حداقل وظیفه بر صله رحم چقدر است؟

قطع رحم با کسانى که از خویشاوندان نَسَبى مى‌باشند، جایز نیست و صله رحم متوقف بر مراوده و رفت و آمد ‏نیست و با احوالپرسی و پیغام فرستادن از طریق تلفن یا نامه هم محقق مى‌شود.‏ حضرت آیة الله العظمی خامنه‌ای (مد ظله العالی)

رحم در اصل به معناى محل نشو و نماى جنین در شکم مادران است، ولى بعدها به عنوان استعاره و به علاقه ظرف و مظروف، در معناى قرابت و خویشاوندى استعمال شد، چون خویشاوندان همه در اینکه از یک رحم خارج شده‏اند مشترکند پس کلمه "رحم" به معناى نزدیک و ارحام به معناى نزدیکان انسان است.

صله رحم به معنی ارتباط همراه با لطف و احسان به خویشان نسبی است.

صله رحم نسبت به تمام خویشان (زن و مرد با تقوا و بی تقوا ، مسلمان و کافر ، ظالم و صالح) باید انجام شود. از حضرت علی (علیه السلام) نقل شده که فرمودند: با خویشاوندانتان پیوند و رفت و آمد داشته باشید، هر چند آنان با شما قطع‏ رابطه ‏کرده‏ باشند.

البته صله رحم دارای درجاتی است که نسبت به شرایط و افراد، متفاوت است؛ بله در صورتی که باعث ضرر دنیایی یا دینی می شود. باید به حدی که ضرر ندارد تغییر کند و تقلیل یابد. مثلا در مقابل ظالم و گناه کار همراه با امر به معروف و نهی از منکر مناسب باشد و به صورتی انجام شود که این ارتباط تایید اعمال آنها محسوب نشود و در مقابل کسی که می داند از دیدن او خوشحال نمی شود باید به صورت کمک غیر مستقیم به او یا پرس و جوی احوال او از دیگران باشد و به هر حال لطف خود نسبت به او را به روش های مختلف ابراز دارد.

اسلام نسبت به صله رحم و کمک و حمایت و محبت نسبت به خویشاوندان اهمیت فوق العاده‏اى قائل شده است و قطع رحم و بریدن رابطه از خویشان و بستگان را شدیدا نهى کرده است.

نظر تمام مراجع تقلید در مورد صله رحم حکم به وجوب آن است، و زیادتر از آن را مستحب و ترک صله رحم را حرام می دانند. در اینجا برای شما عزیزان چند نمونه از استفتائات بعضی از مراجع را می آوریم:

امام خمینی (ره): صله رحم مطلقاً واجب است.

(آیة الله مکارم شیرازی دام ظله): ارحام مختلف هستند. نسبت به پدر و مادر، فرزند، برادر و خواهر توجه بیشتری باید کرد و نسبت به ارحام دور، توجه مختصر کافی است.

(آیة الله مکارم شیرازی دام ظله): حدّاقل صله رحم آن است که در عرف گفته شود: «فلان کس با خویشاوندانش ارتباط دارد» و اگر طورى رفتار کند که بگویند: «قطع رابطه کرده» قطع رحم محسوب مى شود و بستگان در این رابطه با هم متفاوتند.

آیة الله فاضل لنکرانی (ره): اگر قطع مراوده، موجب تنبّه و ارتداعِ آنها از معصیت باشد، لازم است قطع مراوده شود.

آیة الله العظمی سیستانی دام ظله: كسانی كه با انسان در یك رحم شریكند و از اقارب بشمار مى آیند، بنابراین شامل نزدیكان سببى نمى شود و همچنین كسانی كه ارتباط نسبى دور دارند را شامل نمى شود. صله رحمى كه واجب است، این است كه به نحوى نسبت به آنها احسان كند در مقامى كه جاى احسان است. مثلا در وقت بیمارى عیادت نماید و در وقت دعوت بپذیرد و در وقت ملاقات احوال پرسى كند و در وقت نیاز كمك مالى نماید و امثال آن.

