پاسخ به:مبحث هفتاد و چهارم طرح صالحین: «فرهنگ مطالعه و کتاب‌خوانی»
جمعه 30 آبان 1393 7:54 PM
ادامه آسيب شناسي ضعف ها و موانع پيش روي فرهنگ مطالعه
شيوه هاي غلط تبليغاتي
گرايش به كتاب و مطالعه، مثل بسياري از گرايشهاي اكتسابي ديگر بايد از همان دوران خردسالي در شخص به وجود آيد و اگر نتوان در همان سنين خردسالي، بذرعلاقه به كتاب و مطالعه را در وجود طفل كاشت، جبران آن در سالهاي بعد دشوار خواهد بود.
محمدرضا سرشار، داستان نويس و پژوهشگر در گفت وگو با گزارشگر كيهان با اشاره به اينكه خانواده، مدرسه و سپس جامعه در علاقه مند كردن افراد بخصوص نوجوانان و جوانان به مطالعه تاثيرگذار هستند، مي گويد: «در اختيار قراردادن كتابهاي مصور رنگي، داستان گويي و داستان نويسي، خواندن شعر براي كودكان و تشويق آنان به حفظ كردن، اهل مطالعه بودن بزرگ ترها و تشويق بچه ها به صحبت درباره كتابها و استفاده درست و حساب شده از برنامه هاي صدا و سيما و سينما همگي از جمله عواملي در خانواده هستند كه باعث ترويج فرهنگ مطالعه مي شود.»
مصطفي رحماندوست نويسنده و شاعر ادبيات كودكان و نوجوانان با انتقاد از فرهنگ غلط ترويج مطالعه مي گويد:« متاسفانه فرايند تبليغات و اطلاع رساني درباره كتاب و كتابخواني بيمار است و كتابهاي خوب و شخصيت هاي كتاب خوان به نحو مناسبي به جامعه معرفي نمي شوند.»
وي مي گويد: «ضعف ترويج فرهنگ مطالعه و ايجاد گرايش به كتابخواني در جامعه ريشه در بدو كودكي دارد و بهترين راه علاقه مند كردن كودكان به اين است كه والدين از بدو تولد براي فرزندان خود قصه بگويند و كتاب بخوانند.»
رحماندوست با بيان اينكه كتاب بايد در خانواده هاي ايراني به يك مسئله تبديل شود مي گويد: «مشكلي كه باعث شده تا بچه ها كمتر به كتاب خواندن روي بياورند اين است كه در خانواده خود كتاب خواندن را نمي آموزند، به همين دليل در سالهاي بعد كتاب را به عنوان پديده اي تجملي نگاه مي كنند، كمتر به سراغ آن مي روند و از خواندن كتاب لذت نمي برند.»
وقتي جاي كتاب خواندن تنگ مي شود...
حال كه شاهد رشد تكنولوژي هاي جديد در عرض كتاب هستيم و اين وسايل جاي كتاب را تنگ كرده و آن را از اولويت خارج ساخته اند چه بايد بكنيم تا افراد در كنار استفاده از وسايل ارتباط جمعي، مطالعه كردن را فراموش نكنند و براي آن هم جا و زمان مشخصي در نظر بگيرند؟
مجيد زمان پور، مسئول موسسه تنظيم و نشر آثار حضرت امام نيز در پاسخ به سوال فوق مي گويد: «اين كار نياز به زمان و شناخت ضعفها و مشكلات موجود دارد، برخي از كتابهايي كه در حال حاضر منتشر مي شود به دليل نوسانات زياد و آزادي هايي كه در اين عرصه وجود دارد، به ورطه تكرار و سطحي بودن افتاده اند، وجود كتابهاي سطحي مثل علفهاي هرزي است كه ويترين مغازه ها را اشغال و بودجه هاي زيادي را به خود اختصاص مي دهند و متاسفانه وجود اين كتابها يكي از آسيبهايي است كه در حوزه نشر به چشم مي خورد اغلب اين كتابها عمق ندارند و يك پيام حداقلي را به خواننده منتقل مي كنند، از اين رو بايد براي جذب مخاطب، نويسندگان و ناشران به نگارش و چاپ كتابهايي با غناي بالاي علمي در عين سادگي روي آورند.»
وي با اشاره به اينكه كتابهاي سطحي، جاذبه هاي كاذب دارند مي گويد:« نويسندگان بايد دنبال پر كردن خلاهاي موجود باشند و از جاذبه تكنيك نگارشي استفاده كنند.»
