اهمیت علم و آموزش در اسلام روشن است، اما آنچه مورد نظر ماست، اهمیت آموزش در دوران کودکی و نوجوانی است؛ دورانی که به گفته ی امام علی علیه لسلام صفحه ی ذهن کودک مانند زمین خالی و آماده ای است که هر بذری در آن بکارند، به بار خواهد نشست. آموزش دوران کودکی و نوجوانی به اندازه ای است که امام علی علیه السلام فرمود: تأثیر علم آموختن در کودکی مانند نقشی است که بر روی سنگ کنده شود.
نقشی که بر روی سنگ کنده شود، زدوده نخواهد شد، علمی که در کودکی آموخته شود، از یاد نخواهد رفت و ماندگار خواهد بود.
جضرت علی علیه السلام نیز به تعلیم فرزندان اهتمام داشت. وی در وصیت خود به امام حسین علیه السلام می فرماید: به تأدیب و تربیت تو مبادرت کردم، قبل از این که قلبت سخت و فکرت مشغول شود. روشن است تأدیب و تربیت، بدون تعلیم و آموزش نخواهد بود... امام علی علیه السلام می فرماید: در کودکی علم بیاموزید تا در بزرگی آقایی و سیادت کنید.
آموزش قرآن
بخش دیگری از آموزش در سیره ی معصومین علیهم السلام آموزش قرآن است که از اهمیت ویژه ای برخوردار بوده و در مکاتب آموخته می شده است. علی علیه السلام در این باره به فرزندش امام حسن علیه السلام می فرماید: «و ان ابتدئتک بتعلیم کتاب الله؛ تعلیم و تربیت تو را با آموزش کتاب خدا شروع کردم». اهمیت آموزش قرآن به کودکان و فرزندان، به گونه ای است که معصومین علیهم السلام آن را از حقوق فرزند بر والدین شمرده اند. امام حسین علیه السلام فرزند خویش را برای آموزش قرآن به مکتب فرستاد. استاد، سوره ی حمد را به فرزند یاد داد و وقتی وی سوره را برای پدر خواند، امام هزار دینار و هزار حله به استاد داد و دهان او را پر از دُر کرد.
آموزش احکام و احادیث
بخش دیگری از آموزش در سیره ی معصومین، آموزش احکام و حدیث و تفسیر و تأویل قرآن است. حضرت علی علیه السلام به امام حسن علیه السلام فرمود: «تعلیم و تربیت تو را با آموزش قرآن و تأویل و تفسیر آن و آموزش احکام دین و حلال و حرام آغاز کردم». پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم در این باره فرمود: «وای بر حال فرزندان آخرالزمان، به خاطر پدران و مادرانشان! از پیامبر سؤال شد: از پدران و مادران مشرک آن ها؟ حضرت فرمود: خیر، از پدران و مادران مؤمن آن ها که هیچ چیز از احکام و واجبات دینی را به آن ها نمی آموزند و اگر فرزندان چیزی آموختند، مانع آموزش فرزندان می شوند و از آن ها در دنیا به سرمایه ی ناچیزی راضی اند. چنین من از پدرانی بیزارم و آن ها از من روی گردانند».
از جمله مهمترین نكاتی كه درخصوص آموزش دینی كودكان در روایات آمده است، مسأله فطری بودن توجه به دین و خداست. رسول اكرم صلی الله علیه و آله و سلم فرمود: «هر نوزادی با فطرت خدایی به دنیا می آید و پرورش می یابد، مگر این كه پدر و مادر او را به سوی یهودی گری یا مسیحی گری بكشانند». (بحارالانوار، ج3، ص281) و نیز آمده است كه موسی علیه السلام به خدا عرض كرد: «پروردگارا! كدام یك از اعمال نزد تو برتر است؟ خطاب رسید: محبت به كودكان؛ چرا كه من فطرت آنها را بر پایه اعتماد به یگانگی خود قرار دادم». (آیین تربیت، ص381) تمام این احادیث نشان می دهد كه باید پدر و مادر محیطی مناسب برای كودك فراهم آورند تا حقایقی یا عقایدی كه ریشه های آن در نهاد و فطرت كودك نهفته است بروز کند.