ساوجبلاغ

ساوُجبُلاغ یکی از شهرستان‌های استان البرز است.

جمعیت این شهرستان بر طبق آمارگیری جامع سال ۱۳۸۵ «۲۱۵,۰۸۶» نفر بوده و مرکز آن شهر هشتگرد است.

شهرستان ساوجبلاغ با وسعتی معادل ۲,۸۰۰ کیلومتر مربع در شمال استان البرز در عرض شمالی ۴۵/۳۵ تا ۵۰/۳۲ و طول شرقی ۴۵/۳۵ تا ۵۵/۵۰ واقع شده‌است. این شهرستان از شرق به کرج، از جنوب به اشتهارد، از غرب به آبیک و از شمال به نوشهر و الموت قزوین منتهی می‌شود.

ساوجبلاغ دارای ۴۴۷ پارچه آبادی، مکان و مزرعه‌است. ساوجبلاغ به سه ناحیه کوهستانی، کوهپایه‌ای و دشتی تقسیم می‌شود، ۲۵ درصد کل مساحت شهرستان ناحیه کوهستانی است.

نام ساوجبلاغ ترکی و به معنی «چشمه آب سرد» است. این شهرستان دارای روستاهای زیادی است و محصولات کشاورزی فراوانی دارد. میوه گیلاس آن به ویژه گیلاس روستای فشند و آردهه کیفیت بالایی دارد.

بخش مرکزی شهرستان ساوجبلاغ

دهستان سعیدآباد

دهستان هیو

شهرها: هشتگرد و شهر جدید هشتگرد و چهارباغ وگلسار(ششمین شهر ساوجبلاغ با نام قدیمی سیف آباد)

شهر کوهسار

دهستان برغان

دهستان چندار

شهر: کوهسار

بخش چهارباغ (ساوجبلاغ)

دهستان چهاردانگه (ساوجبلاغ)

دهستان رامجین

شهر: چهارباغ شهرستان ساوجبلاغ

روستاها: فهرست روستاهای ساوجبلاغ

پیشینه تاریخی

نام ساوجبلاغ از زبان ترکی آذری به معنای سرزمین چشمه‌های آب سرد با تاریخ، فرهنگ و مدنیت هفت هزار ساله و مشاهیر نام آور و رسوم دیرپا و ریشه دار گره خورده‌است. سرزمین خاندان‌های علمی آل طالقانی سادات و غیر سادات، آل صالحی، آل برغانی، آل حکمی، آل رفیعی، آل میرحبیب، آل میرعرب شاه، آل شهید ثالث، آل علوی شهید، آل فشندی و آل نحوی که با تأسیس مدارس علمیه صالحیه، سردار، نواب و التفاتیه در شهر قزوین ، مدرسه شاهزاده خانم در تهران و سرودن اشعار در مدح اهل بیت(علیهم السلام)، خدمات فراوان علمی و فرهنگی به ایران و اسلام کرده‌اند. وجود آرامگاه حدود پنجاه تن از امامزادگان در محدوده شهرستان ساوجبلاغ گویای علاقه ساوجبلاغی‌ها به مذهب تشیع است. این امامزادگان در دو مقطع تاریخی – به هنگام حکومت علویان در طبرستان و طالقان و به هنگام حضور حضرت امام رضا در خراسان – وارد ساوجبلاغ شدند تا با گذر از این منطقه به نواحی یاد شده برسند که به وسیله امویان و عباسیان جان باختند.

حمدالله مستوفی در کتاب نزهه القلوب در باب ولایت ساوجبلاغ مینویسد: سا وجبلاغ ولایتی است که در اوان سلاجقه مال به ری می‌داده و در عهد مغول سوی شده، هوایی بغایت خوب دارد. اکثر آبش از قنوات است، میوه و قله بسیار می‌باشد و نانش در غایت نیکویی و حقوق دیوانی او دوازده هزار دینار مقرر است و مردم آنجا چون اکثر صحرا نشینند مقید به مذهب نیستند. واز اعظم قرای آنجا خرداد(خراو) و نجم آباد و سنقر آباد است. ودر سنقر آباد سادات آلی نسب اند و الحال خرابست.

