اعضا قابل اهدا قلب ، ریه ها ، کبد ، روده ها ، لوزالمعده و کلیه ها می باشد. علاوه بر این اعضا، برخی از بافتهای بدن نیز قابل پیوند می باشند. با اهدای قرنیه می توان بینایی رابه فردی که دچار صدمه شدید به چشم شده باز گرداند.
به گزارش خبرنگار سایت پزشکان بدون مرز، تاندون و غضروف باعث باز سازی اعضای آسیب دیدهٔ مربوطه می شوند. پیوند استخوان می تواند مانع قطع عضو در سرطان استخوان شود. دریچه قلب برای کودکان با بیماری مادرزادی دریچه ای و بزرگسالان با دریچه آسیب دیده به کار می رود.
پیوند پوست نجاتبخش بیماران با سوختگی شدید می باشد.
پیوند مغز استخوان تنها درمان ممکن در بعضی از سرطان های خون می باشد. برخلاف عضو، بافت می تواند تا ۲۴ و یا حتی ۴۸ ساعت بعد از مرگ فرد اهدای شود و حتی می توان آن را برای مدتهای طولانی ذخیره کرد.
آیا فرد زنده هم می تواند اهداء کننده باشد؟
بله، در بعضی شرایط.
کلیه یکی از معمولترین اعضای اهدائی افراد زنده می باشد، زیرا یک فرد سالم با یک کلیه هم قادر است به زندگی طبیعی خود ادامه دهد. قسمتی از کبد یا ریه و در موارد نادر قسمتی از روده کوچک نیز قابل اهدا می باشد.
آیا در صورت مرگ طبیعی نیز امکان اهدای عضو وجود دارد یا خیر؟
بله ؛ بعد از مرگ کامل به صورت طبیعی تا ۴۸ ساعت نسوجی مانند قرنیه ، دریچه قلب ، استخوان و تاندون قابل اهدا می باشند.
آیا اهدا کنندگان عضو از نظر بیماریهای خاص غربالگری خواهند شد؟
همه اهدا کنندگان عضو از نظر ایدز ، هپاتیت ، ویروس های مشابه و یک سری بدخیمی ها مورد بررسی قرار خواهند گرفت.
آیا داشتن ” کارت اهدا عضو ” برای اهدای اعضاء پس از مرگ کفایت می کند ؟
بسیار مهم است که نزدیکان نیز در جریان این امر خداپسندانه قرار گیرند تا در زمان فوت فرد در خصوص اهدای عضو غافلگیر نشوند و آنرا مصیبتی افزون بر از دست دادن عزیز خود ندانند چرا که ، بنا بر قانون جمهوری اسلامی ایران و اکثریت کشورهای جهان برای اهدای عضو رضایت اولیای دم ضروری میباشد و حتی علی رغم داشتن کارت اهدای عضو در صورت عدم رضایت اولیای دم اهدای عضو صورت نخواهد گرفت.
با در نظر گرفتن لزوم رضایت اولیای دم از اهدای عضو دلیل دریافت کارت چیست ؟
کارت اهدای عضو نشان دهنده آرزوی قلبی فرد در مورد اهدای اعضای بدن خویش می باشد و همین امر می تواند با نشان دادن خواسته فرد به اولیای دمش تصمیم گیری را برای آن ها در آن زمان حیاتی آسان تر نماید و ضمنا این کارت می تواند جنبه فرهنگ سازی نیز داشته باشد.
آیا به همراه داشتن کارت اهدای عضو به صورت مدام ضروری می باشد ؟
با در نظر گرفتن لزوم رضایت اولیای دم برای اهدای عضو توصیه می شود فرد دارنده کارت اهدا خانواده خود را از رضایت قلبی برای این امر مطلع سازد و در صورت اطلاع خانواده از این امر لزومی به همراه داشتن مداوم کارت نیست.
آیا باطل کردن کارت اهدای عضو بعد از تکمیل فرم امکان پذیر می باشد ؟
بله ؛ در هر زمان که از داشتن کارت منصرف شوید می توانید با اعلام خواسته خود به مسئولین تقاضای خود را لغو کنید. هر چند با در نظر داشتن نیاز به رضایت اولیای دم برای اهدا تنها با اعلام خواسته خود به اولیای دم خویش نیز میتوانید انصراف خود را از اهدا اعلام کنید.
