راه درمان تب کودک

از کجا بفهمیم کودکمان تب دارد؟

دمای بالای ۳۷٫۸ درجه سلسیوس دهانی در کودکان تب محسوب است.

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟

شما بهتر از همه می توانید تشخیص دهید که کودکتان بدحال است یا نه. بنابراین در صورتیکه احساس نگرانی می کنید ، صرف نظر از اینکه درجه حرارت بدن کودک چقدر است، به پزشک مراجعه کنید. بعلاوه، درجه حرارت تنها شاخص نگران کننده بودن تب کودک نیست. سن و رفتار کودک نیز مهم است. تب در کودکان زیر ۳ ماه جدی تر است و تب بالایی که مانع بازی کردن و غذا خوردن کودک نمی شود ممکن است چندان جدی نباشد. بخاطر داشته باشید که زمانی که کودک در حال فعالیت است بدنش گرمتر از زمانی است که تازه از خواب بیدار شده. نکته دیگری که باید بیاد داشت این است که سیکل طبیعی ترموستات داخلی بدن انسان بگونه ای است که درجه حرارت بدن انسان در ساعات غروب و سر شب بالا می رود .

با توجه به آنچه گفته شد، در موراد زیر باید به پزشک مراجعه کرد:

درجه حرارت مقعدی بالای ۳۸ درجه سانتیگراد در کودک کمتر از سه ماه

درجه حرارت مقعدی بالای ۳۸٫۳ درجه سانتیگراد در کودک سه ماهه و بالاتر

اعداد فوق در صورت چک دما از طریق دهان ۱ درجه افزایش می یابند.

وجود علائم زیر همراه با تب نیز می تواند نشانه جدی بودن مشکل باشد :

کاهش اشتها، بی حالی، رنگ پریدگی یا بر افروختگی واضح، یا وجود تغییرات دیگر در رفتار یا ظاهر کودک

وجود دانه های کوچک قرمز-ارغوانی روی بدن که با فشار دادن سفید نمی شوند یا وجود لکه های ارغوانی بزرگ؛ هر دو این علائم می توانند نشانه عفونت باکتریال جدی باشند.

کودک نمی تواند غذا را ببلعد و آب دهانش مرتب می ریزد؛ این ممکن است علامتی از اپی گلوتیت (التهاب اپی گلوت – اپیگلوت قسمتی از حنجره است که موقع بلع غذا مانع ورود غذا به مری و مجاری تنفسی می شود) باشد. اپی گلوتیت سبب تورم قسمت عقبی گلو شده و می تواند جان کودک را به خطر اندازد.

حتی بعد از تمیز کردن بینی، کودک نمی تواند خوب نفس بکشد که ممکن است نشانه ای از ذات الریه یا آسم باشد.

کودک به نظر هذیان آلود و گیج می رسد و بسیار تحریک پذیر و کج خلق است؛ این علائم ممکن است علائم یک عفونت ویروسی یا باکتریال جدی باشند.

در صورتیکه بابت ظاهر یا رفتار کودک خود دچار نگرانی هستید، صرف نظر از اینکه درجه حرارتش بالا باشد یا نه، حتماً به پزشک مراجعه کنید. همچنین به خاطر داشته باشید که تب تنها یکی از علائم بیماری است. توجه داشته باشید که علائمی نظیر سرفه و گوش درد (در صورتیکه به آن مشکوکید) یا استفراغ و اسهال را حتماً به پزشک اطلاع دهید زیرا به وی در تشخیص کمک می کند.

قبل از مراجعه به پزشک چه کارهایی می توان انجام داد؟

اگر کودک شما زیر ۳ ماه است بهتر است کودک را نزد پزشک ببرید. همچنین بهتر است قبل از مراجعه به پزشک از داروی تب بر استفاده نکنید زیرا ممکن است مانع تشخیص صحیح شود.