مناطق باستانی :

محوطه‌های باستانی شهرستان ساوجبلاغ مهم ترین مناطق مذهبی و تفریحی در این شهرستان: دریاچه طالقان،امامزاده عبدالقهار (روستای ورده (البرز)) و روستای برغان است.

مشاهیر و چهره‌های ماندگار

آیت‌ الله سیدمحمود طالقانی: یکی از منادیان مردم سالاری دینی در انقلاب اسلامی ایران.

آیت‌ الله شیخ مرتضی دیزانی: فقیه عارف و استاد حوزه علمیهٔ نجف اشرف

آیت‌ الله شیخ محمدتقی برغانی (شهید ثالث): از فقهای قرن سیزدهم هجری قمری و مؤلف مجموعه ۲۴ جلدی «منهج الاجتهاد».

آیت‌ الله ملا محمدصالح برغانی: مؤسس مدرسه علمیه صالحیه قزوین و صاحب ۳۰۰ عنوان کتاب، رساله و حاشیه در فقه و دیگر علوم اسلامی؛ کسی که بارها در حضور فتحعلی شاه قاجار مسئله ولایت فقها را مطرح کرد.

آیت‌ الله شیخ مسیح طالقانی: از فقهای قرن اخیر.

ملا ابراهیم جزنی: فقیه و حاکم شرع طالقان و ساوجبلاغ در عصر کریم خان زند.

آیت‌ الله سیدابوالحسن رفیعی طالقانی: استادحکمت و فلسفه آیت‌الله خمینی.

ملا نعیمای طالقانی : فیلسوف دوره صفویه و حافظ کتب شیعی در حمله افغان‌ها به اصفهان.

آقا حکمی طالقانی: احیاگر فلسفه صدرایی در قرن سیزدهم.

آیت‌ الله محمد کاظم طالقانی: مدرس فلسفه اسلامی در قرن یازدهم.

شیخ محمد تقی فرشته: از اساتید فلسفه اسلامی در قرن سیزدهم.

مرحوم میرزاهادی آقااحمدی: روحانی و عارف وارسته معاصر.

شیخ علی میرزایی: فیلسوف هم عصر ناصرالدین شاه قاجار.

میرزا عبدالنقی دیزانی: از حکما و فلاسفه مشاء.

دکتر حکمت الله ملاصالحی: استاد دانشگاه تهران و پایه گذار دانش فلسفه باستان شناسی.

ابراهیم بوذری: خوشنویس کتیبه آرامگاه سعدی و دروازه قرآن شیراز.

پرویز کلانتری: از نقاشان معاصر و طراح یکی از تمبرهای منتشر شده از سوی سازمان ملل متحد.

دبیر اعلم تقی بن محمد ساوجبلاغی: متصدی دیوان رسایل خاصه قاجار.

غلامحسین درویش خان: از اساتید موسیقی سنتی ایران، پیش درآمد موسیقی ایرانی از ابتکارات او است.

درویش عبدالمجید طالقانی: کسی که خط شکسته نستعلیق را به کمال رساند.

صنیع همایون مرجانی : منبت کار و قلمدان ساز دوره قاجار.

علی آقا حسینی: خوشنویس و از شاگردان عمادالکتاب.

غلامحسین امیر خانی : رئیس سابق انجمن خوشنویسان ایران.

سیدحسن و سیدحسین میرخانی: بنیانگذاران انجمن خوشنویسان ایران.

جمشید امینی: از شاگردان کمال الملک و مبتکر رشتهٔ نقاشی – قالی در ایران.

دکتر عنایت الله شهیدی: تعزیه پژوه نامدار ایران، تحقیق او با نام «پژوهشی در تعزیه و تعزیه خوانی» به عنوان بهترین پژوهش فرهنگی سال ۱۳۷۹ کشور برنده جایزه شد و نمایندگی یونسکو در ایران آن را چاپ کرد.

سید میرعبدالرحیم (سید آقا) میرحبیبی : از شعرا و مداحان اهل بیت در عهد قاجار اهل روستای ورده.

