مبحث هفتادم طرح صالحین: "نقش فرهنگ در زندگی شخصی و اجتماعی"

به گزارش روابط عمومی فرهنگسرای آی تی امروزه موضوع اینترنت، مسیله مهمی برای بیشتر کشورها، به ویژه کشورهای در حال توسعه و از جمله کشورهای اسلامی است. آگاهی از پی آمدهای اینترنت و در کنار آن، در نظر گرفتن راهبردهای مناسب برای استفاده درست و پیش گیری یا کاهش پی آمدهای احتمالی منفی آن، اهمیت اساسی دارد. 
در این مقاله، پس از بیان تاریخچه اینترنت، جنبه های روان شناختی و پی آمدهای مثبت و منفی آن بر سلامت و رفتار انسان بررسی شده است. دست آوردهای این مقاله که بیانگر بخشی از پژوهش های تجربی در این زمینه است، نشان می دهد افزون بر دست آوردهای مثبت و انکارناپذیر اینترنت، پی آمدهای نامطلوبی نیز هم در جنبه های فردی و هم در جنبه های اجتماعی به همراه دارد. 
فراگیر شدن رسانه ها در آغاز قرن بیست و یکم و موضوع جدّی نقش اینترنت در شکل دهی به فرهنگ، هویت و باورها و ارزش های اجتماعی، اهمیت پژوهش در این زمینه را افزایش داده است. در جامعه امروز ما، گرایش به اینترنت و استفاده از آن چنان رایج شده است که بیشتر خانواده ها، رایانه شخصی دارند و اعضای خانواده، بخش زیادی از وقت خود را در استفاده از اینترنت سپری می کنند. اینترنت در میان همه گروه های اجتماعی اعم از زن و مرد، پیر و جوان، بی سواد و باسواد از جذابیت خاصی برخوردار است. گسترش اینترنت، مانند هر نوآوری دیگری به ایجاد دگرگونی هایی در جنبه های مختلف زندگی انجامیده و استفاده از آن، امری اجتناب ناپذیر شده است؛ به گونه ای که بدون آن زندگی برای کسانی که بدان خوگرفته اند، دشوار می شود.

