«مَثَل» به معنای نمونه و جمع آن «مُثْل» است. («مِثْل» نیز به معنای شبیه و نظیر میباشد که جمع آن «امثال» است.) ائمّه اطهار علیهم السلام نمونههای والا و برترِ خداوند هستند. یعنی به دلیل عبادت و اطاعت و بندگی به درگاه خداوند، نمونه او شدهاند. هر چند خداوند دارای شبیه و نظیری نیست. «لَیسَ کَمِثْلِهِ شَیء».[1] . هیچ چیز مانند او نیست. ولی دارای نمونه اعلی و والا میباشد. «وَ لِلَّهِ المَثَلِ الاَعْلی».[2] . و برای خداوند نمونهای عالی هست. مَثَل و نمونه خدا شدن، با اطاعت و بندگی خداوند حاصل میشود.
قال رسول اللّه صلی الله علیه وآله: «قال اللّه تبارک و تعالی: عَبدی اَطِعُنی حَتَّی اجْعَلَکَ مثْلِی».[3] . رسول خدا صلی الله علیه وآله فرمودند: خداوند تبارک و تعالی فرموده: ای بنده من، مرا اطاعت کن تا تو را نمونه خود قرار دهم. و ائمّه معصومین علیهم السلام در اوج طاعت و بندگی هستند و خداوند اراده کرده آنان از پلیدی دور باشند و هر کسی از پلیدی دور بود، تمامی رفتار و کردارش اطاعت و عبادت پروردگار است. قال الرضا علیه السلام: قال رسول اللّه علیهم السلام لعلی بن ابیطالب علیه السلام: «یا عَلی اَنتَ حُجَّةُ اللّهِ... و اَنتَ المَثَلُ الاَعْلی».[4] .
امام رضا علیه السلام از پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله روایت میکنند که به امیرالمؤمنین علیه السلام فرمودند: ای علی تو حجّت خداوند هستی... و تو نمونه اعلایی.
بعضی «مَثَل» را به معنی «دلیل و حجّت» گرفتهاند. بنابراین تعبیر، ائمّهعلیهم السلام برترین و والاترین حجّتهای خداوند بر مردم هستند. کما اینکه در زیارت آل یاسین میخوانیم:
«اَلسَلامُ عَلَیکَ یا حُجَّةَ اللّهِ وَ دَلیلَ اِرادَتِهِ...»[5] . سلام بر شما (امام زمان) که حجّت خداوند و برهان و دلیلِ اراده او هستید.... عدّهای «مَثَل» را به «صفت» معنا نمودهاند. منظور آن است که ائمّه هدیعلیهم السلام آراسته به صفات والای الهی هستند. گویی که تمام وجود ایشان صفات خداوند است. چرا که آنان مظاهر صفات و اسماء خداوند هستند. همچنین ممکن است مقصود از «مَثل» در این فراز مَثَلی باشد که خداوند در آیه نور، نور خودش را به آن تشبیه کرده است و فرموده: «اللَّهُ نُورُ السَّمَوَاتِ وَ الْأَرْضِ مَثَلُ نُورِهِ کَمِشْکَاةٍ».[6] . خداوند نور آسمانها و زمین است، مثل نور خداوند همانند چراغدانی است. آیه نور در شأن ائمّه طاهرین علیهم السلام نازل شده است.
پی نوشت ها:
[1] سوره مبارکه شوری، آیه 11.
[2] سوره مبارکه نحل، آیه 60.
[3] شجره طوبی، ج 1، ص 33.
[4] عیون اخبار الرضا ج 1 ص 9.
[5] مفاتیح الجنان.
[6] سوره مبارکه نور، آیه 35.
****