یکی از مسایل مهم زنان شاید در کشور ما این باشد که مهم ترین مسئله زنان چیست؟
سیاست گذاران، برنامه ریزان، مدیران اجرایی، پژوهشگران و محققان مسایل زنان چه چیز یا چیزهایی را می بایست در اولویت و خط اصلی کارهای خود قرار دهند؟
شاید پاسخ به این پرسش راه گشای کلیدی و مهمی برای ما و شما باشد.
مطالبی که در پی می آید، بیان دیدگاه های تعدادی از کارشناسان در رابطه با مهم ترین مسایل و مشکلات زنان در حال حاضر و بیان راه کارها در این زمینه است. این کار شاید پاسخی جامع و کامل به پرسش فوق نباشد اما از طرفی دیدگاه های متنوع موجود را معرفی می کند و از طرف دیگر دغدغه سازی بیشتری نسبت به این مسئله صورت می گیرد. بدیهی است دیدگاه های افراد، موضع نشریه حوراء نیست.
ضروت توجه به کرامت و شخصیت انسانی زن
ابراهیم شفیعی سروستانی
ابراهیم شفیعی سروستانی دارای سطح 4 مدارج حوزه علمیه قم (دکتری) و کارشناسی ارشد حقوق جزا و جرم شناسی و عضو هیئت علمی پژوهشکده فقه و حقوق پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، مدیر طرح و برنامه مرکز پژوهش های اسلامی صدا و سیما و دبیر تحریریه مجله موعود است.
از وی آثاری چون جریان شناسی دفاع از حقوق زنان، نظام اسلامی و مسئله روسپی گری، قانون دیات و مقتضیات زمان، شناخت زندگی بخش، تفاوت زن و مرد در دیه و قصاص، فقه و قانون گذاری، قانون گذاری در نظام جمهوری اسلامی؛ آسیب ها و بایسته ها و... منتشر گردیده است.
در قانون اساسی جمهوری اسلامی به کرامت و شخصیت انسان، اعم از زن و مرد توجه جدی شده، تا آنجا که در بند 6 اصل دوم این قانون، ایمان به کرامت و ارزش والای انسانی و آزادی توأم با مسئولیت او در برابر خداوند به عنوان یکی از پایه های نظام جمهوری اسلامی شمرده شده است. این توجه و اهتمام در مورد زنان، دو چندان شده و این قانون در موارد متعددی بر پاسداشت شخصیت انسانی زن و زمینه سازی برای رشد شخصیت او تأکید کرده است.
در بخشی از مقدمه قانون اساسی، پس از معرفی خانواده به عنوان «واحد بنیادین جامعه و کانون رشد و تعالی انسان» در مورد شخصیت انسانی زن چنین آمده است:
« زن در چنین برداشتی از واحد خانواده، از حالت (شیء بودن) و یا (ابزار کار بودن) در خدمت اشاعه مصرف زدگی و استثمار، خارج شده و ضمن بازیافتن وظیفه خطیر و پر ارج مادری در پرورش انسانهای مکتبی، پیشاهنگ، و خود همرزم مردان در میدان های فعال حیات می باشد و در نتیجه، پذیرای مسئولیتی خطیرتر و در دیدگاه اسلامی برخوردار از ارزش و کرامتی والاتر خواهد بود.
در اصل بیست و یکم قانون اساسی نیز می خوانیم:
دولت موظف است حقوق زن را در تمام جهات با رعایت موازین اسلامی تضمین نماید و امور زیر را انجام دهد:
ایجاد زمینه های مساعد برای رشد شخصیت زن و احیای حقوق مادی و معنوی او ...
حال این پرسش مطرح است که آیا سیاست گذاری ها، برنامه ریزی ها، قانون گذاری ها و اقدامات اجرایی مرتبط با زنان در دو سه دهه گذشته به گونه ای بوده است که کرامت و ارزش انسانی آنان را آن گونه که قانون اساسی جمهوری خواسته است، پاس دارد و زمینه های مساعد برای رشد شخصیت شان را فراهم کند یا خیر؟
متأسفانه باید گفت با وجود تلاش های زیادی که در سال های اخیر برای ارتقای شخصیت فردی و جایگاه اجتماعی زنان در نظام جمهوری اسلامی صورت گرفته است، هنوز زنان کشور ما به جایگاه مطلوبی که در خور آنان است دست نیافته اند و هویت انسانی زنان چنان که باید به رسمیت شناخته نشده است.
