مبحث پنجاه و نهم طرح صالحین: چـلـه تابـسـتـان

جشن  چله تابستان

      دهم امرداد یا آبان روز از امرداد،  جشن  چله تابستان می باشد،  جشن چله تابستان را جشن چله تموز نیز نامیده اند.  تموز در گاهشمار (تقویم) کهن ایرانی در اینجا،  گرم ترین ماه سال است.  چله بزرگ یکی از جشن‌ های ایرانی بوده که امروزه فراموش شده ‌است.  اما در جنوب خراسان طولانی ترین روز سال را هنوز هم گرامی می‌دارند،  اما نه با آن اهمیتی که برای شب چله زمستان یا یلدا قائل هستند.  چهل یا چله تموز حدوداً از اول تیر ماه شروع می‌ شده و تا دهم امرداد ماه ادامه می ‌یافته.  معمولا شروع این چهل روز با طولانی ترین روز سال شروع می‌شود.

      در تقویم محلی بیرجند چله بزرگ تابستان از اول تیر ماه شروع می‌شود،  و تا دهم امرداد ماه ادامه می‌یابد و چله خرد تابستان از دهم امرداد شروع و تا سی‌ام این ماه ادامه دارد.  در جنوب خراسان از اول تیر ماه تا دهم امرداد ماه را چله تموز، از دهم امرداد ماه تا آخر این ماه را چله خرد، از اول دی‌ ماه تا دهم بهمن ماه را چله کلو (چله کلان = بزرگ)،  از دهم بهمن ماه تا آخر این ماه را چله خرد می‌گویند.  شعر معروف خراسانی:

نه از شو مو منالم نه که از روز <><> نه از یلدا گیله درم نه چله تموز

هموقذر فهمیدم دمین ای دنیا <><> که آسونی د بعد سختی میه هنوز

نه از شب من گله و ناله دارم و نه از روز <><> نه از یلدا و نه از تموز

      در قدیم روز های بعد از نوروز را به دو چهل تقسیم می‌کردند،  چهل روز اول که چله معتدل است و چهل روز بعد که روزهای گرما است بعد از چله دوم چله تموز شروع می‌شود.  که داغ ترین روز های سال است.  این جشن را هم اکنون کرد های ایزدی (یزیدی ها) برگزار می کنند.  این گروه در کردستان عراق، ارمنستان و جمهوری اران (جمهوری آذربایجان) زندگی می کنند.  علاوه بر آنها در برخی روستا های سمنان و یزد نیز این جشن گرامی داشته می شود.  از دیگر جشن های امرداد ماه جشن امردادگان در هفتم امرداد و جشن میانه تابستان است،  که در پانزدهم امرداد برگزار می گردد.  پانزدهم امرداد یا روز "دی به مهر روز" از امرداد جشن "میانه تابستان" است،  که به آن گاهنبار "میدیوشِـم" یا به اوستایی "مَـئیذیوئی‌شِـمَـه" می گویند.

با آرزوی زنده شدن آیین های زیبای ایرانی