناهم چه باید بکنم؟ سوال سوم: آیا به خاطر این گناه باید شغلم را رها کنم؟ مرجع: آیة الله خامنه ای (مدظله)
پاسخ: تقلب حرام است، ولی اگر تخصص و مهارت لازم را برای کاری که برای آن استخدام شده اید را دارید و مقررات استخدام را رعایت نموده اید، استخدام و دریافت حقوق اشکال ندارد. ولی برای کارتان حتما توبه کنید.
سوال: مدتی است در یك نهاد انقلابی مسئول قسمتی هستم و در محل كارم دستگاههای گران قیمتی وجود دارد كه به لحاظ امنیتی آنها را به خانه برده و در آنجا كارهای اداری را انجام می‌دهم آیا می‌شود بعضی از كارهای شخصی را با آنها انجام داد؟
جواب: استفاده از اموال دولتی برای كارهای شخصی جایز نیست و موجب ضمان اجرة المثل می‌شود، بلی در مواردی كه خلافت مقررات نباشد و با اجازه مسئولین مربوط باشد اشكال ندارد. (استفتائات مقام معظم رهبری، س 1965) و (جامع المسائل آیت الله فاضل، ج 1، س 922)
سوال: من در چند سال قبل به اداره برق شهر خود ضرر واررد کردم و حالا قصد جبران آن بدون اینکه شناخته شوم را دارم واز چه راهی می شود مبلغ خسارت راجبران کرد. در ضمن شماره حسابی برای کسانی وجود دارد که قصد خرید انشعاب جدید در اداره برق را دارند آیا می شود به این شماره حساب پول را واریز کنم. (مرجع: آیة الله بهجت ره)
پاسخ: مبلغی را که ضرر رسانده اید به حساب همان اداره واریز نمایید.
سوال: من یک آموزشگاه رانندگی میرفتم که مربی ام کم کاری میکرد و مثلا کلاس خیلی زود تمام میکرد یا با ماشین میرفتیم بانک کارهای شخصی اش را انجام میداد. کلا من فقط راننده بودم و چیزی یاد نمیداد منهم چون فکر نمیکردم بعدا مشکلی پیش بیاد چیزی بهش نگفتم اما بعد از تمام شدن 10 جلسه گفت چون هنوز یادنگرفتی باید جلسه اضافه بگیری ومن هم اضافه هارو رفتم ولی پولش را ندادم البته به نظر خودم هم نباید بدهم چون در عمل من راننده ایشان بودم و باید یه پولی ام از ایشان بگیریم چون اصلا وقت برای اموزش نمیگذاشت من اصلا راضی نبودم از اون پولی که واسه 10 جلسه اول بهش داده بودم آیا باید بهش بدم.
پاسخ: به این شکل که شما می فرمایید وایشان کم کاری کرده اند و درست تعلیم نداده اند مدیون شما هستند و لازم است جبران نمایند و در هر صورت با مصالحه همدیگر را راضی کنید. موفق باشید.