برای روشن شدن این موضوع به چند عرصه از عرصه های مهم فرهنگی، اجتماعی که به نظر می رسد شخصیت و جایگاه انسانی زنان در آنها دستخوش آسیب شده است، اشاره می کینم:
1. در عرصه خانواده که مهم ترین صحنه بروز و ظهور جایگاه و موقعیت خطیر زنان است، همچنان شأن و منزلت زنان دستخوش تعصب ها و جهالت های مردانی است که بدون هیچ بهره ای از اخلاق اسلامی، حقوقی را که از سوی شرع برای مدیریت و هدایت خانواده به آنها ارزانی شده است، دستاویزی برای ظلم مضاعف به زنان و تحقیر آنها قرار می دهند. متأسفانه اقداماتی هم که در چند سال گذشته برای دفاع از حقوق زنان در عرصه خانواده، صورت گرفته است نه تنها کمکی به اصلاح این وضع نکرده بلکه جامعه ما را با بحرانی تازه روبرو کرده و منجر به تزلزل بنیان خانواده شده است.
2. در عرصه اجتماعی بسیاری از زنان سرپرست خانوار که حمایت های ناچیز دولت تکافوی مخارج سنگین آنها را نمی دهد، به مشاغل سخت و طاقت فرسا یا مشاغلی که تناسبی با شأن انسانی آنها ندارد، روی آورده اند و هیچ چشم انداز روشنی هم برای اصلاح این وضع وجود ندارد.
3. بسیاری از دختران و زنان جوانی که محصول دستگاه های آموزشی و رسانه های تبلیغی نظام جمهوری اسلامی به شمار می آیند، بی هیچ درکی از مقام و منزلت زنانه شان تنها به عرضه جاذبه های جنسی خود برای جلب توجه مردان روی آورده اند و چنان غرق در مدها و آرایش های واراداتی شده اند که حتی مجالی هم برای فکر کردن به شخصیت انسانی خود پیدا نمی کنند.
4. رسانه های دیداری و شنیداری نظام جمهوری اسلامی تاکنون از ارائه یک چهره موفق از زن مسلمان ایرانی عاجز بوده اند و در سریال ها و فیلم هایی که ارائه می دهند تنها به ارائه چهره ای کلیشه ای و منفعل از زنان و دختران بزک کرده ای که درگیر عشق های مثلثی و گاه زنجیره ای می شوند، بسنده کرده اند. این در حالی است که در سال های اخیر شاهد بوده ایم که در بسیاری از سریال های خارجی از زنان چهره هایی فعال، مثبت و با انگیزه به تصویر کشیده می شود که از جمله می توان به سریال هایی چون «بازگشت به خانه»، «پزشک دهکده»، «جواهری در قصر» و حتی «پرستاران» اشاره کرد.
5. در رسانه های مکتوب نیز با بازگشت موج مخرب الگوسازی هنرپیشگان، خوانندگان و تبدیل آنها به ستاره های محبوب نسل جوان روبرو هستیم. تا آنجا که چاپ تصاویر درشت هنرپیشگان زن سینما و تلویزیون بر روی جلد و صفحات داخلی به ابزاری برای جلب مخاطب و فروش بیشتر این مجلات تبدیل شده است.
با توجه به آنچه گفته شد به نظر می رسد ضروری ترین رویکرد در همه برنامه ریزی ها، سیاست گذاری ها، قانون گذاری ها و طرح های اجرایی مرتبط با زنان باید توجه به صیانت و پاسداری از هویت انسانی زنان مسلمان کشورمان و تلاش در جهت ارتقای جایگاه و شخصیت آنان در خانواده و اجتماع باشد. به صراحت باید گفت تا زمانی که به این رویکرد توجه نشود جامعه ما در حل بسیاری از آسیب های و ناهنجاری های اجتماعی از جمله معضل بد حجابی، زنان خیابانی، فروپاشی خانواده ها و بسیاری مفاسد اجتماعی به توفیق چندانی دست نخواهد یافت.
