به گزارش شیرین طنز، نهمین جشنواره طنز سوره با هدف پرورش استعدادهای جوان، ترویج و معرفی طنز فاخر در بخش های نثر، نظم، داستان کوتاه، مقالات پژوهشی، عکس، کاریکاتور و استندآپ کمدی با موضوع آزاد و چالش های اقتصاد مقاومتی عصر یکشنبه ۳۱ اردیبهشت ماه ۹۶ در حوزه هنری برگزار شد.
این جشنواره در بخش‌های استندآپ کمدی، داستان کوتاه، عکس، کاریکاتور، مقالات پژوهشی، نثر و نظم برگزار شد که در همه این بخشها ۲۰۶۷ اثر به جشنواره ارسال شده و از این میان ۲۱۷ اثر به مرحله نهایی راه یافته‌اند.
در ادامه یادداشت داوران بخش کاریکاتور نهمین جشنواره ی طنز سوره به نقل از کتاب جشنواره را می خوانید
محمد حسین نیرومند
هزار جشنواره برای کاریکاتور برگزار شود باز هم کم است
خیلیها معتقدند در ایران، زیادی جشنواره برگزار میشه ، من هم معتقدم! اما با یک استثناء. بنده بر این عقیده ام اگه هزار جشنواره برای هنر کاریکاتور برگزار بشه باز هم کمه؛ چون جشنواره تنها جایی است که چندر غاز، اون هم به بعضی کاریکاتوریستها پرداخت میشه . البته به شرطی که پرداخت بشه!
سید مسعود شجاعی طباطبایی
خلاقیت و نوآوری مهمترین مولفه طنز تصویری
قبل از پرداختن به موضوع بحث، لازم است یک نکته آموزشی را یادآور شوم؛ نکته یی که مدتهاست بر روی آن کار میکنیم.
کاریکاتور به معنای طراحیِ اغراق آمیز از چهره، اطلاق می شود و واژه ی دیگرِ از فرنگ آمده یعنی کارتون (که مُراد جشنواره هم همین معنا بود ) درست است.
البته اساتیدی چون سرکار خانم ایراندخت محصص، واژه ی طنزِ ترسیمی را نزدیک به سه دهه ی قبل مطرح کردند، اما هیچگاه در فرهنگِ لغات ما جای نگرفت. بنابراین مجبوریم در سایر بخشها از واژه هایی چون کارتونِ سیاسی، کارتونِ اجتماعی، کارتونِ دنبال ه دار و… استفاده کنیم.
در نهمین جشنواره ی طنز سوره نیز چون واژه ی کاریکاتور آمده بود، هنرمندانی که در طراحیِ اغراق آمیز از چهره مهارت
داشتند، آثاری را ارائه کردند که متاسفانه در داوری لحاظ نشد و ما را دچار عذاب وجدان کرد. اما درباره ی کارتون نیز لازم است مواردی مطرح شود. نکته ی اوّل، جذابیّت در این مقوله است. آیا کارتونر اگر جذابیّت نداشته باشد، کارتون نیست؟ بحث درباره ی جذابیّت در کارتون، تنها با اشاره به مخاطبان آن امکان پذیر است. این بحث و جدلی است دائمی که میان عوام و خواص تقریبا به شکل همیشه گی جریان داشته و منتقدان و هنرمندان، برای یافتنِ معیارهای موردنظر در ارتباط با این دو گروه، دائما به دنبال فرمول های مشخصی بوده اند.
بدیهی است که جذابیّت، شرط لازم برای ارائه ی طرحهای طنزآمیز است. اما به نظر میرسد این شرط، کافی نباشد. با کمی ساده انگاری، کارتون به ورطه ی هجو و ابتذال سقوط میکند. بنابراین مفهوم و حدود جذابیّت، باید در این مقوله مشخص شود.
نکته ی دیگر، سادگی در ارتباط با مخاطب است. روشن است که مخاطب در فهمِ بیانِ تصویری نباید درگیر حلّ معمّاهای پیچیده شود؛ معمّاهایی که گاهی اوقات باعث رنج بیننده می شود، که انگار در پرده یی مه آلود گم می شوند و در مقابلِ این طرحها، خود را کوچک می پندارند. مورد بعدی در کارتون، عنصر غافل گیری است. این اتفاق، زمینه برای درگیر شدن با مخاطب را فراهم می آورد و خنده ی ناشی از این درگیری، واکنشی حسی را ایجاد می کند تا در برابر رویدادها، اشخاص و فرمهای غیرمعقول، به واکنشِ حیرت و تحسین مخاطب منجر می شود.
اما نکته ی آخر اینکه توجه به خنده، به عنوان یک هدف، آیا می تواند تنها وسیله ی کارتونیست برای جذب مخاطب باشد؟ به نظر می رسد هنرمندانِ این عرصه باید بتوانند با مخاطبان خود به گونه یی رفتار نمایند که اولا آنان را صاحب درک و شانِ انسانی برای درک مفاهیم خود بدانند، و ثانیا از عناصر و مفاهیمی استفاده کنند که به نکات ظریفی در رو یدادها و مسائل اشاره کند و آنها را به فکر فرو ببرد. در اینجاست که بحث نوآوری و خلاقیّت مطرح می شود؛ که یکی از مهمترین مولفهها در حوزه ی طنز تصویری به شمار میرود.
