سدهائى از پیش و پس
این سؤ ال براى بعضى از مفسران مطرح شده است که مانع اصلى براى ادامه حرکت سدهاى پیش رو است ، سد پشت سر چه معنى دارد؟
بعضى پاسخ گفته اند: انسان داراى دو گونه هدایت است ، هدایت نظرى و استدلالى ، و هدایت فطرى و وجدانى ، سد پیش رو اشاره به این است که او از هدایت نظرى محروم میگردد، میخواهد به عقب باز گردد و به هدایت فطرى نظر بیفکند، سد و مانع پشت سر، او را از بازگشت به فطرت باز مى دارد.
بعضى دیگر گفته اند سد پیش رو اشاره به موانعى است که او را از وصول به آخرت و سعادت جاویدان باز مى دارد، و سد پشت سر چیزى است که او را حتى از رسیدن به سعادت و آرامش در دنیا مانع مى شود.
این احتمال نیز در تفسیر آیه وجود دارد که انسان هنگامى که در طریق به سوى مقصد به مانعى برخورد کند به عقب بر مى گردد، تا راه دیگرى به سوى مقصد پیدا کند، اما وقتى در دو طرف سدى ایجاد شده است از پیدا کردن راه به سوى مقصد به هر حال محروم مى شود.
ضمنا پاسخ این سؤ ال که چرا سخنى از سد در طرف راست و چپ به میان نیامده ؟ نیز روشن شد، زیرا رفتن به راست و چپ هرگز انسان را به مقصد نمیرساند باید راهى به پیش بگشاید.
بعلاوه معمولا سد را در جائى ایجاد میکنند که طرف راست و چپ آن بسته است تنها گذرگاهى میان آن دو قرار دارد که با ایجاد سد آن گذرگاه نیز بسته مى شود، و عملا انسان در محاصره قرار مى گیرد.
پاسخ به:قرار شب هفتم ماه مبارک رمضان