واحد فراهم آوری اعضای پیوندی چگونه از وجود مرگ مغزی مطلع خواهد شد؟
بنا بر قانون، کلیه بیمارستانها در سطح کشور اعم از دولتی و غیر دولتی موظفند موارد مرگ مغزی را به اطلاع این واحد برسانند. سپس هماهنگ کنندگان عضو پیوندی در محل حاضر شده و با خانواده فرد اهدا کننده در زمینه ابعاد قانونی و اخلاقی اهدا صحبت خواهند کرد.
در صورت عدم حضور فرد دارنده کارت در ایران آیا انتقال وی به کشور صورت می گیرد؟
خیر؛ متاسفانه در حال حاضر امکان انتقال بیمار مرگ مغزی و یا عضو اهدایی از کشورهای دیگر به ایران وجود ندارد. ولی ممکن است در آن لحظه خاص فرد در ایران باشد !!!
مراسم خاکسپاری فرد اهدا کننده چقدر به تاخیر خواهد افتاد؟
کل مراحل اهدا و پیوند عضو ( اخذ رضایت از خانواده فرد اهدا کننده تا پایان برداشت و پیوند عضو ) معمولا ٣۶ ساعت بطول می انجامد.
آیا خانواده های فرد اهدا کننده و فرد گیرنده عضو پیوندی یکدیگر را ملاقات خواهند کرد ؟
خیر، هویت طرفین محرمانه خواهد ماند، البته تعدادی از خانواده ها تمایل خواهند داشت که از طریق نامه های بی نام و نشان (با همکاری واحد فراهم آوری اعضای پیوندی) با هم مکاتبه داشته باشند . در مراسمی تحت عنوان جشن نفس جشن زندگی که به ابتکار واحد پیوند دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی همه ساله مقارن با تولد حضرت فاطمه زهرا برگزار می گردد کلیه خانواده های اهدا کننده عضو و کلیه گیرندگان اعضای پیوندی به این جشن دعوت شده و بدون شناسایی یکدیگر لحظات دیدنی ای را می آفرینند.
چه کسی اولویت دریافت اعضا و بافت های پیوندی را در زمان اهدا خواهد داشت ؟
لیست انتظار بیماران نیازمند در مرکز مدیریت پیوند و بیماری ها خاص وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی تنظیم و به روز میگردد ودر زمان اهدا ،تخصیص اعضا فقط توسط این مرکز صورت خواهد گرفت.
افزون بر سازگاری خونی و بافتی بیمار ، وخامت شرایط بالینی و طول مدت انتظار در لیست پیوند و فاصله مکانی شخص از واحد پیوند نیز در اولویت بندی و انتخاب گیرنده عضو پیوندی نقش دارد.
آیا برای انتخاب گیرنده عضو پیوندی پارتی بازی صورت می گیرد یا خیر؟
خیر ؛ فردی که به عنوان مسئول تخصیص عضو در وزارت بهداشت ، درمان و آموزش پزشکی مشغول به کار است لیست بیماران نیازمند اهدا را در اختیار داشته و بنا بر اولویت زمان ورود به لیست ،گروه خونی و همخوانی سایز گیرنده و دهنده فردی را انتخاب کرده و اعلام می دارد در نتیجه امکان مداخله افراد در این امر امکان پذیر نمی باشد.
آیا در قبال عضو اهدا شده پولی به خانوده دهنده داده می شود یا خیر؟
خیر ؛ عضو پیوندی به صورت رایگان و به عنوان هدیه به خانواده گیرنده اهدا می شود و گیرنده نیز پولی بابت عضو پیوندی پرداخت نمی کند و برای تضمین این امر شما می توانید در جشن نفس که هر ساله مصادف با روز مادر برگزار می شود شرکت کرده و با خانواده های دهنده و گیرنده صحبت کرده و سوالات خویش را در این مورد از آن ها بپرسید.
آیا ممکن است بدن فرد گیرنده ، عضو پیوندی را رد کند ؟
آمار موفقیت پیوند در اکثریت موارد بیش از ٧٠ درصد گزارش شده است. بدن گیرنده عضو پیوندی در صورت عدم مراقبت صحیح فرد از خود و یا در موارد بسیار نادر بطور خود بخودی ، می تواند عضو پیوندی را رد کند.
