تبلیغ اینترنتی فرقه‌های معنویت‌گرا

یکی‌از قابلیت‌های اینترنت، امکان خرید محصولات مربوط به جریانات معنویت‌‌گراست. پاره‌ای از کتاب‌ها، فیلم‌ها و محصولات مربوط به فرقه‌های جدید به صورت رسمی در کشور امکان عرضه و توزیع ندارند. اما این امکان به کاربر اینترنتی داده می‌شود که خریدار با انتقال اعتبار به شماره حساب‌های داده شده و پرداخت هزینه پستی این اقلام، آن را خریداری کرده و در منزل و یا هر آدرس دیگری دریافت نماید. به خصوص نمادهای مربوط به فرقه‌ها هم‌اکنون به این صورت ‌خرید و فروش می‌شوند.

نمادهای منسوب به ایران باستان و یا دین زرتشت به شکل‌های متنوع در اینترنت، قابل انتخاب و خریدند. در پاره‌ای از فایل‌های کتاب مربوط به ادیان جدید، به ضمیه فایل، این نوشته قابل مشاهده است: « لطفا این متن را به دیگران هم هدیه دهید ».
بعضی از جریانات انحرافی در فضای مجازی برای خنثی کردن نظریات منتقدین خود اقدام به تعیین نام‌های مشابه با پایگاه‌های مخالفین کرده و تلاش می‌کنند تا نقد ناقدان کم‌اثر شده و هرچه کمتر به گوش دیگران برسد. کارشاسان و اساتید یکی‌از مشهورترین مؤسسه‌های رصد و نقد معنویت‌های نوظهور، از آن‌جا که در پورتال رسمی خود، اقدام به افشاگری و نقدهای درون دینی نسبت به مبانی عرفان حلقه نمودند، هواداران عرفان حلقه هم اقدام به راه‌اندازی پایگاهی با همان نام کردند تا کسانی‌که در جست‌وجوی نقد عرفان حلقه‌اند، سر از پایگاه خود عرفان حلقه در آورند.
البته از آن‌جا که در این پایگاه رویکرد علمی وجود نداشت و به منتقدین عرفان حلقه فحاشی می‌شد، مورد اقبال قرار نگرفت و در جست‌وجوهای اینترنتی، نام آن در رتبه‌های آخر بالا می‌آید.

پاره‌ای از فرقه‌ها که امکان رسمی فعالیت در ایران ندارند، به مدد نرم افزارهای فیلتر شکن توانسته‌اند با بخشی از کاربران حرفه‌ای، هم‌چنان ارتباط گرفته و در فضای مجازی به حیات خویش ادامه دهند. البته با مظلوم‌نمایی از محدودیتی که برای چنین جریاناتی ایجاد شده، تلاش می‌کنند قیافه‌های حق به جانبی از خویش به نمایش بگذارند. جریان « شیطان‌گرایی » و جریان « تی.اس.ام » و فرقه « رام الله » در کشور، چنین رویه‌ای داشته‌اند.

از آن‌جا که در فضای مجازی امکان تعقیب متخلفین به صورت عادی وجود ندارد، مکاتب انحرافی نیز در این فضا امکان فعالیت گسترده‌تری پیدا می‌کنند. راه‌اندازی یک وبلاگ با نامی جعلی و غیر واقعی، کاری است آسان؛ چرا که نه زمان‌بر است و نه هزینه بردار. از این روست که گاهی یک فرد اقدام به راه‌اندازی چندین وبلاگ با نام‌های متعدد و ساختار متفاوت می‌نماید و هویت جدیدی برای خویش تعریف می‌کند. عرفان حلقه در سال‌های ۸۸ و ۸۹ چنین رویه‌ای را در پیش گرفت.

نکته مهم در باب تبلیغات اینترنتی معنویت‌های نوظهور در کشور، این است که بسیاری از این مکاتب خود را بیش از آن‌چه هستند نشان داده و طرفداران و علاقه‌مندان خود را چند برابر نشان می‌دهند. « دالایی‌لاما » که در کشور ما چندان طرفداری ندارد، بیش از۵۴۰۰۰۰ بار نامش تکرار شده است. تکرار علامت این نیست که وی به همین نسبت مقبولیت یافته و هوادار پیدا کرده است. تحلیل دقیق‌تر این‌است که افراد محدود دل‌بسته به اندیشه‌های وی، سعی فراوان در معرفی افکار و اندیشه‌های او داشته‌اند. البته اخبار سیاسی مربوط به وی هم بی‌تأثیر نبوده است.

