مبحث هفتاد و دوم طرح صالحین: امر به معروف و نهی از منکر در نهضت امام حسین (علیه السّلام)

حسين عليه‌السّلام به شدّت مسئوليتي را كه داشت احساس مي‎كرد و در ضمن خطبه‎ها و بياناتي كه ايراد مي‎كرد، اين مسئوليت بزرگ را براي مردم شرح مي‎داد.

حال اگر كسي بگويد در اين وضعيتي كه براي حضرت امام حسين ‎عليه‌السّلام پيش آمده بود شرايط نهي از منكر موجود نبود زيرا از جمله شرايط آن احتمال تأثير است كه معلوم بود يزيد و پيروانش نه از حكومت كنار مي‎روند و نه از روش خود دست بر مي‎دارند و شرط ديگر آن نيز امن از ضرر است كه آن هم موجود نبود.

پاسخ اين است كه اولاً ما شرايط احكام و خصوصيّات و فروع آن را بايد از امام حسين ‎عليه‌السّلام استفاده كنيم و استوارتر دليل بر جواز شرعي هر عمل اين است كه حسين ‎عليه‌السّلام آن را انجام داده باشد و به عبارت ديگر گفتار و رفتار آن حضرت از ادلّه احكام شرعيه است.

پس فرضاً اگر دليلي كه دلالت بر اشتراط امر به معروف به احتمال تأثير و امن از ضرر دارد، به عموم يا اطلاق شامل اين مورد هم بشود، همان اقدام حضرت حسين ‎عليه‌السّلام مخصِّص يا مقيِّد آن خواهد بود و مي‎فهميم كه در اين مورد دو شرط نام برده در وجوب دخالت ندارد و بايد امر به معروف و نهي از منكر نمود هرچند احتمال تأثير داده نشود و معرض ترتب ضرر هم باشد. ثانياً مسلّم نيست كه شرعاً در هر مورد، وجوب امر به معروف و نهي از منكر، مشروط به امن از ضرر باشد بلكه مي‎توان گفت در بعضي موارد عكس آن ثابت است و بايد اهميت مصلحت امر به معروف و نهي از منكر را با ضرر و مفسده‎اي كه از آن متوجه مي‎شود سنجيد، اگر مصلحت آن اهمّ و شرعاً لازم الاستيفا باشد، مثل بقاي دين، تحمّل ضرر لازم و ترك امر به معروف جايز نيست.

ثالثاً احتمال تأثير بر دو نوع است: گاهي شخصي را كه اكنون آماده يا مشغول معصيتي است مي‎خواهيم نهي از آن منكر كنيم اگر احتمال تأثير ندهيم، نهي از منكر واجب نيست و گاهي نهي از منكر مي‎نماييم و بالفعل احتمال تأثير نمي‎دهيم ولي مي‎دانيم در آينده مؤثر واقع مي‎شود كه در اين صورت نهي از منكر واجب، و با صورت احتمال تأثير فعلي فرق ندارد.

مثل آن‌كه احتمال بدهيم اگر با فرق ضالّه مبارزه كنيم و معايب و مفاسد و مقاصد سوء آنها را به گوش مردم برسانيم و اعلام خطر كنيم، پس از مدتي دستگاهشان بي‎مشتري و بر چيده مي‎شود يا اثر آنها در فساد اجتماع كمتر و يا حداقل از گسترش بيشتر تبليغات و فسادشان جلوگيري به عمل مي‎آيد و اگر كارگردانان آنها دست از خيانت برندارند در اثر نهي از منكر، تبليغات سوء آنها باعث گمراهي نخواهد گشت، كه در اين مورد امر به معروف و نهي از منكر با احتمال تأثير آن در آينده، واجب است.

امام حسين ‎عليه السّلام هم با وضعي كه پيش آمده بود و احكام قرآن و موجوديت اسلام را شديدترين خطرات تهديد مي‎كرد و آينده اسلام، تاريك و مبهم بلكه معلوم بود كه به زودي خورشيد نوراني اسلام غروب و دوران شرك و جاهليت بازگشت خواهد كرد، نمي‎توانست با در نظر گرفتن احتمال يا قطع به ضرر، دست روي دست بگذارد و در خانه بنشيند و ناظر اين مصيبات براي عالم اسلام شود.

آن حضرت كاملاً از خطري كه متوجّه دين شده بود آگاه بود لذا در همان آغاز كار كه مروان در مدينه به آن حضرت توصيه كرد كه با يزيد بيعت كند و به اصطلاح او، محترم و با خاطري آسوده زندگي نمايد فرمود:

«اِنّا للهِِ وَ اِنّا اِلَيْهِ راجِعُونَ وَ عَلَي الاِْسْلامِ السَّلامُ اِذْ قَدْ بُلِيَتِ الاُْمَّةُ بِراع مِثْلِ يَزيدَ؛ بايد با اسلام وداع كرد چرا كه امّت به شباني مانند يزيد مبتلا شده، يعني وقتي يزيد زمامدار مسلمين شود معلوم است كه اسلام به چه سرنوشتي گرفتار مي‎شود آنجا كه يزيد است اسلام نيست و آنجا كه اسلام است يزيد نيست.

در مقابل چنين خطر و منكري، حضرت سيدالشهداء ‎عليه السّلام بايد بپا خيزد و دفاع كند و سنگر اسلام را خالي نگذارد هرچند خودش و عزيزانش را بكشند و خواهران و دخترانش را اسير كنند، زيرا حسين بقاي اسلام و بقاي احكام اسلام را از بقاي خودش مهمتر مي‎دانست، پس جان خود را فداي اسلام كرد.

آري حسين ‎عليه السّلام يقين به تأثير نهي از منكر  و امر به معروف خويش داشت و مي‎دانست كه نهضت و قيام او، اسلام را حفظ مي‎كند و حركت او ضامن بقاي دين خواهد بود.

او مي‎دانست كه شهادت او و اسارت اهل بيت، ماهيّت بني‎اميّه و عداوت هاي آنها را با اسلام و شخص پيغمبر آشكار مي‎سازد و عكس العمل قتل او ريشه‎هاي اسلام را در دل ها استوار كرده و حسّ تمرد و سرپيچي از اوامر امويين را در همه ايجاد مي‎نمايد و احساسات اسلامي و شعور ديني مردم را بيدار و زنده مي‎كند.

آري! به همين سبب حضرت امام حسين عليه‌السّلام در اداي وظيفه نهي از منكر، با آن همه شدائد و سختي ها عذري نياورد و براي ترك آن بهانه‌جويي نكرد و خالصانه و استوار به ميدان آمد و همه چيز خود را فداي دين و اجراي حدود و احكام الهي و فريضه مهم امر به معروف و نهي از منكر كرد.