غزل شماره ۲۸۸: کنار آب و پای بید و طبع شعر و یاری خوش

معانی لغات (288)

طبع شعر : قریحه و ذوق شعر و شاعری .

معاشر : همدم، مصاحب، شریک و طرف عشرت .

یاری خوش : یاری خوشرفتار

معاشر دلبری : دلبری معاشر، دلبر همدمی، دلبر مصاحبی .

گلعذاری خوش : گلچهره یی خوشخو .

دولتی طالع : کسی که بخت مساعد دارد، کسی که طالعی برخوردار از خوشبختی دارد .

عشرت : عیش و شادی، خوشگذارنی .

روزگاری خوش : روزگاری سازگار و دلپسند .

برخاطر : بر دل، بر ضمیر .

سپندی بر آتش نِه : اسپندی به منظور رفع چشم زخم در آتش بریز تا همانطور که دانه های اسپند در آتش می ترکد چشم حسود تو هم از آتش حسرت بترکد و به تو چشم زخمی نرسد .

عروس طبع را : عروس طبع خود را، زیباترین اندیشه ذهن خود را .

بِکر : بدیع، نو، دوشیزه .

نقش ایام : بازی روزگار .

شب صحبت : شب مصاحبت، کنایه از شبی که کنار لاله زار و مهتاب با دوستان می گذرانی .

دادِ خوشدلی : حقّ شادی .

طَرف : چشم و در اینجا مخفّف طَرَف به معنای کنار است .

بنام ایزد : به نام ایزد متعال، ماشاءالله، چشم بد دور .

مستی می کند با عقل : با عقل از در مستی و ستیزه جویی در می آید .

خماری خوش : حالت خوش خمار، حالت بی خبری و سرمستی .

شنگول : زیبای شاد و شوخ و خوش مشرب .

خوش باش : خوش معاشرت، همیشه خوشحال، خوش سر و زبان .

معانی ابیات غزل (288)

1) کنار جوی آب روان و زیر سایه درخت بید با قریحه شعر و شاعری و دوستی خوشرفتار (و) دلبر همنشینی شیرین حرکات و ساقی گلچهره یی خوش خوی …

2) هان، ای کسی که بخت با تو مساعد و ارزش وقت را به خوبی می شناسی، این عیش و عشرت و شادی برتو گوارا باد که ایام به کام توست .

3) به آن کسی که بار عشق و محبت دلبری را بر دل دارد بگو که تا چشم نخورد، اسپند دود کند که کار و باری خوب دارد .

4) اندام عروس طبع و قریحه خود را از اندیشه بدیع و نو آرایش می دهم شاید بر اثر بازی ایام، معشوق زیبارویی به چنگ من افتد .

5) در شب مهتابی که روشنی بخش دل و جان است و در کنار چمن و لاله زاری با صفا، همنشینی با دوستان را قدر بدان و بهره خود را از عیش و نوش بگیر.

6) چشم بد دور! در جام چشم های ساقی، شرابی موج می زند که با عقل از در مستی و ستیز در می آید و حالت بی خبری و سرخوشی بدست می دهد .

7) حافظ! عمرت به بی خبری سپری شد، با ما به میخانه بیا تا ساقیان زیباروی خوش مشرب به تو راه بهزیستی را بیاموزند .

شرح ابیات غزل (288)

وزن غزل : مفاعیلن مفاعیلن مفاعیلن مفاعیلن

بحر غزل : هزج مثمّن سالم

*

سنائی : الا ای دلـــربای خوش بیا، کامـــد بهاری خوش

شراب تلــخ ما را ده که هست ایـن روزگاری خوش

*

در شرح غزل 275 که با ردیف خوش سروده شده، گفته شد که احتمال داده می شود شاعر در استقبال غزلی که به اقتراح گذاشته شده، سروده باشد . شاعر جمعاً دو غزل با ردیفِ «خوش» سروده که این غزل مورد بحث دومین و آن هم به استقبال از غزل سنایی است که مطلع آن در بالا ذکر شد .

غزلی است عاشقانه و بازگو کننده عقاید باطنی شاعر و ارائه کننده بهترین شیوه زندگی، و شاعر در خلا لِ اشعار خویش به کرّات ماحصل گفتار این غزل را در بیتی بازگو کرده و به عنوان مثال در غزلی دیگر مفاد بیت مقطع این غزل را چنین بازگو می کند :

تا در ره پیــری به چـــه آییـن روی ای دل باری به غلـــط صرف شد ایام شبابت

و یا :

گل در بر و مـی در کف و معشوق به کام است سلطان جهانم به چنین روز غلامست
شرح جلالی بر حافظ – دکتر عبدالحسین جلالی