یک تکلیف شرعی!!

از آنجا که عصر حاضر، عصر امامت و ولایت امام مهدی (علیه السلام) است و ایشان حجت الهی در زمان هستند ما از یک سو وظیفه داریم که به ریسمان ولایت مهدوی چنگ زنیم و همه مناسبات فردی و اجتماعی خود را براساس خواست و رضایت او سامان دهیم و از سوی دیگر مکلفیم که از تمسک به ولایت دشمنان آن حضرت خودداری کنیم و از هر آنچه که در تقابل با این ولایت است بیزاری جوییم.

در فرهنگ اسلامی، جهان عرصه تقابل و هماوری دو «ولایت» است؛ ولایت خدا و دوستان او از یک سو و ولایت شیطان (طاغوت) و پیروان او از سوی دیگر.

در این فرهنگ انسانها یا در خط ولایت خدا و دوستان خدا هستند که خدا آنها را از تاریکیهای نادانی و گمراهی خارج و به روشنای دانایی و رستگاری داخل می کند و یا در خط ولایت شیطان و دوستان شیطان که اولیائشان آنها را از روشنایی هدایت به تاریکیهای ضلالت سوق می دهند.

با توجه به این نگرش بوده است که در آموزه های اسلامی به نقش «ولایت» در زندگی انسانها توجه ویژه ای شده و همه اهل ایمان موظف شده اند که از یک سو سر در گرو ولایت حق و پیروان آن داشته باشند و از سوی دیگر از ولایت شیطان و پیروان او بیزاری جویند.

و این همان حقیقت «تولِّی» و «تبرِّی» است که در مکتب تشیع این همه بر آن تأکید شده است.

ما در این مقاله سعی داریم یکی از ابعاد تولی و تبری را بطور خلاصه بررسی کنیم:

دوستان و دشمنان اهل ایمان را بشناسید:

سوال: حال ما به پذیرش دوستی و سرپرستی چه کسی یا کسانی امر و از پذیرش دوستی و سرپرستی چه اشخاصی نهی شده ایم؟

در پاسخ این پرسش باید گفت که در قرآن کریم و روایات معصومین (علیهم السلام) به صراحت در مورد کسانی که باید مۆمنان دوستی و ولایت آنها را گردن نهند و همچنین کسانی که نباید مۆمنان در پی دوستی و ولایت آنها باشند، سخن گفته شده که در اینجا به مواردی از آنها اشاره می کنیم:

در آیات قرآن:

قرآن کریم در آیات متعددی به معرفی «ولیّ» مۆمنان پرداخته است که آیات زیر از آن جمله است:

1ـ إنّما ولیّکم اللّه و رسوله والذین امنوا الذین یقیمون الصلواة و یۆتون الزکوة و هم راکعون. ولیّ شما، تنها خدا و پیامبر اوست و کسانی که ایمان آورده اند؛ همان کسانی که نماز برپا می دارند و در حال رکوع زکات می دهند. (سوره مائده/ آیه 55)

خداوند متعال در ادامه این آیه کسانی را ولایت خدا، رسول خدا (صلی الله علیه و آله) و ولیّ خدا (علیه السلام) را گردن می نهند به عنوان «حزب اللّه » می ستاید:

2ـ و من یتولّ اللّه و رسوله والذین امنوا فإنّ حزب اللّه هم الغالبون. و هر که خدا و پیامبر او و مۆمنان را ولیّ خود گزیند، بداند که پیروزمندان گروه خداوندند. (سوره مائده/ آیه 56)

براساس آیه یاد شده، تنها خدا، پیامبر و جانشین پیامبر ـ که در پایان آیه به کنایه از وی یاد شده است و همه می دانیم که او کسی جز امیر مۆمنان علی (علیه السلام) نیست ـ صلاحیت ولایت بر مۆمنان را دارند.