اگر عضو پیوندی، توسط بدن فرد گیرنده رد شود چه خواهد شد؟
در اکثریت مواقع در صورت تشخیص بموقع رد پیوند ، امکان درمان آن وجود خواهد داشت. کنترل دقیق بیمار بعد از انجام پیوند عضو ، مصرف مرتب دارو های مربوطه و انجام آزمایشات لازم می تواند از رد کامل پیوند پیشگیری نماید.
آیا پیوند عضو میان جنس ها و نژادهای مختلف امکان پذیر است ؟
آری، البته اندازه عضو پیوندی حائز اهمیت است و باید مورد توجه قرار گیرد و بویژه انطباق بافتی در خصوص پیوند کلیه حیاتی می باشد.
چه مدت باید یک بیمار نیازمند دریافت عضو پیوندی در لیست انتظار بماند؟
مدت زمانی که بیمار در لیست انتظار خواهد بود می تواند از چند روز تا چند سال بسته به وخامت شرایط بالینی، موجود بودن عضو پیوندی و سازگاری آن تفاوت کند.
کدام بیماری های زمینه ای مانع اهدای عضو فرد خواهند شد؟
بیماری های عفونی مانند ایدز و اکثر بد خیمی ها مانع از اهدای عضو خواهند شد. البته همه این شرایط در زمان فوت شخص مجدداً ارزیابی می گردند.
چه کسی می تواند جزو اهدا کنندگان عضو باشد؟
همه می توانند درامر اهدای عضو پیشقدم شوند و محدودیت سنی منظور نشده است. تنها عاملی که می تواند مانع اهدای عضو شود شرایط بالینی فرد اهداء کننده است که در زمان فوت وی توسط پزشک متخصص تشخیص داده خواهد شد.
آیا افراد مبتلا به بیماری دیابت و فشار خون و یا افراد مبتلا به بیماری های روماتیسمی مانند لوپوس و غیره می توانند اهدا کننده باشند؟
بله ، البته در صورت بروز حادثه برای این افراد و ایجاد مرگ مغزی سلامت اعضای بدن توسط تیم پزشکی به دقت بررسی می گردد و در صورت عدم وجود مشکل اهدای اعضایی که عملکرد مناسبی دارند انجام می شود.
با برخی باورهای رایج ولی نادرست در رابطه با اهدا چه باید کرد؟
عمده ترین علت کمبود عضو پیوندی و عدم دسترسی آسان به آن، وجود باورها و ظهور نگرش های نادرست عمومی در رابطه با اهدای عضو است.
برخی انسانها هیچ وقت نتوانستند و یا نخواستند خود را به جای یک بیمار نیازمند عضو پیوندی قرار دهند و دردها و رنجهای جانکاه آنان را حس کنند و فقط موقعی با این دردمندان هم صدا می شوند که کار از کار گذشته و خود خدای نا کرده بصورت بیماری اورژانسی نیازمند چنین درمان هایی هستند در صورتیکه چنانچه ما در یابیم که هر یک از ما هیچ وقت نمی توانیم خود را از سایرین جدا بشناسیم و چه بسا خود روزی به عضو پیوندی نیازمند شویم همواره خواهیم کوشید که دیگران را به اهدای اعضایشان تشویق و ترغیب کنیم تا اگر خود یا خانواده خویش هم گرفتار آمدیم به آسانی با پیوند عضو حیات دوباره یابیم و تا هنگامی که اهدای عضو به باور عمومی مردم عادی کوچه و بازار نرسد و ضرورت آن از سوی همه هموطنان احساس نگردد اینچنین کم و کاستی های درد آور همچنان باقی خواهد بود.
به امید روزی که همگان برای اهدای اعضای خویش پس از مرگ جهت نجات هموطنان از یکدیگر پیشی بجوییم و خود و خدای مهربان خویش را راضی نگاه داریم
دین من اهدای عضو را تایید نمی کند.
خیر ، تمامی ادیان بر این باورند که عمل اهدای عضو یک حرکت خداپسندانه و عشق به همنوع محسوب می شود.
در دین مبین اسلام بر این مهم تأکید شده است، در قرآن کریم سورهٔ مائده آیه ٣٢ آمده است:
” و هر که نفسی را حیات بخشد مانند آن است که همه مردم را حیات بخشیده است. ”
چون مبتلا به بیماری زمینه ای هستم، نمی توانم اهدا کننده عضو یا نسج باشم.
خیر، صلاحیت فرد برای اهدای عضو پیوندی تنها در زمان فوت وی توسط پزشکان متخصص تیم پیوند تشخیص داده می شود و بجز تعداد محدودی از بیماریهای عفونی و یا بدخیمی ها، ابتلا به سایر بیماریها منعی برای اهدای نمی باشد.
