حجاب آری ، حجاب خیر

کلمه حجاب‏ هم به معنى «پوشیدن» است و هم به معنى «پرده» و «حاجب». بیشتر، کاربرد این کلمه به معنى «پرده» است. این کلمه از آن لحاظ مفهوم پوشش مى‏دهد که پرده وسیله پوشش است و شاید بتوان گفت که به حسب اصل لغت هر پوششى «حجاب» نیست، آن پوشش «حجاب» نامیده مى‏شود که از طریق پشت پرده واقع شدن صورت گیرد. در قرآن کریم در داستان سلیمان غروب خورشید را این‌طور توصیف مى‏کند: «حتى توارت بالحجاب» یعنى تا آن وقتى که خورشید در پشت پرده مخفى شد. معناى لغوى حجاب‏ در عصر ما براى پوشش زن بیان شده است. استفاده از کلمه حجاب‏ در مورد پوشش زن یک اصطلاح جدید است. در قدیم و به‌ویژه در اصطلاح فقها کلمه «ستر» که به معنى پوشش است،‏ به کار رفته است اما بهتر بود که این کلمه عوض نمى‏شد و ما همان کلمه پوشش‏ را به کار مى‏بردیم، زیرا معنى شایع لغت حجاب، پرده است و اگر در مورد پوشش به کار برده ‏شود، به معنی پشت پرده واقع شدن زن است و به همین دلیل عده زیادى گمان می‌کنند که اسلام خواسته است زن همیشه پشت پرده و در خانه محبوس باشد و بیرون نرود. وظیفه پوشش که اسلام براى زنان قرار داده است‏ بدین معنى نیست که از خانه بیرون نروند. بلکه مطرح شدن پوشش مشخص و تعیین کردن حد و حدود کاملا مشخص برای آن برای ایجاد محیطی امن برای انجام فعالیت در بیرون از محیط خانه است. زندانى کردن و حبس زن در اسلام مطرح نیست در برخى از دوره‌ها مثل ایران باستان و هند، چنین چیزهایى وجود داشته است ولى در اسلام وجود ندارد.

«ویل دورانت» درباره زنان در دوره هخامنشیان می‌گوید: «زنان طبقات بالای اجتماع جرأت آن را نداشتند که جز در تخت روان بدون روپوش‌ از خانه بیرون بیایند. هرگز به آنان اجازه داده نمی‌شد که آشکارا با مردان اختلاط کنند. زنان شوهردار حق نداشتند هیچ مردی را، حتی اگر پدر یا برادرشان باشد، ببینند. در نقش‌هایی که در ایران باستان برجای مانده، هیچ صورت زنی دیده نمی‌شود و نامی از ایشان به نظر نمی‌رسد.

از نظر اسلام زن در معاشرت با مردان باید خود را بپوشاند جلوه‏گرى و خودنمایى نکند. آیات مربوطه همین معنى را بیان مى‏کند و فتواى فقها هم بیان کننده همین مطلب است و حدود این پوشش را با استفاده از قرآن و منابع سنت که به صورت واضح بیان شده است، می‌توان یافت. در آیات مربوط به پوشش زنان، لغت حجاب‏ به کار نرفته است. آیاتى که در این باره هست، چه در سوره مبارکه «نور» و چه در سوره مبارکه «احزاب»، حدود پوشش و تماس‌هاى زن و مرد را ذکر کرده است ‏بدون آن‌که کلمه حجاب‏ را به کار برده باشد. آیه‏اى که در آن کلمه حجاب‏ به کار رفته است مربوط ‏به زنان پیامبر اسلام (ص) است.

مى‏دانیم که در قرآن کریم درباره زنان پیامبر دستورهاى خاصى وارد شده است. اولین آیه خطاب به زنان پیامبر با این جمله آغاز مى‏شود: «یا نساء النبى لستن کاحد من النساء» یعنى ای زنان پیامبر شما با سایر زنان فرق دارید. اسلام تاکید زیادی داشته است که زنان پیامبر، چه در زمان حیات آن حضرت و چه بعد از وفات ایشان، در خانه‏هاى خود بمانند، در مورد دلیل این امر دلایل اجتماعى و سیاسى در کار بوده است. قرآن کریم صریحا به زنان پیامبر مى‏گوید: «و قرن فى بیوتکن» یعنى در خانه‏هاى خود بمانید. اسلام مى‏خواسته است «امهات المؤمنین‏» که خواه ناخواه احترام زیادى در میان مسلمانان داشتند از احترام خود سوء استفاده نکنند و احیانا ابزار عناصر خودخواه و ماجراجو در مسائل سیاسى و اجتماعى واقع نشوند. چنان‌که مى‏دانیم یکى از «امهات‌المؤمنین» که از این دستور تخلف کرد ماجراهاى سیاسى ناگوارى براى جهان اسلام به وجود آورد. خود او همیشه از کار خود اظهار تاسف مى‏کرد. بعضی از دستورات برای زنان پیامبر شدیدتر بوده است و دلیل آن هم حساسیت موضع آن‌ها بوده است.

آیه‏اى که در آن از کلمه «حجاب‏» استفاده شده است؛آیه ‏۵۳ از سوره احزاب است که مى‏فرماید: «و اذا سالتموهن متاعا فاسالوهن من وراء حجاب» یعنى اگر از آن‌ها متاع و کالاى مورد نیازى مطالبه مى‏کنید از پشت پرده از آن‌ها بخواهید، که این آیه مربوط به زنان پیامبر(ص) است.

درباره پوشش زنان و مردان نیز در «آیات ۳۰ و ۳۱ سوره نور» می‌فرماید: «به مردان مؤمن بگو دیدگان فرو خوابانند و دامنشان را حفظ کنند. این برای شما پاکیزه‌تر است. خدا بدان چه می‌کنید آگاه است.»

«به زنان مؤمن بگو دیدگان خویش فروخوابانند و دامن‌های خویش را حفظ کنند و زیور خویش آشکار نکنند مگر آن‌چه پیداست، سرپوش‌های خویش را بر گریبان‌ها بزنند، زیور خویش آشکار نکنند مگر برای شوهران یا پدران یا پدران شوهران یا پسران یا پسرشوهران یا برادران یا برادرزادگان یا خواهرزادگان یا زنان یا مملوکانشان یا مردان طفیلی که حاجت به زن ندارند یا کودکانی که از راز زنان آگاه نیستند (یا بر کام‌جویی از زنان توانا نیستند) و پای به زمین نکوبند که زیورهای مخفی‌شان آشکار شود. ای گروه مؤمنان! همگی به سوی خداوند توبه برید، باشد که رستگار شوید.»

۲ آیه مربوط به وظایف زن و مرد است. در معاشرت با یکدیگر که شامل چند قسمت است:

۱٫ هر مسلمان، چه مرد و چه زن، باید از چشم چرانی و نظربازی اجتناب کند.

۲٫ مسلمان، خواه مرد یا زن، باید پاک دامن باشد و خود را از دیگران بپوشد.

۳٫ زنان باید پوشش داشته باشند و آرایش و زیور خود را بر دیگران آشکار نسازند و در صدد تحریک و جلب توجه مردان برنیایند.

۴٫ دو استثنا برای لزوم پوشش زن بیان شده که یکی با جمله «و زیور خویش را آشکار نکنند» بیان شده است و نسبت به عموم مردان است و دیگری «نداشتن پوشش» را برای زن نسبت به عد خاصی تجویز می‌کند.