رسول گرامی اسلام (صلی الله علیه و آله) در این زمینه می فرمایند: هر که دوست دارد بر کشتی نجات بنشیند و به دستگیره استوار چنگ آویزد و ریسمان محکم خدا را بگیرد، باید بعد از من علی را دوست بدارد و با دشمنش دشمنی ورزد و از پیشوایان هدایت که از نسل اویند پیروی کند

همچنین در مورد کسانی که مۆمنان باید از به دوستی گرفتن و پذیرش سرپرستی و ولایت آنها خودداری کنند، قرآن کریم می فرماید:

3ـ یا أیّها الذین امنوا لاتتّخذوا الکافرین أولیاء من دون المۆمنین. ای کسانی که ایمان آورده اید، به جای مۆمنان، کافران را به دوستی خود مگیرید.(سوره نساء/ آیه 144)

4ـ یا أیّها الذین امنوا لاتتّخذوا الیهود والنصاری أولیاء بعضهم أولیاء بعض و من یتّولهم منکم فإنّه منهم إنّ اللّه لا یهدی القوم الظالمین. ای کسانی که ایمان آورده اید، یهود و نصاری را دوستان [خود] مگیرید [که] بعضی از آنان دوستان بعضی دیگرند و هر کس از شما آنها را به دوستی گیرد، از آنان خواهد بود. آری خدا گروه ستمگران را راه نمی نماید. (سوره مائده/ آیه 51)

5ـ یا أیّها الذین امنوا لاتتّخذوا عدوّی و عدوّکم أولیاء تلقون إلیهم بالمودّة و قد کفروا بما جاءکم من الحقّ... ای کسانی که ایمان آورده اید، دشمن من و دشمن خودتان را به دوستی برمگیرید [به طوری] که با آنها اظهار دوستی کنید، و حال آنکه قطعا به آن حقیقت که برای شما آمده کافرند. (سوره ممتحنه (60) آیه 1)

در روایات معصومین:

با توجه به اهمیت تولّی و تبرّی و نقشی که این موضوع در زندگی فردی و اجتماعی اهل ایمان دارد، پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) و امامان معصوم (علیهم السلام) در موارد متعددی به بحث از دو موضوع یادشده پرداخته و در مورد کسانی که شایسته است مۆمنان آنها را به عنوان دوستان و سرپرستان خود برگزینند و همچنین کسانی که سزاوار است ایشان از پذیرش دوستی و ولایت آنها خودداری کنند، به تفصیل سخن گفته اند؛ تا آنجا که در برخی از مجموعه های روایی شیعه بابی با عنوان «الحبّ فی اللّه والبغض فی اللّه » به این موضوع اختصاص یافته است. (بحارالانوار، ج66، ص253-236)

با مروری اجمالی به روایاتی که در این زمینه از پیامبر گرامی اسلام (صلی الله علیه و آله) و ائمه معصومین (علیهم السلام) وارد شده به روشنی درمی یابیم که در تفکر اسلامی، پذیرش ولایت و سرپرستی اهل بیت (علیهم السلام) محور همه دوستیها و مخالفت با ولایت آنها محور همه دشمنیهاست. و از این رو اهل ایمان موظفند با هر آنکه دوستی و ولایت اهل بیت (علیهم السلام) را پذیرفته دوستی و با هر آنکه از در دشمنی با این خاندان وارد شده اند، دشمنی کنند.

بنابراین می توان گفت از آنجا که عصر حاضر، عصر امامت و ولایت امام مهدی (علیه السلام) است و ایشان حجت الهی در زمان هستند ما از یک سو وظیفه داریم که به ریسمان ولایت مهدوی چنگ زنیم و همه مناسبات فردی و اجتماعی خود را براساس خواست و رضایت او سامان دهیم و از سوی دیگر مکلفیم که از تمسک به ولایت دشمنان آن حضرت خودداری کنیم و از هر آنچه که در تقابل با این ولایت است بیزاری جوییم

در روایت دیگری، امام باقر (علیه السلام) در پاسخ کسی که از آن حضرت خواسته بود، او را از دینی که خود و اهل بیتش برآنند، آگاه سازند، فرمودند:

گواهی به اینکه خدایی جز خدای یکتا نیست و اینکه محمد ـ که درود بر او و خاندانش باد ـ فرستاده خداست؛ اقرار به آنچه از سوی خدا آمده است؛ دوستی دوستان ما؛ بیزاری جستن از دشمنان ما؛ تسلیم شدن در برابر فرمان ما؛ چشم به راه بودن قائم ما؛ تلاش در راه اطاعت خدا و پاکدامنی و پرهیزکاری. (بحار الانوار)

این آیات و روایات اگر فراتر از زاویه نگاه محدود مذهبی و فرقه ای مورد توجه قرار گیرند می توانند مشخص کننده دوستان و دشمنان ما در عصر حاضر و تعیین کننده حدود دوستیها و دشمنیهای ما باشند.