مقاله طنز

جایگاه مقوله طنز در تسهیل مسئله نقد اجتماعی ریشه در ویژگی نقدناپذیری افراد دارد و اینکه ما خود را مبرا از ایراد و اشکال بدانیم و از هرگونه سخنی که بوی پند، اندرز و نصیحت بدهد، گریزانیم.
در چند سال اخیر شاهد توجه بیش از پیش به انواع مختلف شوخ طبعی ها بوده ایم و این امر هم به دلیل نیازی بود که احساس می شد، وقتی شرایط ومقتضیات زمان به سمتی می رود که مشکلات اقتصادی و اجتماعی بر مردم فشار می آورد، نیاز به لبخند همراه با تفکر ضروری است و باید در قالب های مختلف شادی را ایجاد کرد.
برخی از طنزپردازان معتقدند، طنز برخلاف شوخی، ریشه در واقعیت بیرونی دارد، در شوخی هدف اصلی خندیدن یا خنداندن است ولی در طنز هدف اصلی بیان واقعیت است هر چند که خنده هم همیشه در کنار آن وجود دارد.
به گفته آنان، طنز در جایگاه بالایی قرار دارد، وقتی هنر و بخش انتقاد هنری با فاکتور لبخند وارد می شود، نقد خوب خواهیم داشت و نیش انتقاد گرفته می شود.
رضا احسان پور طنزپرداز در این زمینه می گوید: یکی از کارکردهای طنز، ایجاد نشاط است. حتی اگر بخواهیم بحث انتقادی طنز را هم مد نظر قرار دهیم، از آنجا که امر به معروف و نهی از منکر باید با زبانی نرم انجام شود، باز هم می توان از طنز که زبانی نرم برای تذکر بسیاری مسائل است کمک گرفت.
وی ادامه می دهد: طنز ابزاری برای کار دینی و فرهنگی است به شرط اینکه تعریف درستی از آن مد نظر قرار گیرد و بدانیم خنداندن به هر وسیله ای و دست مایه قرار دادن هر موضوعی مشمول تعریف طنز نمی شود.
احسان پور با بیان اینکه برخی خطوط قرمز را در طنز اشتباه می گیرند، می افزاید: اگر حد و حدود را بشناسیم، طنز می تواند در خدمت دین باشد و حتی بسیاری از مسائل خطوط قرمز نیستند و می توان از دریچه طنز به آن ها نگاه کرد.
وی اظهار کرد: به عنوان مثال، موانع ظهور، جهالت، فساد، عدم امر به معروف و به طور کلی نقد بسیاری از بداخلاقی ها می توانند سوژه های طنز باشند مشروط بر اینکه به آن ها به درستی پرداخته شود.
احسان پور تاکید می کند: در حوزه هایی مانند طنز دینی و دفاع مقدس باید حتما با فکر و مطالعه وارد شد، چراکه حوزه های لغزنده ای هستند و اگر نویسنده و شاعر درباره آن ها اطلاعات کافی نداشته باشد، ممکن است حتی نتیجه معکوس از نوشته او حاصل شود.
ناصر فیض مسوول دفتر طنز حوزه هنری سازمان تبلیغات اسلامی نیز در این زمینه با اشاره به اینکه طنز قرار نیست صرفا مخاطب را بخنداند، می گوید: این شیوه یک ابزار ارتباط با مخاطب است که می توان برای ایجاد شادی از آن استفاده و هم از این طریق اعاده حق کرد.
وی ادامه می دهد: با طنز می توان نسبت به موضوع های مختلف اعتراض نشان داد یا ناهنجاری ها را به تصویر کشید همانطور که چارلی چاپلین با این زبان درباره بزرگترین دغدغه های بشری سخن گفت.
این طنزپرداز با اشاره به اینکه استفاده از زبان طنز و شوخی باید در چارچوب اصول و قواعدی باشد و از هر طریقی نمی توان مردم را خنداند و بعد روی آن نام طنز گذاشت، افزود: در طنز باید اخلاق رعایت، حرمت ها حفظ و به دنبال رشد جامعه بود و از تمسخر دوری جست.
فیض اضافه می کند: رعایت کردن حد و اندازه در تمام موارد مصداق دارد و درباره طنز و شوخی هم مصداق پیدا می کند، گذشتگان ما بسیار توصیه کرده اند که باید حد و اندازه در تمام امور حفظ شود و در طنز هم باید مراقب بود که از حد گذرانده نشود.
آنچه مسلم است شادی آفرینی و اصلاح اجتماعی باید در طنز مورد توجه قرار گیرد و اگر از یک شیوه بیانی با این حجم تاثیرگذاری استفاده شود در حق طنز اجحاف و بی انصافی صورت گرفته است.
وقتی شرایط جامعه مشکلات و فشارهای اقتصادی و اجتماعی، مردم را کم حوصله و ناتوان می کند، نیاز به لبخند همراه با تفکر احساس شده و طنز یکی از ابزار مهم برای ایجاد نشاط و شادی آنان است.