سن من برای اهدا کننده بودن بالاست.
خیر، هیچ محدودیت سنی برای اهدای عضو وجود ندارد.
حتی اگر رضایت به اهدای تنها برخی از اعضای بدن خویش داده باشم، همه اعضا و بافتهای بدن من برداشت خواهند شد.
خیر، تیم تخصصی برداشت عضو پیوندی ، فقط مجاز به برداشت اعضا و نسوجی می باشد که اجازه آنها توسط فرد اهدا کننده با خانواده وی داده شده باشد.
چون مبتلا به بیماری آب مروارید (کاتاراکت) هستم، نمی توان از نسج قرنیه جهت پیوند استفاده کرد.
خیر، ابتلا به بیماری آب مروارید و ضعف بینایی هیچ کدام منعی برای استفاده از نسج قرنیه نمی باشند.
شخص گیرنده عضو پیوندی، خصوصیات بد و خوب فرد اهدا کننده را کسب می کند.
اگرچه این باور در میان تعدادی از گیرندگان عضو پیوندی وجود دارد، از نظر علمی تا کنون به اثبات نرسیده است. بنابر این بهتر است در چنین مواردی نخست در فکر نجات حیات بیمار پیوندی باشیم و بس. می دانیم که اعضای پیوندی فاقد “حافظه” هستند بنابراین این دلیل و دلایل دیگری که به هر صورت طرح آن در اینجا نمی گنجد خود می توانند باور انتقال خصوصیات فردی از دهنده به گیرنده را تضعیف یا رد نماید .
پس از مرگ، هزینه های مربوط به انتقال و برداشت اعضای پپوند ی بر خانواده من تحمیل می گردد.
خیر، تأمین کلیه هزینه های مربوط به امر اهدای عضو شامل بستری، برداشت و پپوند بر عهده وزارت بهداشت و درمان می باشد و هیچ هزینه ای توسط فرد اهدا کننده پرداخت نخواهد شد.
اگر کارت اهدای عضو داشته باشم، کیفیت مراقبتهای پزشکی در زمان حوادث تحت تأثیر قرار خواهد گرفت.
خیر، در زمان حادثه، تمام اقدماتی که برای حفظ جان بیمار لازم است، انجام خواهد شد. امکان اهدای عضو فقط زمانی در نظر گرفته خواهد شد که دیگر هیچ اقدام نجات بخشی امکان پذیر نبوده و مرگ مغزی تایید شده باشد.
همچنین باید متذکر شد که تیم پزشکان مراقبت کننده از تیم پپوند عضو کاملا مجزا می باشند.
اهدای عضو پس از مرگ، باعث تغییر شکل پیکر من خواهد شد.
خیر، فرایند برداشت عضو هیچ تغییری در ظاهر فرد اهدا کننده بوجود نخواهد آورد. این فرایند در اتاق عمل و با بیشترین مراقبت و احترام برای فرد اهدا کننده توسط تیم جراحی متخصص انجام خواهد گرفت. پس از عمل برداشت، محل جراحی بخیه زده شده و از بیرون فقط به صورت یک خط تمیز عمل جراحی دیده خواهد شد.
مراحل فراهم آوری اعضاء
۱٫مرحله شناسایی
روشهای شناسایی شامل:
الف: رابطین پیوند: در هر بیمارستان یک نفر که معمولا” سرپرستار یا یکی از پرسنل ICU می باشد و با هماهنگی ریاست بیمارستان انتخاب شده است ، در صورت داشتن بیمار مرگ مغزی واحد را مطلع می نماید.
ب: تماس مستمر که توسط هماهنگ کننده به صورت تماس تلفنی با تمام بیمارستانهای تحت پوشش هر دو روز یکبار انجام میگیرد
ج:سرکشی متناوب که توسط هماهنگ کننده ها به صورت مراجعه حضوری سرزده به بیمارستانهای تحت پوشش معمولا” هر ۲ هفته یکبار انجام می شود.
۲٫مرحله ویزیت اولیه:
پس از اطلاع از وجود بیمار مرگ مغزی هماهنگ کننده واحد فراهم آوری به بیمارستان مبداء اعزام می شود. در بیمارستان مربوطه ویزیت اولیه انجام می شود (برخی از بیماران در معاینه اولیه حذف می شوند) چنانچه مرگ مغزی در معاینه اولیه تائید شد سپس نوار مغزی اولیه از بیمار گرفته می شود و فرمهای مربوطه توسط هماهنگ کننده پر می شود.
