پاسخ به:حدیث شماره 20: «غفلت از گناه خويشتن»
جمعه 23 آبان 1393 7:14 PM
کلید همه ی بدبختی ها
«وَ أَنْذِرْهُمْ یوْمَ الْحَسْرَةِ إِذْ قُضِی الْأَمْرُ وَ هُمْ فی غَفْلَةٍ وَ هُمْ لا یؤْمِنُونَ ـ آنان را از روز حسرت (روز رستاخیز که برای همه مایه تأسف است) بترسان، در آن هنگام که همه چیز پایان می یابد! و آن ها در غفلتند و ایمان نمی آورند!» (مریم/39)
استاد قرائتی در نکته هایی که از این آیه استفاده می شود آورده است: « کلید همه ی بدبختی ها، غفلت است. غفلت از خداوند، غفلت از معاد، غفلت از آثار و پیامدهای گناه، غفلت از توطئه ها، غفلت از محرومان، غفلت از تاریخ و سنّت های آن و غفلت از جوانی و استعدادها و زمینه های رشد.»
امیرالمؤمنین علی علیه السلام نیز فرموده اند: « الْغَفْلَةُ أَضَرُّ الْأَعْدَاءِ ـ غفلت زیان رساننده ترین دشمنان است.»« الْغَفْلَةُ شِیمَةُ النَّوْکی ـ غفلت و بی خبری خصلت احمقان است. » « الغفلة فقد ـ غفلت از دست دادن (فرصت ها و چیزها) است.»
آثار غفلت
در بیان قرآن و روایات غفلت دارای آثار و پی آمدهایی بسیار خطرناکی در دنیا و به خصوص آخرت است.
زمینه ی کفر
استاد قرائتی در پیام هایی که از آیه قبل(مریم/39) استفاده می شود آورده اند: «غفلت زمینه ی کفر است. فِی غَفْلَةٍ وَ هُمْ لا یؤْمِنُونَ»
پیروی هوی و افراط « وَ لا تُطِعْ مَنْ أَغْفَلْنا قَلْبَهُ عَنْ ذِکرِنا وَ اتَّبَعَ هَواهُ وَ کانَ أَمْرُهُ فُرُطاً ـ و هرگز بخاطر زیورهای دنیا، چشمان خود را از آن ها برمگیر! و از کسانی که قلبشان را از یاد خود غافل ساختیم اطاعت مکن! همان ها که از هوای نفس پیروی کردند، و کارهایشان افراطی است.» (کهف/28)
« کلمه" فرط" به معنای تجاوز از حق و خروج از آن است و از کلام عرب گفته شده که:"افرط، افراطا" را در مورد اسراف و زیاده روی به کار می برند و پیروی هوی و افراط، از آثار غفلت قلب است، و به همین جهت عطف دو جمله بر جمله"أَغْفَلْنا" به منزله عطف تفسیر است.»
بَلْ هُمْ اََضَلُّ
« وَ لَقَدْ ذَرَأْنا لِجَهَنَّمَ کثیراً مِنَ الْجِنِّ وَ الْإِنْسِ لَهُمْ قُلُوبٌ لا یفْقَهُونَ بِها وَ لَهُمْ أَعْینٌ لا یبْصِرُونَ بِها وَ لَهُمْ آذانٌ لا یسْمَعُونَ بِها أُولئِک کالْأَنْعامِ بَلْ هُمْ أَضَلُّ أُولئِک هُمُ الْغافِلُونَ ـ به یقین، گروه بسیاری از جن و انس را برای دوزخ آفریدیم آن ها دل ها (عقل ها) یی دارند که با آن (اندیشه نمی کنند، و) نمی فهمند و چشمانی که با آن نمی بینند و گوش هایی که با آن نمی شنوند آن ها همچون چهارپایانند بلکه گمراه تر! اینان همان غافلانند (چرا که با داشتن همه گونه امکانات هدایت، باز هم گمراهند)!»(179اعراف)
«این آیه صفات گروه دوزخی را در سه جمله خلاصه می کند:
نخست این که" آن ها قلب هایی دارند که با آن درک و اندیشه نمی کنند" (لَهُمْ قُلُوبٌ لا یفْقَهُونَ بِها).
دوم این که" چشم های روشن و حقیقت بین دارند اما با آن ها چهره ی حقایق را نمی نگرند و همچون نابینایان از کنار آن ها می گذرند" (وَ لَهُمْ أَعْینٌ لا یبْصِرُونَ بِها).
سوم این که" با داشتن گوش سالم، سخنان حق را نمی شنوند" و همچون کران خود را از شنیدن حرف حق محروم می سازند (وَ لَهُمْ آذانٌ لا یسْمَعُونَ بِها).