هواداران عرفان حلقه تابستان ۸۹ ادعا کردند در حال جمع‌آوری طومار حمایتی از رهبر عرفان حلقه، در فضای مجازی، با امضای یک ملیون نفر هستند؛ در حالی‌که که هیچ فیلتری برای جلوگیری از تکرار امضا در اینترنت تعبیه نکردند. بماند که با این‌همه، چنین طوماری هیچ‌گاه محقق نشد و این ادعا در حد شعار و آرزو باقی ماند.

معنویت‌های جدید از ظرفیت مجازی برای پاسخ‌گویی به سؤالات هواداران خویش سود جسته‌اند. حتی مترجمین کتاب‌های وارداتی، بخشی از وقت خود را پای اینترنت می‌گذرانند که به ابهامات دیگران دربارۀ خویش خاتمه دهند و از نظر ذهنی ایشان را به اقناع برسانند.
سید جلال الدین موسوی نسب که به پدر یوگای ایران مشهور بود، در سایت خویش به سؤالات پرتوجویان یوگا جواب می‌داد و پاسخ‌ها را بعد از ارسال در پایگاهش منتشر می‌کرد. پاره‌ای از علاقه‌مندان به یوگا هم مطالب موجود در بانک پرسش و پاسخ وی را منعکس می‌کردند.

مترجم آثار اشو در ایران به سؤالات و درخواست‌های خوانندگان آثار اشو در باب ایده‌های اشو پاسخ می‌داد و حتی قرار ملاقات توریست‌های « اشوپارک » در هند را از همین‌طریق هماهنگ می‌کرد. راه‌اندازی سامانه‌های پاسخ‌گویی بخشی از تشکیلات عرفان‌های جدید است.
بسیاری از سایت‌ها اقدام به تبلیغ سایت‌های هم‌سو با خود کرده و هم‌فکران خویش را با نام‌هایی مانند لینکستان و لینک دوستان معرفی می‌کنند. گروه « رام الله » اقدام به تهیه مجموعه سایت‌های شاگردان و طرفداران « ایلیا رام الله » نمود و مریدان « سای بابا » مجموع لینک دوستان سای بابا را طراحی و اجرا کردند.

یکی‌از امکانات اینترنت امکان « گپ » است امروزه ابزار چت به شکل‌های مختلفی مورد استفاده قرار می‌گیرد، مانند « ام اس ان مسنجر، گوگل تاک، ام آی آر سی، یاهو مسنجر ». همین‌طور نرم افزارهای چت برای استفاده کاربران از طریق موبایل هم طراحی و به بازار آمده است. امروزه کاربران زیادی از طریق اتاق‌های گفت‌و‌گو یا چت روم با همدیگر ارتباط گرفته و به تبادل نظر می‌پردازند. جریانات معنویت‌گرا اگر چه همگی این ظرفیت را به شکل رسمی و گسترده مورد استفاده قرار نمی‌دهند، اما در حد توان خویش از آن غفلت نکرده و دست کم برای مشتریان ویژه آن را به کار می‌گیرند.

یکی‌از قابلیت‌های اینترنت امکان بازی به صورت آنلاین است. در بعضی‌از این بازی‌ها آموزه‌های دیگر ادیان و مکاتب وارد شده است.

بخشی‌از مکاتب جدید، محصولاتی را برای معرفی رهبران تولید کرده و به فضای اینترنت فرستاده‌اند. این دسته از محصولات که جذاب و هنرمندانه ساخته شده‌اند، جهت دانلود در پایگاه‌های الکترونیک قرار داده شده و در مواردی به صورت لینک در سایت‌های مختلف قابل دریافت‌اند.۱

پی‌‌نوشت:

[۱]. حمزه شریفی دوست، عرفان‌های کاذب؛ راه‌های نفوذ و راه‌کارهای مقابله، ص ۱۱۱ - ۱۱۶.