سیدمرتضی برغانی : از شاگردان مرحوم کلهر.

میرزا علی آقااحمدی دیزانی : عالم و خوشنویس دوره قاجار.

زین العابدین طالقانی دیزانی: از اساتید خط نسخ در قرن ۱۲ هجری قمری.

حاجی بارک الله یا حاجی خان طالقانی: از شبیه خوانان خوانندگان بنام تهران در دوره محمدعلی شاه و احمد شاه و اوایل پهلوی.

علی اکبر معروف به اهل عزا: از تعزیه خوانان تکیه دولت در اواخر عهد ناصری و در دوره مظفرالدین شاه قاجار.

میرزا علی جان دیزانی: خوشنویس و کاتب قرآن کریم با خط زرین.

آقا سید احمد معروف به صغیر: از ادبای معاصر.

جهان بخش ذوقی معروف به ناظم الشعرا: از شاعران مرثیه.

میرزا حسن طالقانی: از محققان و نویسندگان کتاب «نامه دانشوران ناصری».

غافل طالقانی: از شعرای دوره صفویه.

ملا علی راجی: از مرثیه سرایان معروف دیزان طالقان

سید محمدحسن آل طالقانی: شاعر و مدیر مجله معارف در نجف اشرف.

ملا علی بابا مهرانی: از شعرا و ادبای عصر زندیه.

دکتر زین الدین کیایی نژاد: شاعر معاصر.

دکتر سیدحسن حسینی: شاعر، نویسنده و محقق اورازانی که در اوایل فروردین ۱۳۸۳ در ۴۸ سالگی درگذشت.

الله بدشت دنبلیدی: نویسنده کتاب دو عاشق حقیقی طالقانی؛ عزیز و نگار.

حسن هنرمندی طالقانی: مترجم، شاعر و دارای دکترای ادبیات فرانسه از دانشگاه سوربن (متولد ۱۳۰۷خورشیدی).

سیدجعفر آل طالقانی: مفسر و حافظ کل قرآن کریم.

شیخ میرزا اسماعیل طالقانی: فقیه، مفسر و حافظ کل قرآن کریم.

فراقی طالقانی: مفسر و حافظ کل قرآن کریم در دوره صفویه.

نظرعلی طالقانی: از شاگردان شیخ مرتضی انصاری و حافظ کل قرآن کریم.

ملا علی برغانی: صاحب تفسیر عرفانی «غنایم العارفین».

حاج حسن بیگلری فشندی: استاد علوم قرآنی و مؤلف کتاب «سر البیان فی علم القرآن».

میرزا ابوتراب برغانی: صاحب تفسیر قرآن در ۵ مجلد بزرگ.

محمدحسین گورانی: مترجم قرآن به سبک محشی به خواص سوره‌ها.

ابوالحسن عباد طالقانی: محدث شیعی.

ابوسهل طالقانی: از محدثان شافعی مذهب قرن سوم هجری قمری، مدفون در بغداد.

ابونصر طالقانی: از محدثان عامه در اوایل قرن چهارم هجری.

ابو عبدالله طالقانی صوفی: از محدثان قرن پنجم هجری.

حیدر بن شعیب طالقانی: از محدثان قرن چهارم.

محمد بن ابراهیم طالقانی: از مشایخ روایت مرحوم شیخ صدوق.

سیدمیرزا محمد صالحی: از شاگردان عارف مرحوم آقا جمال خوانساری.

مولی تقی دیزانی: از عرفای قرن سیزدهم.

شیخ خلیل الله طالقانی: از بزرگان عرفا و صوفیه در دوره صفویه.

صادق عنقا: از عرفای قرن اخیر و قطب سلسله اویسیه.

عاقلدی طالقانی: از عرفای عصر صفویه.

علی بن صالح طالقانی معروف به شیخ ابری: عارفی که به حضور امام موسی کاظم (ع) رسید.

سیدقریش ذهبی: از اقطاب سلسله عرفانی ذهبیه.

سیدمهدی نقیب السادات: از عرفای معاصر.

