کیمیا

از حضرت امیر علیه‏السلام از وجود کیمیا پرسیدند؛ آن حضرت فرمود: کیمیا بوده و هست و خواهد بود.
پرسیدند؛ صنعت آن چگونه است؟
فرمود: از جیوه روان، و سرب و زاج و آهن زنگ زده و زنگار مس سبز... بعضی گفتند: فهم ما به این نمی‏رسد. فرمود: بعض اجزایش را زمین و آب قرار دهید...
عرضه داشتند: برای ما بیشتر توضیح دهید. فرمود: همین مقدار بس است؛ زیرا حکمای پیشین بیش از این نگفته‏اند تا مردم آن را بازیچه نگیرند. [1] .
کلینی (ره) در کافی [2] از ابوحمزه ثمالی نقل کرده که می‏گوید: به همراه امام صادق علیه‏السلام از بازار مسگران می‏گذشتیم. من خدمت آن حضرت علیه‏السلام عرضه داشتم فدایت شوم! اصل این مس چیست؟ فرمود: نقره است که زمین آن را تباه نموده به صورت مس در آمده است، و اگر کسی بتواند فساد آن را بگیرد از آن بهره‏مند می‏گردد.
و از ابن‏خلکان نقل شده: جابربن حیان کتاب بزرگی در حدود هزار صفحه در صنعت کیمیا نگاشته که مشتمل بر پانصد رساله از امام صادق علیه‏السلام در این زمینه می‏باشد. و نیز جرجی زیدان می‏گوید: که جابر بن حیان از شاگردان امام صادق نخستین کسی بوده که اساس شیمی جدید را بنا نهاده است.

پی نوشت ها:
[1] مناقب، سروی، ج 1، ص 274. گرچه اعتبار این روایت از حیث سند معلوم نیست، اما وجود کیمیا را هم نمی‏توان وهمی و خیالی دانست، و ندانستن دلیل بر نبودن نیست، و جابر بن حیان شاگرد امام صادق (ع) شیمیدان معروف در کتابی به نام الرحمة که در صنعت کیمیا نگاشته فصلی در چگونگی تبدیل فلزها به طلا آورده است. و همچنین محمد بن زکریای رازی طبیب و کیمیاگر معروف ایرانی در این باره مطالعات و تجربیات وسیعی داشته است (مترجم).
[2] فروع کافی، ج 5، ص 307، حدیث 15.