صرف نظر از اینکه کودک شما در چه سنی است، اگر علائمی دال بر بیماری یا عفونتی جدی دارد باید او را نزد پزشک ببرید.

دلیل تب چیست؟

تب عموماً علامتی دال بر واکنش بدن کودک به عفونت است. سیستم دفاعی بدن کودک شامل گلبول های سفید خون است که به باکتری ها حمله کرده و آنها را از بین می برند.

یکی دیگر از دلایل تب گرمازدگی است. گرما زدگی عارضه ای خطرناک است که ممکن است بر اثر بازی کردن کودک در آفتاب یا ماندن در اتومبیلی که شیشه هایش بالاست در یک روز گرم اتفاق افتد. اگر بدن کودک بر اثر ماندن زیر آفتاب یا در فضای سربسته و گرم تب دار باشد و درجه حرارتش با در آوردن لباس ها و ماندن در محیط خنک پایین نیاید باید بلافاصله به پزشک مراجعه کرد.

راه های پایین آوردن تب :

اگر کودک بر اثر تب بی حال نشده است لزومی به استفاده از دارو نیست. برای پایین آوردن تب می توانید مقدار زیادی شیر مادر بدهید تا هم درجه حرارتش پایین آید و هم از کم شدن آب بدن جلوگیری شود. همچنین زیاد به کودک لباس نپوشانید. بالا بودن درجه حرارت بدن کودک ممکن است ناشی از لباس بیش از حد، هوای گرم، و یا فعالیت زیاد باشد. در این مواقع بهتر است لباس کودک را کم کرده و تشویقش کنید که کمی استراحت کند و یا فعالیت کمتری در یک فضای خنک داشته باشد.

اگر تب کودک را اذیت می کند می توانید با آب ولرم پاشویه کنید و یا در وان پر از آب ولرم قرار دهید. پاشویه به شستن پاها و یا انداختن پارچه خیس روی پاها محدود نمی شود. برای پاشویه می توانید یک اسفنج را به آب ولرم آغشته کنید و از بالا روی بدن کودک بکشید.

هرگز با استفاده از الکل نوزاد را پاشویه نکنید زیرا الکل از طریق پوست جذب شده و وارد خون می شود. ورود الکل به خون می تواند سبب بروز مشکلات تنفسی یا تشنج شود و یا کودک بر اثر افت قند خون خواب آلوده یا تحریک پذیر گردد.

چه داروهای تب بری برای کودک بی خطرند؟

با تأیید پزشک می توانید از استامینوفن و ایبوپروفن کودکان برای پایین آوردن تب استفاده کنید. (استفاده از ایبوپروفن در کودکان زیر ۶ ماه توصیه نمی شود.) دوز صحیح دارو بستگی به وزن کودک دارد. سعی کنید همیشه با استفاده از یک پیمانه یا قطره چکان دوز دقیق دارو را به کودک بدهید. هیچگاه هیچ داروی تب بری را بیش از تعداد دفعات توصیه شده به کودک ندهید. تعداد دفعات معمول تجویز استامینوفن هر ۴ ساعت و ایبوپروفن هر ۶ ساعت است..

هیچگاه به کودک خود آسپیرین ندهید. آسپیرین ممکن است کودک را مستعد سندرم رای کند. این بیماری نادر است ولی می تواند کشنده باشد.

توصیه آخر اینکه: بسیاری از داروهای ضد سرماخوردگی و سرفه، حاوی ترکیبات تب بر نظیر ایبوپروفن یا استامینوفن نیز هستند. قبل از استفاده از این داروها روی بروشور و روی جعبه دارو را بدقت مطالعه کنید و در صورتیکه دارای ترکیبات تب بر است از دادن داروی تب بر دیگر به کودک خودداری کنید.