محمدعلی فشندی: از عرفای معاصر و تشرف یافتگان به محضر امام مهدی.

جلال آل احمد: مصلح و نویسنده شهیر ایرانی.

میرزا ابراهیم معارف: مبارز و آزادیخواه عصر مشروطیت.

آیت‌الله سید ابوالحسن گلیردی: از مبارزان عصر مشروطیت و مؤسس اتحادیه طالقانیها (پدر آیت‌الله سیدمحمود طالقانی).

دکتر ابراهیم حشمت: از رهبران نهضت جنگل و همرزم میرزا کوچک خان.

دکتر علی اصغر حشمت: از مبارزان عصر مشروطیت و از اعضای اتحادیه طالقانی‌ها.

سید محمدتقی آل احمد:

ابراهیم کیایی: از مبارزان نهضت جنگل.

آیت‌الله شیخ نصر الله آل شهید: مبارز نهضت تحریم تنباکو.

شیخ احمد آل فشندی : رهبر انقلابیون مشروطه خواه قزوین.

سلیمان خان افشار: رئیس ایل افشار ساوجبلاغ در عصر قاجاریه.

شیخ علی اکبر مرجانی: از مشروطه خواهان مشروعه همراه شیخ فضل‌الله نوری.

ملا علی سوهانی: ابلاغ کننده نامه میرزای شیرازی به مردم در واقعه تحریم تنباکو.

شیخ آقا هرنجی: از مبارزان علیه استبداد رضا شاهی.

خدابخش اوانکی : پیک نهضت جنگل.

میرزا ابراهیم کرکبودی: از شهدای انقلاب مشروطیت.

نورالله نوروزی: دیپلمات ساوجبلاغی که در سال ۱۳۷۷ به‌دست طالبان در مزار شریف(افغانستان) به شهادت رسید.

دکتر تقی شریعتمدار: از اساتید پزشکی ایران.

دکتر یحیی پویا: پزشک محقق و عضو انجمن خون شناسان فرانسه.

دکتر محمد رضا طالقانی: از متخصصان قلب و عروق در ایران.

میرزا مهدی مرجانی: از طبیبان طالقان.

دکتر ناصر مسیح

دکتر ابوالقاسم غفاری

مصباح نجم الملک: منجم و صاحب تقویم.

شروان فشندی: صاحب مدال طلای مسابقات دانش آموزی جهانی فیزیک در سال ۱۳۷۸.

بانو نور جهان مرجانی: از زنان خوشنویس اواخر قرن سیزدهم.

ام کلثوم برغانی: از زنان فقیه و محدثه و صاحب کتاب «تفسیر سوره فاتحه».

قره العین برغانی: از زنان مجتهده و شاعره عصر ناصرالدین شاه قاجار و یکی از چهره‌های اصلی جریان شیخیه.

ربابه برغانی: از زنان سخنور و مجتهده قرن سیزدهم.

بانو میرزا ماه شرف برغانی: متصدی نامه نگاری ای همسر فتحعلی شاه قاجار و استاد خط شکسته.

بنت صاحب بن عباد طالقانی: از زنان دانشمند شیعی در قرن چهارم هجری قمری.

خدیجه سلطان خانم برغانی: از اساتید زن حوزه علمیه قزوین در قرن سیزدهم.

صدیقه خانم برغانی: از زنان مجتهده و حافظ قرآن کریم که در آغاز جنگ جهانی اوّل برای بیرون راندن عثمانی‌ها از شهر مقدس کربلا و حمایت از قیام میرزا محمدتقی شیرازی (رهبر نهضت استقلال طلبی عراق)، «گروه زنان» را تشکیل داد…[۶]

دکتر حسن هنرمندی : شاعر و مترجم معاصر، مدیر سابق برنامه‌های ادبی رادیو ایران.

دکتر محمود بهمنی (فشندی): در حال حاضر رییس کل بانک مرکزی ایران.

شراگیم زند: وبلاگ نویس مشهور.

