معرفی ایلام

کتيبه و نقش برجسته گل گل ملکشاهی : يادگاری از حمله و تصرف اين منطقه توسط سلسله آشوری در هزاره های قبل از ميلاد است که در ضلع شمالی روستای گل گل بخش ملکشاهی و بر نمای شرقی صخره و به ارتفاع حدود سه متر از زمين قرار دارد. شکل کلی کتيبه يک مستطيل به ارتفاع 135 سانتی متر و عرض 90 سانتی متر است که در وسط آن نقش نيم رخ و تمام قد پادشاه آشوری بصورت برجسته قرار دارد که کلاهی مخروطی و ردايی بلند تا روی پاها بر تن داشته و شمشيری حمايل به نماد قدرت به دست دارد که به علت تخريب شکل آن به درستی معلوم نيست. نزديک پيشانی نيز تصويری تخريب شده قرار دارد که به همراه نماد ديگری در پشت سر پادشاه هلال ماه احتمالاً نمادهای خدايان و الهه های آسمانی باشند که به حمايت از پادشاه آشوری برخاسته و به او کمک نموده اند تا در جنگ پيروز شود. متن کتيبه ابتدا به عمق متوسط 5/2 سانتی متر تراش خورده و طی آن نقش برجسته پادشاه را فراهم ساخته اند و سپس به نقر خطوط ميخی آشوری در سطرهای افقی بر تمام سطح کتيبه و نقش برجسته پرداخته اند و هر سطر را با خطی کنده و به شکل افقی از سطر بعدی مجزا نموده اند.عده ای آن را متعلق به آشور بانی پال که سرزمين ايلام قديم را متصرف و در نهايت موجب انقراض آنها گرديد، دانسته و عده ای آن را مربوط به سارگن دوم پادشاه آشوری می دانند که وی نيز نواحی شمال غرب و قسمتهايی از غرب ايران تا درياچه اروميه را به تصرف درآورد. آنچه از متن سنگ نوشته دریافت می گردد اين است که آشوريها همواره چشم طمع به نواحی شرقی حکومت خود يعنی سرزمين ايلاميها داشته و هر زمان که زمينه فراهم می شد حمله را آغاز می نمودند و اين روند به صورت فرهنگ ستيزه گری به فرزندان شاهان منتقل می شد و چهره پادشاه آشوری که رو به سرزمين ايلام حکاکی و نقر شده خوی جنگجويی و طمع هميشگی آنان به اين ديار را به نمايش می گذارد.

سنگ نوشته تخت خاتون ( تخت خان ) : منطقه ای خوش آب و هوا در مسيرايلام به مهران و در منطقه ي عمومی صالح آباد است. اين مکان علاوه بر داشتن چشمه ي آب سرد و زلال به علت قرار داشتن در دامنه ي غربی کوه نخجير از نظر دسترسی به شکار انواع حيوانات وحشی و هِيزم درختان بلوط از شرايط و مزيتهای بسيار مطلوبی برای استراحت برخوردار بوده و به نوعی تفريحگاه واليان ايلام بوده است. تداوم استقرار خان والی و همراهانش هر سال به مدت طولانی در اين مکان تخت خاتون (که به احتمال زياد به لحاظ تعلق خاطر زياد خان به يکی از همسرانش آنجا را " تخت خاتون " ناميد) و بعدها به تخت خان تبديل شد، باعث گرديد که غلامرضا خان والی از فرصت استفاده کرده و دستور به نگارش کتيبه ی بزرگ و به ياد ماندنی خود در اين مکان بدهد. ارزش و اهميت اين سنگ نوشته علاوه بر زيبايی خط و متن آن دارای اطلاعات فراوانی است که از گذشته والی و کارهای عمرانی وی دست می دهد.

سنگ‌نوشته حسين‌قلي‌خان والي: حسينقلي‌خان والي پدر غلامرضا‌خان، آخرين والي منطقه ايلام و پشتكوه است. اين سنگ‌نوشته تنها سنگ‌نوشته‌اي است كه حسينقلي‌خان به سال 1294 ه. ق به يادگار گذاشته و متن آن درباره ساختن قلعه و باغ حسين‌آباد و حسينيه است.سنگ‌نوشته مذكور در شمال شهر ايلام، و رو به روي پارک آزادي اين شهر، بر نماي جنوبي تخته سنگ بزرگي به ابعاد حدود 260 سانتي‌متر ارتفاع و 320 سانتي‌متر عرض و 3 متر قطر حكاكي شده است.

سنگ‌نوشته نخچير: كتيبه مذكور در دامنه غربي كوه نخچير شهرستان مهران، بخش صالح‌آباد و در محلي موسوم به سرتزن قرار گرفته است اين سنگ‌نوشته به فرمان غلامرضا خان والي در سال 1327 ه. ق  (به يادبود خريد باغي بزرگ و با صفا در صالح‌آباد) بر روي نماي غربي تخته سنگي بزرگ به ابعاد حدود 450 *220 *400 سانتي‌متر و به خط نستعليق برجسته حكاكي گرديده است.

سنگ نوشته ميمه ( بخش زرين آباد ) : در ضلع شمال شهر ميمه و محلی موسوم به سراب تعدادی تخته سنگ بسيار حجيم، مشرف بر ضلع شرقی رودخانه ميمه قرار دارند. بر روی نمای شمالغرب يکی از اين سنگهای حجيم که حدود سه متر ارتفاع و 5/2 متر عرض دارد، سنگ نوشته والی نمايانگر است که به شکل مخروطی معکوس تا عمق اندکی تراش خورده و سپس کلمات را با نقر خطوط کناری نمايان ساخته اند. کتيبه در 13 سطر حکاکی و هر سطر با سطر ديگر با خطی افقی مجزا شده است. نوع خط نستعليق برجسته و با تداخل حروف به لحاظ فضای محدود کتيبه می باشد و شباهت فراوانی با سنگ نوشته حسين قلی خان والی واقع در شمال شهر ايلام دارد و به احتمال بسيار زياد هر دو کتيبه بوسيله يک نفر حکاکی شده باشند . در ابتدای سنگ نوشته آيه " بسم الله الرحمن الرحيم " و سپس شعری با چهار مصرع  آمده است.