" این ها در حقیقت همچون چهار پایانند" چرا که امتیاز آدمی از چهار پایان در فکر بیدار و چشم بینا و گوش شنوا است که متاسفانه آن ها همه را از دست داده اند (أُولئِک کالْأَنْعامِ). " بلکه آن ها از چهار پایان گمراه تر و پست تر می باشند" (بَلْ هُمْ أَضَلُّ).
چرا که چهارپایان دارای این استعدادها و امکانات نیستند، ولی آن ها با داشتن عقل سالم و چشم بینا و گوش شنوا امکان همه گونه ترقی و تکامل را دارند، اما بر اثر هوا پرستی و گرایش به پستی ها این استعدادها را بلا استفاده می گذارند، و بدبختی بزرگ آنان از همین جا آغاز می گردد.
" آن ها افراد غافل و بی خبری هستند" و به همین جهت در بیراهه های زندگی سرگردانند (أُولئِک هُمُ الْغافِلُونَ).
چشمه آب حیات کنار دستشان است، ولی از تشنگی فریاد می کشند، درهای سعادت در برابر رویشان باز است، اما حتی به آن نگاه نمی کنند.»
«حقیقت غفلت همان است که ایشان دچار آنند، چون غفلتی است که مشیت خدای سبحان مساعد آن است، و مشیت خدا با مهر زدن بر دل ها و چشم ها و گوش هایشان، ایشان را به آن مبتلا کرده، و معلوم است که غفلت ریشه هر ضلالت و باطلی است.»
«دوزخی شدن بسیاری از انسان ها، به خاطر بهره نبردن از نعمت های الهی در مسیر هدایت و کمال است. زیرا با داشتن چشم، گوش و دل، خود را به غفلت زده اند.»
جایگاهشان آتش است
« إِنَّ الَّذِینَ لَا یرْجُونَ لِقَاءَنَا وَ رَضُواْ بِالحَْیوةِ الدُّنْیا وَ اطْمَأَنُّواْ بهَِا وَ الَّذِینَ هُمْ عَنْ ءَایاتِنَا غَافِلُونَ * أُوْلَئک مَأْوَئهُمُ النَّارُ بِمَا کانُواْ یکسِبُونَ ـ آن ها که ایمان به ملاقات ما (و روز رستاخیز) ندارند، و به زندگی دنیا خشنود شدند و بر آن تکیه کردند، و آن ها که از آیات ما غافلند، * (همه ی) آن ها جایگاهشان آتش است، به خاطر کارهایی که انجام می دادند!»(یونس/7و8)
« غفلت از آیات الهی، سرچشمه ی بیگانگی از خدا، و بیگانگی از خدا سرچشمه عدم احساس مسئولیت، و آلودگی به ظلم و فساد و گناه است، و سرانجام آن چیزی جز آتش نمی تواند باشد.»
« نزدیک به مضمون این آیه است که:" فَأَعْرِضْ عَن مَّن تَوَلی عَن ذِکرِنَا وَ لَمْ یرِدْ إِلَّا الْحَیوةَ الدُّنْیا
ذَالِک مَبْلَغُهُم مِّنَ الْعِلْمِ إِنَّ رَبَّک هُوَ أَعْلَمُ بِمَن ضَلَّ عَن سَبِیلِهِ * ذَالِک مَبْلَغُهُم مِّنَ الْعِلْمِ إِنَّ رَبَّک هُوَ أَعْلَمُ بِمَن ضَلَّ عَن سَبِیلِهِ ـ این آخرین حدّ آگاهی آن هاست پروردگار تو کسانی را که از راه او گمراه شده اند بهتر می شناسد"(نجم/29و30) این آیه نیز دلالت دارد بر این که اعراض از ذکر خدا غفلت از آیات او است، و باعث آن می شود که دید آدمی کوتاه گشته، علم او تنها در چهار دیواری تنگ زندگی دنیا و شؤون آن دور بزند و این خود ضلالت از راه خدا است، که این ضلالت به فراموشی روز حساب تعریف شده، آن جا که می فرماید:"إِنَّ الَّذِینَ یضِلُّونَ عَنْ سَبِیلِ اللَّهِ لَهُمْ عَذابٌ شَدِیدٌ بِما نَسُوا یوْمَ الْحِسابِ ـ کسانی که از راه خدا گمراه شوند، عذاب شدیدی به خاطر فراموش کردن روز حساب دارند" (ص/26) »
«اطمینان واقعی تنها با یاد خداست و دنیا، آرام بخش کاذب آن هم برای غافلان است. "اطْمَأَنُّوا بِها". .. غافِلُونَ»
حسرت بزرگ
« وَ أَنْذِرْهُمْ یوْمَ الْحَسْرَةِ إِذْ قُضِی الْأَمْرُ وَ هُمْ فی غَفْلَةٍ وَ هُمْ لا یؤْمِنُونَ ـ آنان را از روز حسرت [روز رستاخیز که برای همه مایه تأسف است ] بترسان، در آن هنگام که همه چیز پایان می یابد! و آنها در غفلتند و ایمان نمی آورند!»(مریم/39)
« معنای آیه این می شود که: ای پیغمبر! ایشان را بترسان از روزی که امر قضاء می شود، یعنی کار یکسره می گردد و هلاکت دائمی بر آنان حتمی می شود، آن وقت از سعادت همیشگی که روشنی چشم هر کسی است منقطع می گردند، پس حسرتی می خورند که با هیچ مقیاسی اندازه گیریش ممکن نیست، و این بدان جهت است که اینان در دنیا غفلت ورزیدند.»