چرا تب کودک با وجود دادن تب بر پایین نمی آید؟

اگر تب ۳۰ تا ۴۵ دقیقه بعد از مصرف دارو ادامه یافت برای اطمینان از کافی بودن دارو، دوز دارو و پیمانه ای را که با آن دارو را به کودک داده اید کنترل کنید. در صورتیکه میزان داروی داده شده کافی باشد ممکن است بدن کودک به دارو جواب نداده است. اگر استامینوفن ظرف یک ساعت تب را پایین نیاورد، برای استفاده از داروی دیگر با پزشک مشورت کنید.

در صورت وقوع تشنج ناشی از تب چکار باید کرد؟

بالا رفتن ناگهانی تب (مثلاً از ۳۸٫۹ به ۴۰٫۵ درجه سانتی گراد) ممکن است سبب تشنج شود. در بیشتر موارد، “تشنج ناشی از تب” بی خطر است ولی این از اهمیت موضوع کم نمی کند و باید به آن توجه کافی کرد. در صورتیکه کودک به چنین تشنجی دچار شد (تنفس کودک سنگین می شود، آب دهانش راه می افتد، سیاهی چشم هایش بالا می رود، و یا دست و پایش بشدت تکان می خورد)، بلافاصله او را به پشت یا به پهلو و دور از اجسام سخت و تیز بخوابانید. سر کودک را به آرامی به یک طرف برگردانید تا استفراغ یا بزاق براحتی از دهانش خارج شود. مطمئن شوید چیزی در دهانش نیست و تا زمانی هم که در حال تشنج است چیزی در دهانش نگذارید. سعی کنید مدت زمان طول کشیدن تشنج را بخاطر بسپارید. این نوع تشنج ها معمولاً بین ده ثانیه تا سه یا چهار دقیقه طول می کشند.

وقتی تشنج تمام شد سعی کنید درجه حرارت بدن کودک را پایین بیاورید تا مانع بروز تشنج های بعدی شوید. اگر کودک هوشیار است می توانید به او استامینوفن کودکان یا -در صورتیکه بزرگتر از ۶ ماه است- ایبوپروفن کودکان بدهید. لباس های کودک را در آورید و او را با آب ولرم پاشویه کنید. اگر کودک هوشیار است و میتواند چیزی بخورد به او شیر سینه یا شیر خشک بدهید.

حتی اگر تشنج خفیف باشد یا فقط چند ثانیه طول کشیده باشد با پزشک خود تماس بگیرید و در صورت لزوم کودک را نزد او ببرید. اگر در زمان تشنج رنگ کودک به آبی متمایل شد، بیشتر از چند دقیقه تکان های شدید داشت، بعد از تشنج در نفس کشیدن مشکل داشت، و یا یک ساعت بعد از تشنج هنوز هم بی حال و خواب آلوده بود به اورژانس اطفال مراجعه کنید.

چرا تب کودک بعد از پایین آمدن دوباره بر می گردد؟

تا زمانی که عفونت برطرف نشود کودک تب می کند و این مسئله ممکن است ۲ تا ۳ روز طول بکشد. بعضی عفونت ها نظیر آنفولانزا، ممکن است ۵ تا ۷ روز طول بکشد. اگر کودک آنتی بیوتیک می گیرد ممکن است ۴۸ ساعت طول بکشد تا تب پایین بیاید. داروهای تب بر درجه حرارت بدن را موقتاً پایین می آوردن ولی تأثیری بر عفونت ندارند.

وجود تب بدون علامت دیگر

در صورتیکه کودک تب داشته باشد ولی علائم دیگری نظیر آبریزش بینی، سرفه، استفراغ، یا اسهال نداشته باشد تشخیص می تواند مشکل باشد. بعضی عفونت های ویروسی نظیر Roseola
(جوش های قرمز پوستی) سبب ایجاد سه روز تب بالا و متعاقب آن جوش های صورتی کم رنگ بر روی پوست تنه می شوند. عفونت های جدی تر نظیر مننژیت (التهاب پرده های نخاع)، عفونت های ادراری، یا باکتریمی (وجود باکتری در خون) نیز ممکن است سبب تب بالا بدون علائم دیگر شوند. در صورتیکه کودکتان تب بالا بدون علائم دیگر دارد به پزشک مراجعه کنید.

