هویتزر چیست؟

هویتزرها معمولا با لوله‌ی نسبتاً کوتاه، شتاب متوسط گلوله و قابلیت شلیک گلوله در خط سیر کمانی شناخته می‌شوند. طول لوله توپ‌های هویتزر معمولا بین 20 تا 30 برابر کالیبر آن‌هاست، البته توپ‌هایی با نسبت طول به کالیبر بیش از 30 را نیز در صورتی که توانایی شلیک با زاویه‌های مرتفع برای پوشش مسافت‌های متفاوت را داشته باشند می‌توان به عنوان هویتزر طبقه‌بندی کرد.

تاریخچه

هویتزرها در اصل به عنوان ترکیبی از خمپاره‌اندازها و توپ‌ها ابداع شدند تا در شرایط محاصره دشمن و دیگر شرایطی که هم به کالیبر بزرگ خمپاره‌انداز و هم به تحرک‌پذیری بالای توپ نیاز است، کاربرد داشته باشند. نخستین نمونه‌های هویتزر احتمالاً در جنگ‌های هوسی در سده پانزدهم میلادی در بوهم و موراویا اختراع شده و در میانه‌های سده هفدهم میلادی در اروپا تکامل یافت.

واژه «هویتزر» (Howitzer) واژه‌ای انگلیسی است که از واژه‌ی هلندی houwitser اقتباس شده که خود برگرفته از واژه آلمانی haubitze، به معنی سلاح محاصره‌ای شبیه به منجنیق است.

در سده‌ی هجدهم علم توپ‌ریزی پیشرفت سریعی داشت که بیشتر در نتیجه‌ی ابتکارات و اصلاحات گریبوال (Gribeauval) ژنرال فرانسوی بود و هویتزرهایی با کالیبرهای متفاوت هم از برنز و هم از آهن ساخته شدند. ارتش‌های مختلف اروپایی از جمله بریتانیا، هلند، فرانسه و پروس در این دوران از انواع مختلف هویتزرها استفاده می‌کردند.

در عملیات‌های محاصره‌ای توپ‌های کلاسیک سنگین قادر بودند تا شکاف‌هایی در استحکامات دشمن پدید آورند و خمپاره‌اندازهای سنگین ثابت هم می‌توانستند مواد منفجره را از فراز دژ به مرکز شهرها و قلعه‌ها پرتاب کنند. اما هویتزرها انعطاف‌پذیری بیشتری داشته و در هنگام حمله پیاده‌نظام آتش حمایتی را برای آن‌ها فراهم آورند. چراکه می‌شد آن‌ها را به سرعت مستقر کرده و همزمان با پیشروی قوای مهاجم حرکت داد و گلوله‌های آن را از فراز سر نیروهای خودی به شکلی ایمن به سوی دشمن شلیک کرد. هویتزرها همچنین تا زمان اختراع تیربار به عنوان سلاحی مناسب برای شلیک به سوی صفوف متراکم دشمن شناخته می‌شد.

جنگ جهانی اول شاهد هویتزرهایی غول‌آسا و دوربرد بود. «برتای بزرگ» (Big Bertha) ساخت شرکت کروپ، هویتزر متحرکی بود که گلوله‌هایی با کالیبر 419 میلی‌متری و وزن 820 کیلوگرمی را در تا برد موثر 12,5 کیلومتر شلیک می‌کرد و آلمان‌ها با آن به سرعت قلعه‌های فولادین مدافع شهر لیژ بلژیک را که تا آن زمان غیرقابل تسخیر به نظر می‌رسید، فتح کردند. بریتانیایی‌ها هم اتکای زیادی به هویتزرهای سنگین 305 م‌م خود داشتند که گاهی بر خط آهن نصب می‌شد. اما هویتزرهای صحرایی 152 م‌م انعطاف‌پذیرتر بوده و در جبهه غرب از آن‌ها برای آتش توپخانه‌ای پیش از حمله استفاده می‌شد.

از سال 1918 به این سو هم پیشرفت هویتزرها بیشتر بر اساس ترکیب توپ و هویتزر بوده‌است. هویتزرهای امروزی توان شلیک گلوله‌های بزرگی را با شتاب بالا در مسیرهای قوسی دارند و گرایش بیشتر به سوی تولید آنها به صورت خودکششی یا نصب شده بر روی ماشین‌های باری است.