۳٫مرحله اخذ رضایت انتقال:
در صورت رضایت خانواده به اهدای عضو، فرم رضایت انتقال توسط همراهان بیمار امضاء شده و بیمار توسط خانواده خود ترخیص می گردد.
۴٫مرحله یافتن گیرنده:
پس از این مرحله ضمن تماس با وزارتخانه کار یافتن گیرنده براساس گروه خونی و سایز دهنده، وضعیت عمومی گیرنده ها و نوبت آنها در لیست انتظار و تطابق بافتی آغاز میشود.
۵٫مرحله انتقال:
پس از تکمیل فرم رضایت و انجام مراحل ترخیص و بعد از هماهنگی های لازم آمبولانس مجهز به همراه متخصص بیهوشی و هماهنگ کننده واحد به بیمارستان مبداء ارسال می شود و اهدا کننده به بیمارستان دکتر مسیح دانشوری منتقل می گردد.
۶٫مرحله نگهداری :
بعد از انتقال به بیمارستان دکتر مسیح دانشوری اهدا کننده به آی سِی یِو منتقل شده و توسط متخصصین بیهوشی وضعیت بیمار پایدار شده و مراحل مراقبت شروع می شود. در طول مرحله نگهداری، متخصص بیهوشی و یکی از هماهنگ کننده ها و یک پرستار مجرب دائما” وضعیت بیمار را کنترل می کنند.
۷٫مرحله تائید مرگ مغزی:
در این مرحله از متخصصین جراحی اعصاب ، اعصاب، داخلی و بیهوشی به صورت جداگانه دعوت می شود تا بیمار را ویزیت نمایند و مرگ مغزی را در اهدا کننده تائید یا رد کنند . متخصصین مذکور مستقیما” از وزارتخانه و بدون دخالت واحد انتخاب می شوند.
۸٫مرحله اخذ رضایت هاروست:
پس از تائید مرگ مغزی توسط هر چهار نفر گروه تائید کننده مرگ مغزی، متخصصین پزشکی قانونی بیمار را ویزیت کرده و پس از تائید نهایی مرگ مغزی جلسه توجیهی در محل واحد پیوند با حضور مسئول اهدای عضو ، مددکار ، روانشناس ، نماینده پزشکی قانونی ، هماهنگ کننده ها و خانواده اهدا کننده برگزار می شود و ضمن توجیه خانواده رضایت نهایی برای اهدای عضو از آنها اخذ می شود.
۹٫مرحله هماهنگی:
در این مرحله هماهنگی با تیمهای مختلف سراسر کشور و مسئولین اتاق عمل و پرسنل درباره زمان عمل و مراحل بعدی انجام می شود.
۱۰٫مرحله هاروست:
در این مرحله بیمار به اطاق عمل برده می شود و تحویل تیم حاضر در اطاق عمل داده می شود. خارج سازی اعضا انجام می شود. و در پایان عمل ، محل عمل توسط یکی از جراحان به خوبی ترمیم شده و بیمار تحویل سردخانه می شود.
۱۱٫مرحله انتقال متوفی:
در این مرحله پس از انجام مراحل ترخیص توسط واحد فراهم آوری، آمبولانس پزشکی قانونی توسط واحد جهت انتقال به پزشکی قانونی و یا محل تدفین خبر می شود.
۱۲٫مرحله تقدیر و شرکت در مراسم خاکسپاری:
در این مرحله هماهنگ کننده واحد فراهم آوری با تقدیرنامه مخصوص و یک دسته گل بزرگ در مراسم ختم اهدا کننده شرکت کرده و ضمن تقدیر از خانواده ، در صورتی که شرایط اجازه دهد متن تقدیرنامه را پشت بلندگو قرائت می نماید.
۱۳٫مرحله نگارش گزارش هاروست
پس از انجام هر هاروست گزارش چگونگی انجام آن با کلیه جزئیات توسط مسئول اهدای عضو نوشته می شود.
توجه کنید :
پیوند اعضا بخشیدن زندگی به یک فرد که می تواند زنده بماند از فردی که هر ثانیه در خطر مرگ است . لازم است بدانید در این شرایط هیچ گاه احساسی برخورد نکنید .
