رهروان ولایت ـ ذکر صلوات بر محمد و آل محمد(صلیاللهعلیهوآله) از اذکاری است که روح متعالی بشر به آن نیازمند است. اما آن‌چه که در این نوشتار مطرح شده، گوشه‌ای از فضایل و فواید صلوات از منظر قرآن، احادیث و... می‌باشد.
طریقه گفتن صلوات در احادیث بی‌شماری مطرح شده و ذکر تمامی آن از حوصله این نوشتار خارج است، لذا به یکی از آن‌ها اشاره می‌کنیم: پیامبر(صلیاللهعلیهوآله) درباره صلوات کامل فرمودند: هرگز برای من صلوات ناقص نفرستید! اصحاب گفتند: صلوات ناقص چگونه است؟ فرمودند: این‌که فقط بگویید: «اللهم صلی علی محمد» بلکه صلوات کامل آن است که بگویید: «اللهم صلی علی محمد و آل محمد».[1]
سؤالی که در این‌جا مطرح است، این است که در چه زمانی و مکانی لازم است صلوات بفرستیم؟ آن‌چه از احادیث استفاده میشود،
ذکر صلوات در همه زمان‌ها و مکان‌ها توصیه شده و مهم‌ترین آن‌ها عبارتند از:
1. در هر جایی که اسم مبارک پیامبر(صلیاللهعلیهوآله) به میان آید، چه آن‌که خودش به زبان جاری کند و یا از دیگری بشنود، که در چنین مواردی فرستادن صلوات لازم است.
2. هرکلامی که دارای رتبه و مقامی باشد همانند خطبه‌ها که مشتمل بر حمد و ثنای الهی باشد و اگر صلوات به رسول خدا (صلیاللهعلیهوآله) نباشد، ابتر و مقطوع از خیر و برکت خواهد بود.
3. در ابتدای وضو ذکر صلوات بسیار نیکو خواهد بود.
4. در وقت مرور به مسجد، ذکر صلوات بسیار پسندیده است.
5. در تعقیب همۀ نمازها عموما و در تعقیب نماز مغرب و صبح خصوصا ذکر صلوات تاکید شده است.
6. پیش از شروع دعا و نیایش.
7. بعد از فراغ از دعا.
8. در هر شب فرستادن صلوات نیکو است.
9. در عصر روز پنج‌شنبه.
10. شب جمعه.
11. روز جمعه.بعد از عطسه‌زدن خود یا دیگری.
12. در موقع ذکر پروردگار عالم، ذکر صلوات گفته شود.
13. در وقت بوییدن گل‌ها و ریحانه‌ها.
14. در روز مبعث و ماه رجب.[2]
هر چند فضیلت ذکر و یاد محمد و آل محمد (صلیاللهعلیهوآله) و فواید صلوات که در احادیث مطرح شده، قابل شمارش نیست، ولی در این‌جا به صورت خلاصه به آن‌ها اشاره می‌کنیم:
1. تخلق به اخلاق الهی است، چون خداوند در قرآن صلوات فرستاده است، ما نیز تبعیت کرده و صلوات می‌فرستیم.