موارد مطروحه، در واقع نکات اصلی در قضاوت و داوری آثار کارتون محسوب می شوند که در این جشنواره نیز داوران به آن توجه جدّی مبذول داشتند.
جواد علیزاده
اجرا و محتوا برای ما مهم بود
بنده برگزاریِ جشنواره های طنز را حرکتی مثبت و سازنده تلقی می کنم که تاثیراتی چندُبعدی را در جریانِ طنز کشور و نیز بر روح و روان جامعه می تواند بگذارد. یعنی هم موجب کشف استعداد جوانها می شود، هم فرهنگِ طنز و شوخی و خنده را ترویج می کند که منجر به نشاط عمومی و سلامت روحی روانیِ جامعه و تلطیف فضا می شود؛ و هم اینکه فرهنگِ نقد و انتقاد پذیری را گسترش می دهد، که به ارتقای فرهنگِ سیاسی جامعه کمک میکند.
البته جایگاه کاریکاتوریست ها قاعدتا در مطبوعات مکتوب یا الکترونیکی باید باشد و یک کاریکاتوریست با سوژه ی انتقادی اش در واقع مشکلات و نقاط ضعف جامعه را در معرض دید مردم و نیز مسوولان قرار می دهد. تا هم مردم را وادار کند که به مشکلا تشان لبخند بزنند و هم مسوولان را وادار کند که به رفع مشکلات بیندیشند.
و اینجاست که اهمیّت کارتونِ مطبوعاتی نمود پیدا میکند، که نسبت به کارتون جشنواره یی، شاید مهمتر و پرمخاطب تر هم باشد. اما چون نرخِ تورم خیلی بالا! و نرخ دستمزد کاریکاتوریستها در مطبوعات خیلی پایین است، برپاییِ چنین جشنواره هایی با در نظر گرفتن جوایز نقدیشان، شاید از نظر اقتصادی انگیزه بخش و فرصتِ کوچکی را برای جوانان مستعد فراهم کند تا برای بقای خودشان و حفظ آمادگیِ هنریشان در جشنواره ها شرکت کنند و به تمرینِ سوژه یابی و طنزپردازی بپردازند تا در کنار کارتون جشنواره یی، بعدها کار در مطبوعات را هم به خاطر رسالتِ حرفه شان، تجربه کنند.
و اما در مورد برخوردهای سلیقه یی با کارتونیستها، همانطور که ما خودرو یمان را برای عیب یابی و معاینه ی فنی به دستِ تعمیر کار می سپاریم و پس از آنکه تعمیر کار، معایب خودرو یمان را مشخص می کند از او قدردانی هم می کنیم، کارتونیست ها و منتقدان هم، نقش آسیب شناسانِ جامعه یشان را ایفا می کنند و مسوولان و مدیران، باید قدردان کارتونیستها باشند که به طور رایگان، جامعه را آسیب شناسی می کنند . نه که برخی مسوولان از انتقادها خشمگین شوند و به کاریکاتوریستها اعتماد نکنند.
در مورد آثار، کارهای خوبی در دو بخشِ آزاد و بخشِ اقتصاد مقاومتی، به دستمان رسیده بود که به هنگام داوری، بنده به اتقاق دو داور محترم آقایان نیرومند و شجاعی طباطبایی بر دو ویژگیِ آثار تاکید داشتیم اجرا و محتوا. و برایمان مهم بود که آثار، هم از نظر تکنیکِ اجرا و طراحی و پرسپکتیو، ترکیب بندی، رنگ آمیزی و زاویه ی دید و کلا گرافیک، بی عیب، قوی و چشم نواز باشند و هم از نظر ایده و به اصطلاح سوژه، منحصربه فرد، بدیع، خلاق و غیرتکراری باشند و اصولا در جشنواره ها، آثار قوی و گیرا در مقایسه با بقیه ی آثار، خودشان را نشان میدهند و تا حدودی کار داورها را راحت می کنند . البته داوری در
جشنواره های هنری و فرهنگی مثل داوریِ مسابقاتِ ورزشی مثلا مسابقه ی دو! نیست که برنده اش به طور قطع مشخص باشد. داوریهای هنری کمی پیچیده و نسبی است اما ما داورها نهایت تلاشمان این بود که عدالت را مد نظر داشته باشیم؛ به نامها و اسمها توجه نکنیم و آثاری را برنده و برگزیده اعلام کنیم که از بقیه، یک سر وگردن بالاتر و دارای طنزی گیرا و جذاب و اجرای قوی و سوژه یی تازه باشند که امیدواریم نتیجه ی داوری ما به طور نسبی، رضایتِ خاطرِ شرکت کنندگان را جلب کرده باشد.