تب، واکنش دفاعی بدن و علامت یک بیماری است و در واقع بیماری به حساب نمی‌آید، تب ممکن است به دلایل مختلف عفونی یا غیرعفونی ایجاد شود و در کودکان می‌تواند علامت بیماری مهمی باشد، بخصوص در مواردی که تب طول بکشد یا تکرار شود، حتما باید به پزشک مراجعه کرد

با توجه به این‌که بچه‌ها قادر نیستند وضعیت جسمی خود را به خوبی توصیف کنند، شاید تشخیص تب داشتن یا نداشتن کودک، برای پدر و مادر کاری دشوار باشد

معمولا دقیق‌ترین راه برای تشخیص تب، اندازه‌گیری درجه حرارت بدن کودک توسط دماسنج است

راه‌های اندازه‌گیری درجه حرارت در کودکان عبارت است از راه مقعدی، زیرزبانی، زیربغلی و گوشی. البته باید توجه داشت دماسنج‌هایی که به صورت نواری هستند و روی پیشانی کودک قرار می‌گیرند، دقیق نیستند

در صورتی که تب پس از ۲۴ ساعت در کودکان زیر دو سال یا ۷۲ ساعت برای کودکان بالای دو سال ادامه پیدا کند، حتی اگر هیچ علامت خطر دیگری وجود نداشته باشد، حتما باید برای بررسی‌های بیشتر به پزشک مراجعه کرد

درجه حرارت بدن هنگام تب تحت نظارت مرکز کنترل حرارت در مغز است و به همین دلیل معمولا به مرز خطرناک نمی‌رسد. با این حال در بعضی از بیماران مانند کودکانی که به بیماری‌های مزمن قلبی یا ریوی، صرع و بیماری‌های متابولیک مبتلا هستند، یا کودکانی که سابقه تب و تشنج دارند، افزایش درجه حرارت بدن ممکن است باعث تشدید بیماری زمینه‌ای شود، یا بیماری زمینه‌ای را از حالت کنترل شده خارج کند

تب در ماه اول تولد می‌تواند دلایل جدی و خطرناکی داشته باشد. همچنین علائم همراه با تب مثل خواب‌آلودگی و کاهش سطح هوشیاری، استفراغ‌های مکرر، عدم توانایی در خوردن غذا یا ضایعات پوستی نیز برای تعیین میزان وخامت بیماری مولد تب، کمک‌کننده هستند

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنیم؟

شاید این سوال بسیاری از پدر و مادرها باشد، این‌که چه زمانی باید به پزشک مراجعه شود و چه هنگام می‌توانند منتظر بمانند تا وضعیت کودک بهبود یابد؟

زمان مراجعه به پزشک به سن بیمار، درجه حرارت بدن و علائم همراه بستگی دارد

هنگامی که کودک کمتر از سه ماه سن دارد و درجه حرارت مقعدی او ۳۸ درجه سانتی‌گراد یا بیشتر است، یا زمانی که سنش بیشتر از سه ماه و درجه حرارت مقعدی‌اش ۳۹ درجه سانتیگراد یا بالاتر باشد، باید به پزشک مراجعه کرد

همچنین در صورتی که سن کودک بیش از سه ماه و درجه حرارت مقعدی کمتر از ۳۹ درجه سانتیگراد باشد، ولی تب با علائمی مانند امتناع از خوردن غذا، استفراغ یا اسهال مکرر، ظهور علائم کم‌آبی مثل کاهش میزان ادرار یا عدم وجود اشک هنگام گریه همراه باشد، نیز باید سریعا به پزشک مراجعه کرد

وجود علائمی مانند گلودرد یا درد گوش، تب‌های تکرارشونده، حتی به مدت چند ساعت در هر مرتبه تب، همراهی تب با بیماری زمینه‌ای مزمن، همراهی با ضایعات پوستی یا علائم ادراری نیز از دیگر شرایطی است که مراجعه فوری به پزشک را ضروری می‌سازد