امامزادها

پیشینه حضور امامزاده‌ها در شهرستان [ویرایش]گروهی از سادات علوی که به سبب شنیدن خبر ولایت عهدی حضرت امام رضا رو به خراسان نهاده و در راه گذر از این دشت دچار شبیخون دشمنان شده و به شهادت رسیده‌اند. در این باره در کتاب «کنزالانساب» آمده‌است: «چون مأمون الرشید، حضرت علی ابن موسی الرضا را از مدینه به شهر طوس دعوت کرد؛ جمله فرزندان و فرزند زادگان حضرت امام کاظم به تدریج از بغداد رو به ولایت خراسان نهادند؛ ‚من جمله تعدادی از این بزرگواران همچون جعفر و ابراهیم و ابوالجواد چون به ناحیه ساوجبلاغ رسیدند، دشمنان از عقب آمدند و مجادله بسیار کردند و آخرالامر حسن بن موسی الکاظم را شهید کردند و بعضی را جراحت رسیده بود و چون شب درآمد لاعلاج رو به اطراف نهادند؛ اما جعفر بن حضرت امام موسی الکاظم که در ساوجبلاغ در حین دفاع مجروح گردیده بودند؛ در توابع ورامین به موضع سناردک (= شهر پیشوا) بر اثر شدت جراحات وارده به شهادت رسیدند». مؤلف «تاریخ رویان» در این باره می‌نویسد: «آوازه ولایت عهدی امام رضا، سادات را به سوی ری و نواحی قومس کشانید». در آن روزگار دشت بزرگ ساوجبلاغ از نواحی ری به شمار می‌رفت.

علویان زید

نخستین علوی که با اهالی طالقان ارتباط برقرار کرد یحیی بن عبدا… (برادر نفس زکیه) از نوادگان حسن بن علی بود که در سال ۱۷۶ ه.ق وارد طالقان شد. هارون الرشید جهت سرکوبی، فضل بن یحیی برمکی را با لشکری متشکل از پنج هزار نفر مامور دستگیری یحیی نمود. یحیی در زندان بغداد در گذشت. این حکومت شیعی مذهب در منطقه طبرستان در سال ۲۵۰ ه.ق با خروج حسن بن زید از نوادگان امام حسن آغاز و تا سال ۳۱۶ ه.ق ادامه داشت که منطقه طالقان و قسمت‌هایی از ساوجبلاغ را شامل می‌شد.اوج این مسئله درگیری محمد بن زید علوی با رافع بن هرئمه در منطقه طالقان در نزدیکی روستای گلیرد طالقان رخ داد.

فهرست قبور امامزاده‌های شهرستان ساوجبلاغ و نظرآباد

امامزاده عبدالقهار (ورده (البرز­­­­­)

امامزاده بی بی سکینه (ورده (البرز)

امامزاده هادی و علی النقی (ینگی امام)

امامزاده علی اکبر (کردان)

امامزاده بیبی قزلر (ولیان)

امامزاده موسی کاظم (برغان)

امامزاده عبدا… صالح (چندار)

امامزاده موسی (خوروین)

امامزاده اظهرالدین (آقربلاغ)

امامزاده هفت تن (آجین دوجین)

امامزاده یوسف (وشگین)

امامزاده یحیی (آجین دوجین)

امامزاده جعفر (هشتگرد)

امامزاده بیبی نسا (کردان)

امامزاده بیبی سکینه (سنقر آباد)

امامزاده شعیب رامجین

امامزاده سه تن (طاهر، مطهر، مظفر) فشند

امامزاده اسماعیل (رامجین)

امامزاده زبیده خاتون (برماچشمه)

امامزاده سلیمان (خور)

امامزاده هاشم (عرب آباد کوهه)

امامزاده موسی (سیراب.هیو)

امامزاده جواد (قاسم آباد آقا)

امامزاده یحیی (دوزعنبر)

امامزاده اسماعیل (زکی آباد)

امامزاده محمد (دنگیزک)

امامزاده ابوالحسن (مسکین آباد)

امامزاده چهل دختران (نجم آباد)

امامزاده ابراهیم (تنکمان)

امامزاده احمد و محمود (محله ابراهیم جیل نظرآباد)