پاسخ به:قرار شب سی ام ماه مبارک رمضان
دوشنبه 6 مرداد 1393 1:12 PM
در این قسمت به بعضی از آیات قرآن كه در مورد عیبجویی و تجسس سخن به میان آورده است، اشاره می كنیم و آنها را مورد برسی قرار می دهیم.
ـ « وَ لاتَلمِزوا اَنفُسَكُم ».
« و عیب یكدیگر را به رخ نكشید ».
لاتَلمزوا از مادة لمز بر وزن ( طنز ) به معنی عیبجویی و طعنه زدن است، بعضی از مفسران می گویند كه لمز شمردن عیوب افراد است در حضور آنها و همچنین عیبجویی با چشم و اشاره است. قرآن در این آیه با تعبیر انفسكم به وحدت و یكپارچگی مؤمنان اشاره كرده و اعلام می دارد كه همة مؤمنان به منزلة نفس واحدی هستند و اگر از یكدیگر عیبجویی كنید در واقع از خودتان عیبجویی كرده اید.
در پایان آیه برای تأكید بیشتر خداوند می فرماید: و آنها كه توبه نكنند و از این عمل دست بر ندارند ظالم و ستمگرند « وَ مَن لَم یَتِب فَاُلئكَ هُمُ الظالِمُون ». چه ظلمی از این بدتر كه انسان با سخنان نیش دار، و تحقیر و عیبجویی، قلب مردم باایمان را كه مركز عشق خدا است بیازارد و آبروی آنها را كه سرمایة بزرگ زندگی آنان است از بین ببرد
ـ « وَ لاتَجَسَّسوا وَ لایَغتَب بَعضُكُم بَعضاً ».
« و در كار دیگران تجسس نكنید و كسی از شما غیبت دیگری نكند ».
در مورد غیبت در قسمتهای بعد مطالبی را ذیل همین آیه مطرح می نمائیم. ولی این آیه به مسئلة دیگری كه تجسس است اشاره دارد، خداوند در این آیه صریحاً می فرماید: لاتَجَسَّسوا یعنی هرگز در كار دیگران و در زندگی خصوصی افراد تجسس نكنید. تجسس و تحسس هر دو به معنی جستجوگری است ولی اولی معمولاً در امور نامطلوب می آید، و دومی غالباً در امر خیر. در حقیقت جستجوگری عاملی است برای كشف اسرار و رازها و احیاناً عیوب نهانی مردم، و اسلام هرگز اجازه نمی دهد كه رازهای خصوصی افراد فاش شود. به تعبیر دیگر اسلام می خواهد مردم در زندگی خصوصی خود از هر نظر در امنیت باشند. بدیهی است اگر اجازه داده شود هر كس به جستجوگری دربارة دیگران برخیزد حیثیت و آبروی مردم بر باد می رود.3 و جهنمی به وجود می آید كه همة افراد اجتماع در آن معذب خواهند بود. به این ترتیب تجسس موجب افشای عیوب پنهانی و آگاهی بر این امور سبب غیبت می شود كه اسلام از معلول و علت هر دو نهی كرده است.
ـ « وَیلٌ لِكُلِّ هُمَزَهٍ لُمَزَه »
« وای بر هر بدگوی كنندة عیبجوی ».
سورة همزه با این آیه آغاز می شود كه تهدیدی كوبنده است، می فرماید: وای بر هر عیبجوی مسخره كننده ای! آنها كه با نیش زبان و حركات دست و چشم و ابرو در پشت سر و پیش رو، دیگران را استهزاء كرده، یا عیبجویی و غیبت می كنند، یا آنها را هدف تیرهای طعن و تهمت قرار می دهند. همزه و لمزه هر دو صیغة مبالغه است. اولی از ماده همز در اصل به معنی شكستن است و از آنجا كه افراد عیبجو و غیبت كننده شخصیت دیگران را در هم می شكنند و حیثیت ایشان را لكه دار می كنند، به آنها همزه اطلاق می شود. و لمزه به معنی غیبت كردن و عیبجویی نمودن است.
در سخنی از ابن عباس آمده است كه در تفسیر این دو چنین گفته است: آنها كسانی هستند كه سخن چینی می كنند، و میان دوستان جدایی می افكنند، و مردم را با عیوب توصیف می كنند. گویا ابن عباس این سخن را از حدیثی كه از پیامبر اكرم( صلی الله علیه و آله ) نقل شده است استفاده كرده است، آنجا كه فرمود: « اَلا اَنبئكُم بِشِرارِكُم؟ قالُوا بَلی یا رَسول الله، قالَ: اَلمَشاؤونَ بِالنَّمیمَه، المُفَرَّقونَ بینَ الا حبَّه، اَلباغونَ لِلبَراءِ المَعایب: آیا شما را از شریرترین افراد خبر دهم؟ گفتند: آری ای رسول خدا! فرمود: آنها كه بسیار سخن چینی می كنند، در میان دوستان جدایی می افكنند، و برای افراد پاك و بی گناه در جستجوی عیبند »
پس با توجه به این آیه هرگونه عیبجویی كه موجب تحقیر و هتك آبروی مؤمن شود حرام و برای عامل آن عذاب سختی در دنیا و آخرت است.
