كم خرج‏ترین‏ ولی پرسودترین اجتماعات

بر پایى فریضه‏هاى دینى به صورت دسته جمعى،علاوه بر پاداش‏هاى فراوانى كه دارد،در زندگى فردى و اجتماعى امت مسلمان نیز،آثارمثبت و فراوانى دارد كه برخی ازآنها بیان می گردد:

1- آثار معنوى نمازجماعت

بزرگترین اثر معنوى نماز جماعت، پاداش‏هاى الهى است كه به چندمورداشاره می شود. روایت است كه شبى،على علیه السلام تا سحر به عبادت‏مشغول بود.چون صبح شد،نماز صبح را به تنهائى خواند و استراحت‏كرد. رسول خدا(صلی الله علیه وآله)كه آنحضرت را در جماعت صبح ندید،به خانه اورفت.حضرت فاطمه(علیها السلام)از شب زنده‏دارى على(علیه السلام)و عذر او از نیامدن به‏مسجد سخن گفت.پیامبر فرمود:پاداشى كه بخاطر شركت نكردن درنماز جماعت صبح،از دست على(علیه السلام)رفت،بیش از پاداش عبادت تمام‏شب است. (1)

رسول خدا (صلی الله علیه وآله)فرموده است: لان اصلى الصبح فى جماعة احب الى من ان اصلى لیلتى‏حتى اصبح . اگر نماز صبح را به جماعت‏بخوانم،در نظرم محبوب‏تر ازعبادت و شب زنده‏دارى تا صبح است. (2)

بخاطر همین فضیلت و پاداش‏هاست كه اگر تعداد نمازگزاران از ده نفربیشتر شود،اگر تمام آسمان‏ها كاغذ،و دریاها مركب و درخت‏ها قلم شود و فرشتگان بنویسند،پاداش یك ركعت آنرا نمى‏توانند بنویسند. (3) . و نماز جماعت‏با تاخیر،بهتر از نماز فرادى در اول وقت است. (4)

2- آثار اجتماعى نمازجماعت

نماز جماعت،مقدمه وحدت صفوف و نزدیكى دلها و تقویت كننده‏روح اخوت است. نوعى حضور و غیاب بى تشریفات،و بهترین راه شناسائى افراداست.  

نماز جماعت،بهترین،بیشترین،پاكترین وكم خرج‏ترین‏اجتماعات دنیاست و نوعى دید و بازدید و آگاهى از مشكلات ونیازهاى یكدیگر و زمینه ساز تعاون اجتماعى بین آحاد مسلمین است. درچنین اجتماعی نفاقهاوكینه ها،بدبینی هاوبدخواهی هاوهمچنین اختلاف طبقاتی رخت می بنددوجای خودرابه مهروصفا ،برادری وبرابری می دهد.

3- آثار سیاسى نمازجماعت

نماز جماعت،نشان دهنده قدرت مسلمین و الفت دلها و انسجام صفوف است. تفرقه‏ها را مى‏زداید،بیم در دل دشمنان مى‏افكند،منافقان را مایوس‏مى‏سازد،خار چشم بدخواهان است. نماز جماعت،نمایش حضور در صحنه و پیوند«امام‏»و«امت‏» است.

4- آثار اخلاقى،تربیتى نمازجماعت

در نماز جماعت،افراد در یكصف قرار مى‏گیرند و امتیازات موهوم صنفى،نژادى،زبانى،مالى و...كنار مى‏رود و صفا و صمیمیت ونوعدوستى در دلها زنده مى‏شود و مؤمنان،با دیدار یكدیگر در صف‏عبادت،احساس دلگرمى و قدرت و امید مى‏كنند. نماز جماعت،عامل نظم و انضباط،صف‏بندى و وقت‏شناسى‏است. روحیه فردگرایى و انزوا و گوشه‏گیرى را از بین مى‏برد و نوعى مبارزه‏با غرور و خودخواهى را در بر دارد.

نماز جماعت،«وحدت‏»در گفتار،جهت،هدف برای امام را به او مى‏آموزدو از آنجا كه باید پرهیزكارترین و لایق‏ترین اشخاص،به امامت نمازبایستد،نوعى آموزش و الهام دهنده علم و تقوا و عدالت است.

نماز جماعت،كینه‏ها و كدورت‏ها و سوء ظن‏ها را از میان مى‏برد وسطح دانش و عبودیت و خضوع را در جامعه اهل نماز،افزایش مى‏دهد.

به خاطر اینهمه آثار است كه به نماز جماعت،آنهمه توصیه شده‏است. امام محمدباقر علیه السلام فرمودند: من ترك الجماعة رغبة عنها و عن جماعة المسلمین من غیر علة فلا صلاة له . كسی كه از روی بی میلی ،بدون عذر و علت نمازجماعت را كه اجتماع مسلمانان است ترك كند، نمازی برای او نیست(5 ).

5 - اثرات نمازجماعت برروند كارها

الف- مشاركت وتعاون:

مشاركت بن مایه واساس نمازجماعت را تشكیل می دهدو برخورداری از روح جمعی دركارها ومشاركت جمعی دركلیه اموراز جمله پیامدهای نمازجماعت می باشد كه تاثیربسزایی در روند روبه بهبود و روبه رشد كارها وبرنامه ها دارد.