زماني در ادامه به سيره عملي حضرت امام در مورد مطالعه هم اشاره مي كند و مي گويد: «در سيره عملي امام راحل، تنوع مطالعاتي مورد توجه ويژه آن حضرت قرار داشت و ايشان علاوه بر مباحث فقهي، اخلاقي، فلسفي و عرفاني، كتابهاي تاريخي، ادبي با گرايش داستاني مثل «شوهر آهو خانم» و جزوه هايي از گروهك هاي منافقين جهت آشنايي با افكار و عقايد انحرافي آنها و كتب شعر فراواني مطالعه مي كردند و اين امر بيانگر گستردگي مطالعات حضرت امام در بخش سيره عملي ايشان بود و اين سير مطالعه از اول زندگي تا اواخر عمر ايشان ادامه داشت. »اما متاسفانه در شرايط فعلي در حوزه كتاب و مطالعه طبق بيانات رهبرمعظم انقلاب اسلامي كارنامه چاپ نشر و مطالعه كتاب رضايت بخش نيست. دليل اين مسئله را از آقاي زمان پور سوال مي كنم كه در پاسخم مي گويد: « در بحث حل مشكلات حوزه كتاب سليقه فردي دست اندركاران كارساز نيست، اين كار به خرد جمعي نياز دارد، در بحث توليد و چاپ كتاب مناسب به افراد متخصص و با تجربه و اساتيد دانشگاه نياز داريم و بايد يك كارگروه تخصصي مركب از عناصر حوزه و دانشگاه براي ترويج و توسعه فرهنگ مطالعه و چاپ در كشور راه اندازي شود تا بتوانند راهكارهايي جهت رفع آفتها ارائه دهند.»
وي همچنين به دلايل پايين بودن آمار مطالعه هم اشاره مي كند و مي گويد: «متاسفانه مطالعه به شكل سنتي و بيان قصه هاي كهن و نقل آن از زبان مادربزرگها، در حال حاضر رو به انقراض است كه دليل آن هم ورود جريان موازي هويت جديد است كه به بازار ورود پيدا كرده و به دليل جاذبه زياد خود كتاب را به حاشيه رانده است، اينترنت، بازيهاي كامپيوتري سگا-پلي استيشن... و ديگر بازيهاي رايانه اي از عوامل جايگزيني و جاذبه هاي جديد همراه با رشد تكنولوژي، همه و همه كتاب را به حاشيه رانده اند كه براي تقابل آن بايد همه دست به دست هم دهيم تا خلاهاي ايجاد شده پر شود.»
حمايتهاي مقطعي وزارت فرهنگ و ارشاد از علاقه مندان به مطالعه
به همان اندازه كه نويسندگان با نوع نگارش و قلم خود در ترويج كتابخواني تاثير دارند، ناشران هم به نوبه خود نقش اساسي در اين زمينه ايفا مي كنند.
علي نيك كار مديرعامل شركت انتشارات كيهان و استاد دانشگاه نيز در گفت وگو با گزارشگر روزنامه با اشاره به اينكه ناشران و كتاب فروشي ها هم به نوبه خود نقش بسيار موثري در اشاعه فرهنگ كتابخواني ايفا مي كنند، مي گويد: «ميزان توجه ناشران به تمايلات و نيازهاي خوانندگان، استانداردهاي چاپ و نشر و همچنين گسترش قلمرو نمايش و توزيع كتاب توسط كتابفروشي ها از جمله عوامل اثرگذاري در گرايش مردم به سمت مطالعه مي باشد.» آقاي نيك كار مي گويد: «كيفيت برتر كتاب، اعم از جذابيت ظاهري، نحوه صفحه آرايي و حروف چيني، شيوه طراحي و رنگ آميزي تصاوير روي جلد و درون متن، حجم، قطع و كيفيت چاپ و صحافي، همچنين ويژگي هاي محتوايي و مسائل مربوط به ويراستاري كتاب از جمله مواردي است كه پيوسته بايد مد نظر ناشران، نويسندگان، ويراستاران و به طور كلي متوليان عرصه چاپ و نشر قرار گيرد.» اين استاد دانشگاه در توضيح بيشتر نقش ناشران در گسترش فرهنگ مطالعه خاطرنشان مي كند، توجه به كتاب در سالهاي اخير در سطح كشور كم شده است، بايد نياز به مطالعه در ميان مردم ايجاد شود تا آنها به دنبال كتب مورد نياز خود بروند، ضمن اينكه بايد فرهنگ يادگيري توسط كتاب بين افراد احيا شود و ناشران هم بايد رسالت فرهنگي خويش را در نشر و توزيع كتب سودمند در جامعه پاس دارند و به جاي فكر كردن صرف به پول و كسب درآمد، كمي هم به فرهنگ جامعه فكر كنند.
وي با اظهار تاسف از اينكه سرانه مطالعه در بين دانشجويان در طول تابستان كاهش يافته و به نيم ساعت در شبانه روز برمي گردد و در حالت اجبار و در طول سال تحصيلي فقط به 2 ساعت و نيم افزايش مي يابد، مي گويد: «مطالعه نياز به فرهنگ سازي دارد و اين كار به تنهايي برعهده وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي نيست، ناشران و نويسندگان در اين زمينه وظيفه اصلي را برعهده دارند.»
نيك كار در عين حال از حمايتهاي مقطعي وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي از علاقه مندان كتاب و كتابخواني كه صرفا در فصل نمايشگاه كتاب و در قالب بن هاي نقدي صورت مي گيرد، انتقاد مي كند و مي گويد: «گران بودن قيمت كتابها و كمبود وقت مردم براي مطالعه به دليل مشغله زياد آنها در كنار تبليغات كم رنگ و ضعيف رسانه ها و نهادها از كتاب هم به پايين آمدن سرانه مطالعه و فراموشي كتابخواني در كشور دامن زده است.»
