حدیث شماره 28: « پرهیز از كثرت سوگند و چهار دلیل سوگندِ زیاد خوردن‏»

تا مى ‏توانيد سوگند نخوريد
«خدا را در معرض سوگندهاى خود- براى ترك نيكى و تقوا و اصلاح در ميان مردم- قرار ندهيد و (بدانيد) خدا شنوا و دانا است» سخنان شما را مى‏ شنود و از نيات شما آگاه است «وَ لا تَجْعَلُوا اللَّهَ عُرْضَةً لِا يْمانِكُمْ أَنْ تَبَرُّوا وَ تَتَّقُوا وَ تُصْلِحُوا بَيْنَ النَّاسِ وَ اللَّهُ سَميعٌ عَليمٌ».
ولى بعضى در تفسير آيه گفته ‏اند: منظور اين است: خدا را در معرض سوگندهاى خود قرار ندهيد و براى اين كه نيكى كنيد و اصلاح پيشه سازيد و در ميان مردم اصلاح كنيد (سوگند ياد ننمائيد) كه خداوند دانا و شنوا است، يعنى حتى براى كارهاى نيك، اعم از كوچك و بزرگ، قسم ياد نكنيد، و نام خدا را كوچك ننماييد، و به اين ترتيب سوگند ياد كردن جز در مواردى كه هدف مهمى در كار باشد عملى نامطلوب است.
اين موضوع در احاديث زيادى نيز به چشم مى‏ خورد، از جمله اين كه در حديثى امام صادق عليه السلام مى‏ فرمايد: وَ لاتَحْلِفُوا بِاللَّهِ صادِقِينَ وَ لا كاذِبِينَ فَإِنَّ اللَّهَ يَقُولُ وَ لاتَجْعَلُوا اللَّهَ عُرْضَةً لِا يْمانِكُمْ: «هيچ گاه سوگند به خدا ياد نكنيد چه راستگو باشيد، چه دروغگو، زيرا خداوند سبحان مى ‏فرمايد: خدا را در معرض سوگندهاى خود قرار ندهيد».
 در آيه بعد، براى تكميل اين مطلب كه قسم نبايد مانع كار خير شود مى ‏فرمايد: «خداوند شما را به خاطر سوگندهائى كه بدون توجه ياد مى‏ كنيد مؤاخذه نخواهد كرد» «لا يُؤاخِذُكُمُ اللَّهُ بِاللَّغْوِ في‏ أَيْمانِكُمْ».
 «اما به آنچه دل‏هاى شما كسب كرده (و سوگندهائى كه از روى اراده و اختيار ياد مى‏ كنيد) مؤاخذه مى‏ كند، و خداوند آمرزنده و داراى حلم است» «وَ لكِنْ يُؤاخِذُكُمْ بِما كَسَبَتْ قُلُوبُكُمْ وَ اللَّهُ غَفُورٌ حَليمٌ».
در اين آيه، خداوند به دو نوع سوگند اشاره كرده است: نوع اول قَسَم‏ هاى لغو است كه هيچ گونه اثرى ندارد و نبايد به آن اعتنا كرد، اين نوع قَسَم ‏ها آنهائى است كه مردم بدون توجه، تكيه كلام خود قرار مى‏ دهند و به آن عادت كرده ‏اند و در هر كارى «لا وَ اللَّه» (نه به خدا قسم ...) يا «بَلى‏ و اللَّه» (آرى به خدا سوگند ...) مى‏ گويند، اين نوع قَسَم ‏ها را قَسَم لغو مى ‏نامند.
زيرا لغو در لغت به تمام كارها و سخنانى گفته مى‏ شود كه داراى هدف مشخصى نيست، يا از روى اراده و تصميم سر نمى ‏زند.
بنابراين، سوگندهائى كه انسان در حال غضب (در صورتى كه غضب سبب بيرون رفتن از حال عادى شود) ياد مى‏ كند، جزء قَسَم‏ هاى لغو است و طبق آيه فوق، خداوند مؤاخذه‏اى بر اين گونه قَسَم ‏ها نمى‏ كند و نبايد به آن ترتيب اثر داد (هر چند انسان بايد خود را چنان تربيت كند كه اين گونه سوگندها را نيز كنار بگذارد)، به هر حال اين گونه قَسَم ‏ها واجب العمل نيست و مخالفت آن كفاره ندارد؛ زيرا از روى اراده و تصميم نيست.
جمله «وَ اللَّهُ غَفُورٌ حَليمٌ» مى‏تواند اشاره‏اى به اين معنى بوده باشد.
نوع دوم سوگندهائى است كه از روى اراده و تصميم انجام مى‏ گيرد و به تعبير قرآن قلب انسان آن را كسب مى‏ كند، اين گونه قَسَم معتبر است و بايد به آن پايبند بود، و مخالفت با آن، هم گناه دارد، و هم موجب كفاره مى ‏شود، مگر در مواردى كه بعداً اشاره خواهد شد، اين همان است كه در سوره «مائده» آيه 89 از آن تعبير به «ما عَقَّدْتُمُ الأَيْمانَ» شده است، يعنى سوگندهائى كه از روى اراده محكم كرده ‏ايد.