اسلام كوچكترین حركتی كه نشانه مشاركت درغمهاو شادیهای دیگران باشد را نشانی از انسانیت دانسته وچنین اعمالی راجزء حسنات می شمارد.بنابراین مشاركت در كارها وداشتن روحیه همكاری همیاری وتشریك مساعی درجمیع امور ازنكات قابل توجهی است كه از روح وجان نمازجماعت دركالبد انسانهای مشاركت جودمیده می شود وآنها در پیشبرد كارها موفق وپیروز می گرداند.شركت درغمها وشادیها،تنگناها وگشایشهای دیگران ازهمه خوب است. ولی ازمدیران خوبتر و گاهی این همدردی وهمیاری واجب میگردد چنانكه در شیوه ی مدیریت مولای متقیان حضرت علی علیه السلام مشاهده می كنیم.

اسلام یكی ازنشانه های جامعه ی رشد یافته وانسانهایی كه اهل جمع وجماعت هستند را،در همدردی وهمیاری آنها میداند واین را نخست ازمدیران ومسئولان می خواهد زیرا به تعبیر حضرت علی علیه السلام این عمل دو خاصیت دارد یكی اینكه مایه ی آرامش روحی مستمندان وزیردستان است ودیگر اینكه سبب جلوگیری ازسركشی طغیان، ثروتمندان،بالادستان ومدیران خواهد بود.

نمازجماعت تبلور تلاش جمعی برای دستیابی به موفقیت است.یكی ازمهمترین وباارزش ترین جنبه های مشاركت این است كه علاوه برتشویق كارمندان وكارگران به حداكثر تلاش وكوشش،نیروی ابتكار،خلاقیت وسازندگی آنها رانیز شكوفا می نماید.

 ودر شرایط خاص،مدیر مجموعه را دوست،همفكرو یاورصمیمی گروه به حساب آورند،دوشا دوش او فعالانه تلاش و همكاری كنند. حاصل تحقیقات وتجربیات پژوهشگران دلالت برآن دارد كه مشاركت سبب افزایش بازدهی،بالارفتن كیفیت،كاهش تعارضات،كاهش مقاومتهای منفی وافزایش بهره وری مجموعه خواهد شد.اگرمسئول با زیردست خود همدل وهمزبان شود وخود را درموقعیت فكری،شغلی واقتصادی اوتصوركند،بازده وراندمان كارها به شكل قابل توجهی افزایش خواهد نمود.

ب - مشورت:

یكی دیگر ازفواید نمازجماعت،مشورت است. مشورت،كمك گرفتن از افكار وتجربیات دیگران است كه همین امر موجبات«هم افزا»شدن نیروها وقوه ها را درپی دارد وهم افزایی موجب شكوفایی استعدادها و بالا رفتن پتانسیلهای انسانی شده و درنتیجه موجب گشایش راههای نوین میگردد و"شورا بینهم"( شورا، 38)قرار دادن مدیران وكاركنان دركنارهم است كه بدین ترتیب برقدرت و وسعت و عمق بینش ونگرش خویش می افزایند. مشورت خطاها و اشتباهات را به انسان می شناساند و آن آزمایشی است كه از این طریق می توان بر قدرت فكری،دقت نظر،میزان دلسوزی مدیران وكاركنان پی برد.

نمازجماعت به مثابه فرایندی است كه درآن شركت كنندگان درتنظیم برنامه ها،تعیین سیاستها وخط مشی ها وتصمیمات مختلفی كه دارای منشاءاثرمی باشد،همدیگر راتحت نفوذ وتاثیر قرار میدهند.  نمازجماعت،استبداد وعجب وتك روی را كه فراهم آورنده عقب ماندگی دركارها وهلاكت وبدبختی است ، از بین می برد.

نمازجماعت،میزان مقبولیت ومحبوبیت ودرجه ی آنرا در بین مدیران وكاركنان افزایش می دهد ودر ایجاد یك فضای "اعتماد ساز"نقش كلیدی ومهمی را ایفا می نماید.

نماز جماعت ،صمیمیت وصفای میان كاركنان ومدیران راافزایش می دهد وآنها را یكدل و"منسجم" می نماید وهمین فضای دوستانه وصمیمانه در رشد وشكوفایی استعدادها وپیشبرد كارها بسیارحائزاهمیت می باشد.

نمازجماعت،روحیه نفاق ودورنگی ، كه ازتضاد بین گفتار وكرداربوجود می آید رامی زدایدوبه جای آن بذر دوستی ومحبت می نشاند .نمازجماعت ازجهت مسائل روانشناختی نیزحائز اهمیت بوده وانگیزه های مادی كاركنان ومدیران را تبدیل به "انگیزه های الهی"می نماید واضطراب،تشویش وتزلزل رااز مجموعه ی انسانی وسازمانی دورمی نماید. نمازجماعت،روحیه ی"تبعیت،اطاعت وفرمانبرداری را با خود به همراه دارد"كه ازاركان جماعت می باشد.

ج-  نظم وترتیب :

ازدیگرآثارنمازجماعت نظم وترتیب می باشد كه دردل نمازجماعت نهفته است. نظم وترتیب دركارها وداشتن"نظام آراستگی"باعث می شود تا دستیابی به مقصود زودترحاصل گرددودر تنظیم اموروجریان طبیعی كارها،نقشی موثردارد.

خلاصه سخن اینكه:

اصل در نماز، به جماعت خواندن است. در نمازجماعت، با مردم، در مردم و از مردم بودن مطرح است، در كنار مردم بدون هیچ گونه امتیاز، از هر نژاد و اقلیم و در هر شرایط اقتصادى.

پى‏نوشتها:

1- سفینة البحار،ج 1،جماعت.

2- كنز العمال،ج 8 حدیث 22792.

3و 4- توضیح المسائل امام(ره)مسئله 1400و1402

5 -امالی شیخ صدوق،ص290