بسیاری از نظریه پردازان ارتباطات، اینترنت را گام مهمی در پیشرفت کشورهای در حال توسعه قلمداد می کنند. از این رو، با توجه به کاربردهای فراوان اینترنت که با هدف انتقال اطلاعات قصد دارد باورهای مشخصی را درباره کالاها یا خدمات مرتبط با آن در جامعه رواج دهد، بررسی این پیام ها از نظر مضمون، محتوا و فرم ارایه، اهمیت فرایندهای ارتباطی، رفتار و حالت های روانی افراد در هنگام استفاده از اینترنت می پردازد.ارزیابی ویژگی های رفتاری و روانی، یکی از عوامل تأثیرگذار در پیدایش روان شناسی اینترنت بوده است. این بررسی ها در درون پژوهش های گسترده تری قرار می گیرد که از آن به روان شناسی رسانه های گروهی  یادمی شود. های لیس (1992م.)، هیل مس (1997م.)، کیتلر (1999م.)، کلوک13(1998م.)، ریویس و کلیفورد (1996م.)، سیلور (1998م.) در پژوهش هایشان دربارهرسانه های گروهی، به برخی جنبه های روان شناختی اینترنت پرداخته اند. اسمیت و کلوک (1999م.) در پژوهشی با عنوان ارتباط در فضای مجازی به طور ویژه،جنبه های روان شناختی اینترنت را بررسی کردند. ریوا و گالیمبرتی (2001م.)پژوهش های گسترده ای در زمینه روان شناسی اینترنت انجام دادند استرات، جاکوبسونو گیبسون20 (2003م.) تصریح کردند پیچیدگی اینترنت ایجاب می کند که ما دیدگاه های اجتماعی، فرهنگی و رشدی را در نظر داشته باشیم. 
ریوا (2001م.) به این موضوع اشاره کرد که روان شناسی اینترنت کار ساده ای نیست؛ زیرا اول اینکه اینترنت رسانه ای است که می توان آن را از راه های متفاوت تجربه کرد. اگرچه رایانه معمولاً واسطه تجربه اینترنتی ما است، راه های مختلفی هست که کاربران می توانند از طریق جست وجو در اینترنت خودنمایی کنند و با استفاده از آن، با دیگران ارتباط برقرار کنند. 
دوم اینکه اینترنت فضای اجتماعی و شناختی است. استفاده از اطلاعات، به فعال سازی روابط اجتماعی کمک می کند. این فرایند درون فضایی خاص ـ فضای مجازی ـ رخ می دهد که ویژگی های ساختاری و فرایندی ارتباط را گسترده تر می کند. 
سوم اینکه تجربه اینترنتی، حتی وقتی ما در یک فضای مجازی گفت وگو می کنیم، همواره در بافتی ویژه صورت می گیرد. 
بسیاری از پژوهش گران حوزه روان شناسی اینترنت، گفته اند ارتباط افراد از طریق اینترنت به شیوه های مختلف، در مقایسه با انواع روزمره ارتباط که با حضور جسمانی افراد همراه است، حالتی تقلیل یافته دارد. برای مثال، هیوبرت دریفوس در کتاب در باب اینترنت می نویسد درک ما از واقعیت، اشیا، افراد و توانایی ما در برقراری ارتباط مؤثر با آنها به شیوه ای است که بدن ما به گونه ای بی سروصدا در پس زمینه عمل می کند. توانایی بدن ما در دست یابی به اشیا، فراهم آورنده درک ما از واقعیت است. اینکه چرا روان شناسان به این گونه بحث ها می پردازند، روشن است؛ زیرا معمولاً گمان می کنیم بسیاری از پیوندهای شخصی ما، با تماس چهره به چهره و مستقیم امکان پذیر باشد. 
همان گونه که گوردون گراهام و بسیاری دیگر گفته اند، در اینترنت بسیار آسان است که افراد را با خلق شخصیت های کاملاً تخیلی فریب داد؛ کاری که امکان آن در واقعیت، بسیار مشکل تر است. بنابراین، روابط اینترنتی در مقایسه با روابط واقعی و همراه با حضور جسمانی، روابطی ضعیف و در عین حال، پیچیده است. 
همسبرگر (2005م.) در تحلیل جنبه های روان شناختی اینترنت، این پرسش را مطرح می کند که کاربران چگونه از اینترنت برای خودشکوفایی استفاده می کنند؟ وی گفت در روان شناسی اینترنت و به هنگام تحلیل روابط اینترنتی، نباید از زاویه منفی به موضوع نگریست، بلکه باید توجه داشت که اینترنت نشان دهنده فضای گروهی و اشتراکی و سرشار از مفاهیم ملموس و فرهنگی نیز هست. این فرهنگ ها که در فضای لیبرال قرار گرفته اند، مجالی به فعالیت های سیاسی و آرمان گرایانه می بخشند و بستر مناسبی برای پیشرفت کاربران هستند. 
کاربران اینترنتی را به تفکر، تجربه و فعالیت های گروهی وا می دارد تا سرانجام به تعالی و خودشکوفایی برسند.

پرسش دیگری که در روان شناسی اینترنت بررسی شده این است که ما خود را چگونه در فضای مجازی ادراک می کنیم؟ وقتی به صورت رو در رو یا آن لاین با دیگران تعامل داریم، می کوشیم با مشاهده خود از دیدگاه دیگران، بر تأثیری که روی دیگران می گذاریم نظارت کنیم. در این صورت، در صورت نیاز، از سازوکارهای مختلف مدیریت تأثیر بهره می گیریم تا با ارایه اطلاعات گلچین شده، ادراک دیگران از خود را دگرگون کنیم. ارتباط از طریق رایانه، هم مدیریت تأثیر و هم چگونگی ادراک ما را در نظر دیگران، به چالش می کشد. مدیریت تأثیر در اینترنت، همانند قایق رانی با دو پارو در رودخانه های طوفانی است. 
اینها برخی از موضوع هایی است که در قالب روان شناسی اینترنت ارایه شده است. در این میان، برخی کوشیده اند جنبه های گوناگون روان شناسی اینترنت را کامل تر نمایش دهند و محورهای اصلی و ریز موضوع های مربوط به آنها را در چشم انداز نظری و تجربی بیان کنند. برای مثال، جوینسون (2003م.) روان شناسی اینترنت را شامل موضوع هایی از این دست می داند: 
1) بررسی ماهیت و فرایند روابط اینترنتی؛ 
2) فریب کاری و پرهیز از خودافشایی در روابط رو در رو؛ 
3) آرمان گرایی در ارتباط از طریق اینترنت 
4) خیانت و حقه بازی در اینترنت؛ 
5) پرخاش گری و هرزه نگاری در اینترنت 
6) پی آمدهای اینترنت در سلامت روانی و رفتار؛ 
7) حمایت اجتماعی و اینترنت؛ 
8) جنسیت و الگوهای ارتباط؛ 
9) جنبه های مثبت میانْ فردی رفتار اینترنتی؛ 
10) اینترنت و هویت یابی؛ 
11) روابط خیالی در اینترنت؛