ارتباط با تمام افرادی که عرفاً خویشاوند نَسبی انسان به شمار می‌آیند واجب است، اما طبیعی است که خویشاوندان نزدیکی چون پدر و مادر و برادر و خواهر و فرزندان از اولویت بیشتری نسبت به دیگران برخوردارند و در صورت نداشتن فرصت کافی برای سرزدن به تمام بستگان و یا دور از دسترس بودن آنان، می‌توان از روشهایی چون احوال‌پرسی مختصر، تماس تلفنی، ارسال پیامک و ... نیز برای بستگان دورتر بهره برد.

پاسخ مراجع عظام تقلید نسبت به این سوال، چنین است:

حضرت آیة الله العظمی خامنه‌ای (مد ظله العالی):

قطع رحم با کسانى که از خویشاوندان نَسَبى مى‌باشند، جایز نیست و صله رحم متوقف بر مراوده و رفت و آمد ‏نیست و با احوالپرسی و پیغام فرستادن از طریق تلفن یا نامه هم محقق مى‌شود.‏

حضرت آیة الله العظمی مکارم شیرازی (مد ظله العالی):

اولاً: صله رحم یعنی ارتباط با خویشاوندان(از طریق دیدار یا نامه یا تلفن یا دعوت از آنان یا راه‌های دیگر). و مادام که مانع شرعی و عرفی در کار نباشد، نباید قطع کرد.

ثانیاً: ارحام، تمام بستگان نسبی هستند. البته نسبت به پدر و مادر، فرزند، برادر و خواهر توجه بیشتری باید کرد و نسبت به ارحام دور، توجه مختصر کافی است و خویشاوندان خیلی دور را شامل نمی‌شود.

حضرت آیة الله العظمی سیستانی (مد ظله العالی):

صله رحم واجب است و در غیر پدر و مادر کافیست هر چند وقت یکبار با تماس تلفنی جویای احوالشان باشید.

حضرت آیة الله العظمی صافی گلپایگانی (مد ظله العالی):

به طور کلی صله رحم واجب و قطع آن حرام است و فرقی بین درجه اول و دوم نیست.

حضرت آیة الله العظمی نوری همدانی(مد ظله العالی):

صله رحم واجب است و نباید ترک شود.

همه مراجع (به جز امام ): خیر، نمى‏تواند به این بهانه، صله رحم را ترك كند ؛ مگر آنكه قطع رابطه (به طور موقّت ) باعث تأثیر و بیدارى او گردد. در این صورت از باب نهى از منكر لازم است. (صافى، جامع الاحكام، ج 2، س 480 و 481 ؛ فاضل، جامع‏المسائل، ج 1، س 940 و 941 ؛ خامنه‏اى، اجوبة الاستفتاءات، س 1057 ؛ مكارم، استفتاءات، ج 1، س 1156 ؛ نورى، استفتاءات، ج 1، س 1064 ؛ دفتر آیات عظام: وحید، تبریزى، بهجت و سیستانى)

امام خمینی ره: خیر، بكوش با رفت و آمد او را ارشاد كند و از قطع رحم در هر حال اجتناب ورزد. امام، استفتاءات، ج 1، امر به معروف، س 13 و 17 و 22. (رساله دانشجویی، سید مجتبی حسینی)

و چند سوال از آیة الله مجتبی تهرانی ره:

خیر؛ فقط آن زن مكلّف است كه احكام الهی را رعایت نماید.

بدون اذن شوهر خارج شدن از منزل جایز نیست.

اصلِ صله رحم مستحب و قطع رحم حرام است. حدّ شرعی صله رحم، مطّلع بودن از حالات آنها است و اگر نیاز به رسیدگی دارند و توان رسیدگی دارد، رسیدگی کند.