انتقام الهی
خداوند پس از ذکر پیمان شکنی های فرعون و فرعونیان، می فرماید که از آن ها انتقام گرفتیم و سپس دلیل پیمان شکنی آن ها که نجر به انتقام الهی شد را تکذیب آیات الهی و غفلت از آن آیات ذکر می فرماید: « فَانتَقَمْنَا مِنهُْمْ فَأَغْرَقْنَاهُمْ فی الْیمّ بِأَنهَُّمْ کذَّبُواْ بَِایاتِنَا وَ کانُواْ عَنهَْا غَافِلِینَ ـ سرانجام از آن ها انتقام گرفتیم، و آنان را در دریا غرق کردیم زیرا آیات ما را تکذیب کردند، و از آن غافل بودند.»(اعراف/136)
گرویدن به شیطان
امام سجاد علیه السلام در دعایی می فرماید که خدایا ما را از خواب غفلت بیدار کن تا به شیطان نگرویم. از این دعا استفاده می شود که اگر در غفلت بمانیم خطر بسیار بزرگی بر سر راه ماست که از شیطان پیروی کنیم و از پیروان او باشیم.
« اَللَّهُمَّ وَ مَا سَوَّلَ لَنَا مِنْ بَاطِلٍ فَعَرِّفْنَاهُ... وَ أَیقِظْنَا عَنْ سِنَةِ الْغَفْلَةِ بِالرُّکونِ إِلَیهِ ـ بار خدایا، حقیقت هر باطل را که شیطان در چشم ما می آراید به ما بشناسان... و از خواب غفلت بیدارمان ساز که بدو نگرویم.»
« وَ مَن یعْشُ عَن ذِکرِ الرَّحْمَانِ نُقَیضْ لَهُ شَیطَانًا فَهُوَ لَهُ قَرِینٌ ـ و هر کس از یاد خدا روی گردان شود شیطان را به سراغ او می فرستیم پس همواره قرین اوست!»(زخرف/36)
بی اعتنایی خدا
در حدیث قدسی می فرماید: « یا أَحْمَدُ أَنْتَ لَا تَغْفُلُ أَبَداً مَنْ غَفَلَ عَنِّی لَا أُبَالِی بِأَی وَادٍ هَلَک ـ یا احمد هیچ گاه از من غافل نشو، زیرا هر کس از من غافل شد نسبت به این که در کدام راه هلاک می شود اعتنایی نمی کنم.»
غفلت از خود
امام صادق(ع): «از غفلت بپرهیزید، چه هر کس غافل شود، از خود غافل شده است.»یعنی از سرنوشت خود و آینده خود غافل شده است.
آثار غفلت در بیان امیرالمؤمنین علی علیه السلام:
* غفلت زیان بخش ترین دشمنان است. * وای بر کسی که غلبه کند بر او غفلت، پس فراموش کند رحلت را و آماده نگردد.
* غفلت و بی خبری گمراهی نفس ها و عنوان انواع بدبختی هاست.
* غفلت سبب فرحناکی است. (این فرحناکی مذموم است زیرا کسی که غافل نباشد و آن چه در قیامت در پیش دارد را گاهی به خاطر آورد بی همّ و اندوه نخواهد بود.)
* غفلت ضدّ دور اندیشی است. * غفلت باعث فریب خوردن است و هلاکت را نزدیک می سازد.
* دایم بودن غفلت بینایی(دل) را از بین می برد. * هر که به دراز کشد غفلت او، تعجیل کند هلاک او.
* غافل خواب آلوده است و غفلت فریب. * هر که غلبه کند بر او غفلت، بمیرد دل او.
و اگر دل کسی بمیرد خداوند می فرماید: « فَوَیلٌ لِّلْقَاسِیةِ قُلُوبهُُم مِّن ذِکرِ اللَّهِ أُوْلَئک فی ضَلَالٍ مُّبِینٍ ـ وای بر آنان که قلب هایی سخت در برابر ذکر خدا دارند! آن ها در گمراهی آشکاری هستند!»
امام باقر علیه السلام به جابر فرمود: « وَ إِیاک وَ الْغَفْلَةَ فَفِیهَا تَکونُ قَسَاوَةُ الْقَلْبِ ـ مبادا دچار غفلت شوی که در آن سنگ دلی باشد.»
