ریشههای تاریخ چهارشنبه سوری

تعصبات مذهبی و مبارزه با اندیشه و بیان
تعصبات مذهبی متوكل مبتنی بر دینداری و تقوا نبود، بلكه برای مخالفت با آل رسول و سركوب شیعیان و مبارزه با سنتها و مراسم و آیینهای عناصر ایرانی- زردشتی و مسیحی اتخاذ شده است. به همین دلیل، قیامهای مختلفی در قلمرو فرهنگ ایرانی، چون خراسان، آذربایجان، ارمنستان و غیره اتفاق افتاد. در اینجا، به برخی از اقدامات و رفتارهای تعصبآمیز متوكل اشاره میكنیم: او بحث دربارهی قرآن را ممنوع، و امر به تقلید كرد. به نوشته یعقوبی، متوكل مردم را از بحث درباره قرآن نهی كرد. صاحب تاریخ سیستان میگوید: «متوكل فرمان داد در خطبهها یاد كنند كه هر كس خلق قرآن گوید، كافر است!» به نوشته مسعودی: «متوكل با معتقدات مأمون و معتصم و واثق مخالفت كرد و جدل و مناظره درباره عقاید را منع نمود، و مجازات داد، و امر به تقلید كرد.(8) حمدالله مستوفی میگوید: «متوكل با اهل شیعه تعصب داشتی.» در زمستان سال 237، مردم ارمنیه، بر ضد عامل متوكل، به پا خاستند. اما وی بر آنها غلبه یافت، و مردان را برهنه از شهر بیرون كرد. «بسیاری از آنها جامههای خویش را درآوردند، و بیپاپوش گریختند كه بیشترشان از سرما مردند، و انگشتان جمعی از آنها بیفتاد، اما نجات یافتند.»