در صورتی که تب پس از ۲۴ ساعت در کودکان زیر دو سال یا ۷۲ ساعت برای کودکان بالای دو سال ادامه پیدا کند، حتی اگر هیچ علامت خطر دیگری وجود نداشته باشد، حتما باید برای بررسی‌های بیشتر به پزشک مراجعه کرد

به هیچ عنوان نباید بدون نظر پزشک از آسپیرین برای کاهش درجه حرارت بدن استفاده کرد، چون این دارو می‌تواند عوارض بسیار خطرناکی برای کودک داشته باشد

همچنین بی‌قراری یا گریه شدید و غیرقابل کنترل، کاهش سطح هوشیاری یا خواب‌آلودگی، بروز هرگونه ضایعه پوستی جدید بخصوص دانه‌های بنفش‌رنگ که مثل کبودی به نظر می‌رسد، کبودی لب‌ها و زبان یا ناخن، سردرد شدید، تنفس سخت، تشنج، دل‌درد و آبریزش از دهان به دلیل عدم توانایی در بلع بزاق از موارد حادی هستند که باید فوری به نزد پزشک رفت

قبل از مراجعه به پزشک، لباس و پوشش کودک را کم و درجه حرارت محیط را کنترل کنید، طوری که هوا نه خیلی گرم باشد و نه سرد

در ضمن چون کودک هنگام تب، مقدار زیادی آب از دست می‌دهد، به او مقادیر زیادی مایعات بدهید

بسیاری از عوامل بیماری‌زای عفونی با افزایش درجه حرارت بدن از بین می‌روند و به همین دلیل نباید این گونه فرض کرد که همه تب‌ها را باید پایین آورد

اگر تب باعث بی‌حالی یا بی‌قراری کودک شود، یا به دلایلی که گفته شد افزایش درجه حرارت بدن برای بیمار مضر باشد، باید درجه حرارت بدن را کاهش داد

تا قبل از مراجعه به پزشک می‌توان با توجه به سن و وزن کودک، به مقدار مناسب از داروهای تب‌بر استفاده کرد

یکی از این داروها استامینوفن است، اما به هیچ عنوان نباید بدون نظر پزشک از آسپیرین برای کاهش درجه حرارت بدن استفاده کرد، چون این دارو می‌تواند عوارض بسیار خطرناکی برای کودک داشته باشد

به هیچ‌وجه نباید بدون مراجعه به پزشک به کودکان زیر دو ماه، دارو داد

یکی از راه‌هایی که برای پایین آوردن درجه حرارت بدن مورد استفاده قرار می‌گیرد، روش تن‌شویه (مثل پاشویه) است، ولی باید توجه داشته باشید تن‌شویه هنگامی توصیه می‌شود که درجه حرارت بدن کودک بسیار بالا بوده و با استفاده از داروهای تب‌بر، به اندازه کافی پایین نیامده باشد

برای جلوگیری از احساس ناراحتی و لرز، باید روش پاشویه را نیم تا یک ساعت بعد از استفاده از داروی تب‌بر و با آبی که کمی از درجه حرارت دست مادر خنک‌تر است، استفاده کرد

برای تن‌شویه نیازی به افزودن موادی مانند نمک یا الکل نیست. اضافه کردن الکل به آب کاری خطرناک است، چون از طریق پوست جذب شده و موجب مسمومیت کودک می‌شود

بنابراین روش صحیح تن‌شویه به این شکل است که یا با استفاده از آب ولرم کودک را حمام نمایید، یا قسمت‌های مختلف بدن او مانند سینه، شکم، ران‌ها، زیربغل و پیشانی را با یک اسفنج یا حوله مرطوب، نمناک کرده و اجازه دهید با تبخیر آب از سطح پوست، درجه حرارت بدن کودک کاهش یابد