رباط قلی

در فاصله ۴ کیلومتری جاده آسفالته سنخواست. شوقان آثار کاروانسرای با شکوهی مشاهده می‌شود که یادگاری از راه ارتباطی معتبر بین خراسان استرآباد می‌باشد.

ساخت این کاروانسرا را به امیر علیشیر نوائی وزیر سلطان حسن بایقرا نسبت می‌دهند (کلنل ییت سفر نامه خراسان و سیستان صفحه ۳۵۹).

ناصرالدین شاه ساخت بنا را به زمان تیموریان و یا صفویان نسبت می‌دهد. در سفرنامه مک‌گریگور، از این رباط به نام رباط شاه یا شاه عباس نام برده شده است. محمد حسن‌خان صنیع الدوله ( اعتمادالسلطنه ) در صفحات ۱۲۴و ۱۲۵ مطلع‌الشمس در خصوص این رباط می‌نویسد: یکی از قرای سنخواست ده قلی است واقع در دامنه کوه موسوم به همین اسم که قسمتی از صعلوک می‌باشد، و در نیم فرسخی این قریه رباطی است موسوم به رباط قلی که سرای معتبری بوده است و بنا آن یک جا از سنگ‌خاره و گچ خالص ساخته شده از کتیبه بالای در، تقریباً چهار صفحه باقیست و لوح تاریخ افتاده است ولی جودت خط کتیبه شهادت می‌دهد که تاریخ بناء از اواسط عهد گورکانیه آن طرف نمی‌گذرد. آن رباط به اسم قریه قلی مشهور شده و آن قریه که سابقا در نزدیکی این رباط بوده است، به اسم کوه قلی معروف گردیده است.

وضعیت فعلی رباط قلی

این رباط به شکل مستطیل می‌باشد که به صورت شرقی غربی ساخته شده است. سنگهای الوان به کار گرفته شده در این بنا به رنگهای متنوع سبز، قرمز، بنفش و کبود با ملاط و گچ به کار گرفته شده است. طول دقیق ۵۳ متر و عرض ۴۲ متر است. ورودی بنا به پهنای ۲۰/۴ است. در گاهی به عرض ۵/۲ متر و ارتفاع ۳ متر این ورودیه را می‌پوشاند، ظاهراً ارتفاع این درگاهی بیشتر از این مقدار بوده است.

ضلع شرقی که درب ورودی در آن تعبیه شده است دو برج زوایای شمالی و جنوبی دارد که برج شمالی ۷۰ درصد سالم است برج جنوبی تخریب شده است. محوطه رباط حدود ۲۴ متر طول و ۱۶ متر پهنا دارد. حیاط کاروانسرا در هر ضلع دارای ایوانی بوده است. اصولا ساخت کاروانسراهای با پلان ۴ ایوانی از دوره سلجوقیان به بعد مرسوم شده است ولی باید قبول داشت که احداث بنای ۴ ایوانی با حیاط باز مرکزی سابقه طولانی در معماری ایران داشته و این نقشه را می توان در کاخ اشکانی آشور ملاحظه کرد. در ضلع غربی این حیاط ایوان تخریب شده است و در طرفیت دو ایوان شمالی و جنوبی باقی مانده دو اطاق مشاهده می‌شود. ورودیه بنا که بر خلاف سایر قسمتها با سنگهای صیقل داده شده تزیین شده بود و به گواه سفرنامه‌های متعدد دارای سنگ لوح بوده است کاملاً ویران شده و در سال اخیر باقیمانده سنگ‌ها هم از دیوارها جدا شده و احتمالاجهت ساختمان سازی مورد استفاده اهالی اطراف قرار گرفته است.