حدیث شماره 28: « پرهیز از كثرت سوگند و چهار دلیل سوگندِ زیاد خوردن‏»

سؤال مهم!
از مباحث گذشته روشن شد كه سوگند ياد كردن اگر راست هم باشد كراهت شديد دارد، و لذا در دستورات دينى سفارش به ترك آن شده است. با توجّه به اين مطلب، چرا خداوند متعال اين همه قسم ياد كرده است؟ چرا پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله بطور وسيع و گسترده سوگند خورده است؟ حضرت اميرالمؤمنين على عليه السلام نيز در نهج ‏البلاغه مكرّر قسم ياد كرده است. مثلًا در جمله ‏اى فرمودند:
 «وَاللَّهِ لَوْ اعْطيتُ الْأقاليمَ السَّبْعَةَ بِما تَحْتَ افْلاكِها، عَلى‏ انْ اعْصِىَ اللَّهَ فى‏ نَمْلَةٍ اسْلُبُها جُلْبَ شَعيرَة ما فَعَلْتُهُ؛ به خدا سوگند! اگر هفت اقليم (تمام كره زمين) را با آنچه در زير آسمانهاست به من دهند تا خدا را نافرمانى كنم، به اين كه پوست جوى را به ظلم از دهان مورچه‏ اى بگيرم، چنين نخواهم كرد». اين سوگندها چگونه توجيه مى ‏شود؟
جواب: قسم براى مسائل شخصى، طبق آنچه در مباحث پيشين گذشت- حتّى اگر راست باشد- كراهت شديد دارد. امّا چنانچه موضوع سوگند، مسائل شخصى نباشد، بلكه براى مسائل تربيتى قسم ياد شود هيچ اشكالى ندارد. و سوگندهايى كه در قرآن مجيد و روايات حضرات معصومين عليهم السلام آمده، از اين قبيل است. بنابراين اگر ما هم براى تشويق مردم به كارهاى خير، قسم بخوريم، مثل اينكه بگوييم: «به خدا قسم نماز جماعت قابل مقايسه با نماز فرادى نيست» يا براى نهى از منكر بگوييم: «قسم به ذات پروردگار كه رشوه‏ خوارى از گناهان بزرگ است» و قسم‏ هايى مانند آن، نه تنها كراهتى ندارد، بلكه كار خوبى است.
نتيجه اينكه قسم هاى شخصى حتّى اگر راست باشد مكروه است، امّا قسم‏ هاى كه به منظور تربيت افراد جامعه ياد مى‏ شود هيچ كراهتى ندارد. و قَسم‏ هاى خدا از قِسم دوم است.