مبحث هفتاد و چهارم طرح صالحین: «فرهنگ مطالعه و کتاب‌خوانی»

بخش دوم : جایگاه کتاب و مطالعه از منظر قرآن کریم و روایات پیامبر و معصومین

آیا کسانی که می دانند و کسانی که نمی دانند یکسانند (زمر -آیه ۹ )

یکی از مهم ترین کارهایی که می تواند آفت جهل را بزداید، مطالعه است و آنچه می تواند شبهه های ذهنی را دفع کند و ایمان و اطمینان را به قلب ها باز آورد، کتابخوانی است. گرفتاران در چنبره پرسش ها و محاصره شدگان در میان انبوه شبهه ها می توانند برای استعداد فکری به کتابخانه مراجعه کنند و از آنجا نیرو گیرند و به جنگ شبهه ها بروند و پاسخی در برابر القائات و شبهه افکنی های دیگران بیابند و روح جان خود را با مطالعه کتاب سیراب نمایند.

دانش اندوزی و کتابخوانی در اسلام از جایگاه والایی برخوردار است. روایت های گوناگونی از پیامبر اکرم (ص) و ائمه معصومین«ع» موجود است که پیروان دین مبین اسلام را به دانش ورزی و کتابخوانی توصیه و سفارش فرموده اند

اسلام در زمان و مکانی ظهور کرد که دنیا را آتش جهل و نادانی فرا گرفته بود تا جایی که تعداد افراد با سواد از عدد انگشتان دست تجاوز نمی‌کرد، از این رو در نخستین پیام الهی که بر پیامبر(ص) وحی شد با “اقرا” آغاز گردید، و بزرگ‌ترین معجزه پیامبرش کتاب بود. قرآن به عنوان کتابی خرد‌گرا و جهل‌ستیز علم را به سان اهل ایمان مراتب والایی می‌بخشد و ایمان و علم را مایه سرافرازی و بلند مرتبگی انسان می‌داند *یرفع‌الله الذین آمنوا منکم والذین اوتوا العلم درجات* از نظر اسلام انسان به وسیله علم و آگاهی از فرشتگان برتر شده و جانشین خدا در روی زمین شده است. آن چنان این مقوله در اسلام بازتاب می‌یابد که در قرآن کریم این سئوال انکاری مطرح میشود که بگو آیا چشم نابینای جاهل و دیده بینای عالم یکسان است؟ آیا ظلمات و تاریکی جهالت با نور علم و معرفت مساوی است؟” و در آیه دیگر آمده است *هل یستوی الذین یعلمون والذین لایعلمون انما یتذکر اولواالالباب*در حقیقت خردمندان هستند که پند می‌پذیرند” و برای اندیشمندان ارزش والایی قائل می‌شود: *انما یخشی‌الله من عباده العلماء*  باید توجه داشت که تمام آیات و روایاتی که درباره تحصیل علم و دانش وارد شده،‌ همانند “یا ایها الناس” و “یا ایها الذین آمنوا” عمومی است. و شامل زن‌ها هم می‌شود. اسلام علم را نور و جهل را ظلمت و علم را بینایی و جهل را کوری می‌داند.
لذا قرآن منابع اصلی هدایت انسان به سمت علم و آگاهی و به تبع آن کتاب خوانی است تا آنجا که در قرآن کریم ماده علم بیش از ۷۵۰ بار به شکل‌های گوناگون به کار رفته است. از طرف دیگر این کتاب آسمانی با کاربرد اصطلاحات “افلا تعقلون،‌ لعلهم یتذکرون” و… انسان‌ها را به تفکر و تدبر در آفریده‌ها دعوت کرده است و از این جهت مسلمانان موظف بودند که درباره طبیعت مطالعه تدبر و آن را به وجهی عقلانی تعبیر و تفسیر کنند. قرآن به این ترتیب با دمیدن روح جدید در پیکر نیمه جان جهان آن روز فضای علمی و فرهنگی تازه‌ای پدید آورد و این امر نشان دهنده نگرش اسلام به علم و تمدن بوده و تمدن پرشکوه اسلامی ناشی از رویکرد قرآن به این امر بوده است. این توجه و تاکید تنها مختص به قرآن نیست بلکه در سیره ائمه معصومین نیز مصداق می‌یابد. حدیث معروف “اطلبوالعلم من المهد الی اللحد” بارزترین نمونه این تاکید است. برای طالب علم، عامل علم و معلم ارزش فراوانی قائل است و در این باره بیانات با ارزشی از سوی معصومین علیه‌السلام ارائه شده است. تاکید اسلام به افزایش علم و آگاهی برای این است که یک مسلمان واقعی هدف حقیقی‌اش از زندگی تعالی و قرب الی‌الله است. لذا جامعه اسلامی مکلف است با در هم آمیختن مطالعه و زندگی سبب تعالی انسان‌ها شود، چرا که تنها انسان آگاه و پرتوان تاب ماندن در چنین جامعه‌ای را دارد. از طرف دیگر همگامی هر ملتی با علوم و فنون جدید و حرکت علمی در این راستا، ضرورت کسب جایگاه شایسته در جهان امروزی است، ابزارهای مقدس براساس دستیابی به این موقعیت وجود دارد که اساسی‌ترین آن‌ها فرهنگ مطالعه و کتابخوانی است، فرهنگی که به سربلندی یک ملت می‌انجامد و تعلل در ساخت مناسب و مستمر آن صدمات جبران ناپذیری به توسعه فعلی و آتی جامعه وارد می‌سازد.

پایان بخش دوم بررسی کتابخانی از منظر قران و روایات اسلامی