3. صلوات و استغفار ملائکه را به همراه دارد؛ پیامبر اکرم(صلیاللهعلیهوآله) در این رابطه فرمودند: «جبرئیل نزد من آمد و گفت: حق‌تعالی می‌فرماید: هربنده‌ای که بر تو صلوات فرستد، هفتاد هزار ملک بر او صلوات می‌فرستند و هر که هفتاد هزار ملائکه بر او صلوات فرستد از اهل بهشت خواهد بود».[3]
4. حاجت روا شدن؛ از امام صادق (علیه‌السلام) روایت شده است که رسول خدا (صلیاللهعلیهوآله) فرمود: «صلوات فرستادن شما بر من، باعث روا شدن حاجت‌های شماست و خدا را از شما راضی کرده و اعمال شما را پاکیزه می‌گرداند».[4]
5. خلاصی از دشواری‌ها؛ در روایتی نقل شده است: «بنی‌اسرائیل با ذکر صلوات بر محمد و آل او از مشکلات و دشواری‌های فرعون، از سختی و بی‌گاری‌هایی که از سوی عمال فرعون مقرر شده بود نجات می‌یافتند، بنی‌اسرائیل بر اثر کار اجباری فرعون، از پای در میآمدند تا آن‌که از سوی خدا، به موسی وحی شد که به آنان (بنی‌اسرائیل) صلوات بر محمد و آل محمد را تعلیم داده تا موجب تخفیف در سختی‌های آنان شود».[5]
6. گناهان را از بین می‌برد, امام رضا(علیه‌السلام) فرمودند: «هرکس نتواند کفارۀ گناهانش را بپردازد، باید بر محمد و آلش درود فراوان بفرستد، چرا که آن گناهان را منهدم می‌سازد».[6]
7. افضل اعمال در قیامت؛ امام صادق(علیه‌السلام) فرمودند: «در قیامت هیچ عملی برتر و گرامی‌تر از صلوات بر محمد و آل او نیست».[7]
8. باعث روشنی قبر میشود؛ از پیغمبر گرامی اسلام (صلیاللهعلیهوآله) روایت شده است: «بر من بسیار درود بفرستید، چرا که برای درود فرستنده نوری است در قبر، نوری است بالای صراط و نوری است در بهشت».[8]
9. صلوات محافظت از آتش دوزخ؛ امام صادق(علیه‌السلام) به «صباح بن سبابه» فرمود: «می‌خواهی به تو چیزی یاد دهم که روی تو را از گرمی آتش جهنم نگاه دارد؟» راوی عرض کرد: بلی. فرمود: «بعد از نماز صبح صد مرتبه بگو: (اللهم صلی علی محمد و آل محمد) حق تعالی صورت تو را از آتش حفظ می‌کند».[9]
10. ثواب صلوات قابل شمارش نیست؛ پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌و آله) فرمودند: «در شب معراج، چون به آسمان رسیدم، ملکی را دیدم که هزار دست داشت و در هر دستی هزار انگشت. آن ملک به کمک دست‌ها و انگشتانش مشغول حساب کردن و شمارش بود؛ از جبرئیل که مرا همراهی می‌کرد پرسیدم: این ملک کیست؟ و چه چیزی را حساب می‌کند؟ جبرئیل گفت: این ملک، موکل به دانه‌های باران است. او محاسبه می‌کند که چند قطره باران از آسمان به زمین نازل شده است.
پس من به آن ملک گفتم: آیا می‌دانی که از آغاز آفرینش دنیا تا کنون، چند قطره باران به زمین نازل شده است؟ گفت: یا رسول‌الله قسم به آن خدایی که تو را به حق فرستاده، علاوه بر این‌که می‌دانم تاکنون چند قطره باران نازل شده، بلکه محل نزول آن‌ها را نیز به تفکیک می‌دانم و از تعداد قطره‌های باران نازل شده بر بیابان، معمور، بستان، شوره‌زار و قبرستان هم اطلاع دقیق دارم. حضرت فرمودند: من از این همه دقت در حفظ شمارش باران در تعجب شدم. آن‌گاه ملک گفت: یا رسول الله، با وجود این همه دقت و دست و انگشتان برای شمارش، هنوز در محاسبه یک چیز، ناتوان ماندم. پرسیدم: کدام چیز؟ گفت: قومی از امت شما که وقتی اسم مبارک شما بشنوند صلوات می‌فرستند و من قدرت محاسبه ثواب آن صلوات را ندارم.[10]
-----------------------------------
پی‌نوشت:
[1]. صواعق، ابن حجر، ص144.
[2]. بحار، ج85، ص 108.
[3]. جامع‌الاخبار، ص 59.
[4]. آثار و برکات صلوات، ص 47.
[5]. پرورش روح، ج 2، ص 353.
[6]. مصابیح الدجی، ص 419.
[7]. وسایل الشیعه، ج4، ص 28.
[8]. مستدرک، ج5، ص 323.
[9]. آثار و برکات صلوات، ص 34.
[10]. منازل الاخرة، ص 74-75.
