پاسخ به:حدیث شماره 19: «درخواست كمك فقط در سه مورد!»
پنج شنبه 22 آبان 1393 10:12 PM
در بیانات حضرات معصومین علیهم السلام، بارها از درخواست از غیر خدای متعالی نهی شده است. در توصیة پیامبر صلی الله علیه وآله به ابوذر آمده است: «ای ابوذر، زنهار که از غیرخدا درخواست کنی؛ چراکه در دنيا مايۀ خواری و فقر است و در روز قيامت حسابش طولانی است».يا أبا ذَرٍّ، إيّاكَ و السؤالَ فإنّهُ ذُلٌّ حاضرٌ، و فَقرٌ تَتَعَجَّلُهُ، و فيهِ حِسابٌ طَويلٌ يَومَ القِيامَةِ
ایشان در بیان دیگری فرموده است: «هيچ بنده‌ای دری از نيازخواهى به روی خود نگشود، مگر آنكه خداوند هفتاد دَرِ فقر به روی او باز میکند».ما مِن عبدٍ فَتَحَ على نَفسِهِ بابا مِن المَسألَةِ إلاّ فَتَحَ اللّهُ علَيهِ سَبعينَ بابا مِنَ الفَقرِ
امیرالمؤمنین علیه السلام نیز میفرماید: «هركه از غيرخدا چيزی بخواهد سزاوار محروميت است».مَن سَألَ غيرَ اللّه استَحَقَّ الحِرمانَ
و بالاخره از پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله نقل شده است: «اگر هريك از شما ريسمانی برگيرد و پشتهای هيزم بياورد و بفروشد و با اين كار آبروی خود را حفظ كند، بهتر از آن است كه دست نياز به‌سوی بندگان خدا دراز كند».لو أنّ أحَدَكُم يَأخُذُ حَبلاً فَيَأتِي بِحُزْمَةِ حَطَبٍ على ظَهرِهِ فَيَبِيعُها فَيَكُفُّ بها وَجهَهُ خَيرٌ لَهُ مِن أن يَسألَ.
پاسخ به یک سؤال
اکنون با توجه به اجتماعی بودن انسان از یک‌سو و سنت الهی در به انجام رسیدن امور از طریق اسباب و مسببات از سوی دیگر و فراوانی روایات واردشده در لزوم پاسخ مثبت به درخواست کمک برادران ایمانی و فضیلت و ارزش والای این کار، این پرسش پیش میآید که اگر سازوکار خلقت بر این آفریده شده است که امور زندگی با همیاری افراد جامعه سپری شود و سامان یافتن یک جامعۀ مطلوب به آن است که هریک از اعضا وظیفۀ خود را به‌درستی انجام دهد و نباید انتظار داشت که با دعا و درخواست از خداوند نیازمندیها برطرف و مشکلات حل‌وفصل شود، چرا تا این اندازه از درخواست و سؤال از همنوعان، حتی از برادران ایمانی، نهی شده است؟ اگر چنین است، اجازه دادن امام حسن علیه السلام به درخواست از کسی که به توانمندی او در دستگیری و کمک امید میرود، به چه معناست؟
در پاسخ باید گفت که با توجه به روایات موجود در نهی از سؤال و درخواست، به نظر میرسد که فلسفۀ نهی از آن، حفظ عزت و حرمت نفس خویش است. بنابراین، باید درخواستها را به دو دسته تقسیم کرد: نخست، درخواستهایی که موجب تضییع حرمت و کرامت نفس و ذلّت و خواری آدمی می‌شود. دوم، درخواستهایی که دربردارندۀ چنین پیامدی نیست و در جهت پیشبرد امور جامعه و رتق و فتق امور است. در این زمینه، هرکس براساس وظیفهای که برای او تعیین شده یا شغلی که برگزیده، به ارائۀ خدمت در جامعه اشتغال می‌یابد و در ازای خدمات خود حق‌الزحمه دریافت میکند. ازاین‌رو، خدمات افراد جامعه به یکدیگر، اگر بر مبنای درخواست مشتری باشد و در ازای آن دستمزد پرداخت شود، هیچ‌گونه پیامد ناخوشایندی برای درخواست‌کننده نخواهد داشت. اما آن دسته از درخواستها که فقط مددخواهی است، چنان‌که گفتیم، از عجز و ناتوانی درخواست‌کننده حکایت میکند. نتیجۀ چنین درخواستهایی غالباً موجب تضییع حرمت و کرامت نفس است. بنابراین، در برخی احادیث، درخواست را با ذلت و خواری برابر دانسته‌اند و آن را فقر حاضر و خودخوانده پنداشته شده است.إيّاكَ و السؤالَ فإنّهُ ذُلٌّ حاضرٌ، و فَقرٌ تَتَعَجَّلُهُ. امام سجاد علیه السلام، در بیان جامعی، پیامدهای این‌گونه درخواستها را چنین برمی‌شمرد
طَلَبُ الحَوائجِ إلى الناسِ مَذَلَّةٌ للحياةِ، و مَذهَبَةٌ للحَياءِ، و استِخفافٌ بِالوَقارِ، و هُو الفَقرُ الحاضِرُ، و قِلَّةُ طَلَبِ الحوائجِ مِنَ الناسِ هُو الغِنى الحاضِرُ؛«نيازخواهى از مردم مايۀ خوارى در زندگى و از میان رفتن شرم و حياست و از وقار و شكوه آدمى مى‌كاهد و آن فقرى حاضر است و دست نياز به سوى مردم كمتر دراز كردن، بى‌نيازىِ نقد است».
