هنر و زيبايي در سيره پيشوايان 

نویسنده : حجة الاسلام و المسلمين محمد محمدي اشتهاردي 

معني هنر

هنر به معني زيبايي‏شناسي و زيبايي آفريني است، كه شامل هر نوع فن و پيشه زيبا و جالب در عرصه‏هاي گوناگون مي‏شود.

 به عنوان مثال اگر بانويي با شناخت زيبايي‏ها و عوامل پيدايش آنها در مورد تربيت كودك از آغاز انعقاد نطفه ـ بلكه قبل از آن ـ تا هنگام تولد و بعد از آن، و سپس رعايت دقيق آنها، همت كند، مي‏تواند از نظر صورت و سيرت فرزندي زيبا پديد آورد، و همين هنر مهم اجتماعي است كه مي‏تواند سرچشمه آثار و نتايج درخشان گردد، و محتواي شعر فردوسي را تحقّق بخشد كه گفت:

زنان را همين بس بود يك هنر نشينند و زايند شيران نر

و مانند حضرت زينب (سلام اللّه عليها) در حضور ابن زياد، ماجراي شهادت و سختي‏هاي كربلا را، جميل و زيبا خواند و فرمود: «ما رأيت الّا جميلاً؛ جز زيبايي نديدم» (1)

و شايد حضرت امام خميني (قدس سرّه) اين سخن معروف خود را از اين گفتار زينب (سلام اللّه عليها) اقتباس كرده كه گفت: «شهادت هنر مردان خدا است» يعني شهادت يك نوع زيور و زيبايي براي انسان‏ها است.

و به طور كلّي پديده‏هاي خلقت، زيبايي و زيبايي آفريني است، و نشان دهنده هنرهاي خيره كننده و گوناگون است كه ذات پاك خدا در جهان هستي پديدار ساخته است، به عنوان مثال در ميان

حشرات، زنبور عسل را در نظر بگيريد كه با زيبايي‏شناسي و زيبايي آفريني غريزي و حركات ظريف خود، شكوفه‏ها و گلهاي خوشبو را مي‏شناسد، و از آنها مي‏خورد، و با تلاش‏هاي آگاهانه و هوشيارانه و خستگي ناپذيرش، ده‏ها و صدها و گاهي هزارها كيلومتر ره مي‏پيمايد، و در نتيجه عسل تهيه مي‏كند كه در ميان غذاها شيرين‏ترين و پرمحتواترين غذاها است كه قرآن از اين هنر الهي چنين ياد مي‏كند:

(وَ اَوحي ربّك اِلي النَّحلِ اَن اتَّخِذِي مِنَ الجِبال بُيُوتاً...يَخرُجُ مِن بطُونها شَرابٌ مُختَلِفٌ اَلوانُهُ فِيهِ شِفاءٌ لِلنّاس)

( و پروردگار تو به زنبور عسل وحي (و الهام غريزي) نمود كه از كوه‏ها و درختان و داربست‏ها كه مردم مي‏سازند، خانه‏هايي برگزين، سپس از تمام ثمرات (و شيره گل‏ها) بخور، و راه‏هايي را كه پروردگارت براي تو تعيين كرده است، به راحتي بپيما، و از درون شكم آنها نوشيدني با رنگ‏هاي مختلف خارج مي‏شود كه در آن شفا براي مردم است.)(2)

اين يك نمونه از هنر جهان طبيعت از ميلياردها نمونه‏هاي ديگر است،

 بايد با دقت و تفكّر در مورد آن، بر هنر خود افزود، هنرها را شناخت، و هنرآفريني كرد، چنان كه رسول اكرم (صلي اللّه عليه و آله و سلّم) در اين راستا مي‏فرمايد:«المؤمن كالنّحلة تأكل طيّباً و تضع طيّباً؛ مؤمن مانند زنبور عسل است كه چيز پاك (شيره گل) مي‏خورد، و چيز پاك (عسل) تحويل مي‏دهد.»(3)

توضيح بيشتر اين كه: روان شناسان مي‏گويند: روح و روان انسان از چهار بُعد تشكيل شده كه عبارتند از: حسّ مذهبي، حسّ نيكي، حسّ دانايي و حسّ زيبايي. آنها معتقدند كه تمام زيبايي‏هاي ادبي، شعري، صنايع ظريف، و هنر به معني واقعي از حس زيبايي نشأت گرفته، و از آثار اين حس است، و سراسر جهان را زيبايي‏ها فرا گرفته، و همه آن‏ها نشانه هنر دوستي خدا، و هنر آفريني او است.

 پس ما كه جزيي از جهان آفرينش هستيم، نمي‏توانيم از هنر فاصله بگيريم. بنابراين هنر دوستي و زيبايي‏طلبي از امور فطري، و برخاسته از سرشت انسان است، كه بايد آن را شكوفا و بارور نمود، و به‏وسيله هنر به آفرينش زيبايي‏ها در ابعاد گوناگون پرداخت.

هنر متعهد و سازنده، و هنر صوري ويرانگر

در اينجا آنچه كه مهم است اين است كه هنر در خدمت انسان باشد، و چنين هنري همان هنر متعهد و هنر مورد امضاي اسلام ناب است،

 ولي با كمال تأسّف امروز در جهان به نام هنر، به جاي سازندگي، در راه ويران‏گري استفاده مي‏شود، و با تحريف و به انحراف كشاندن زيبايي‏ها، بزرگترين ضربه‏ها بر انسانيت وارد مي‏گردد،

 به عنوان مثال از زيبايي‏هاي زنان تحت عنوان هنر پيشه، به فساد و انحراف دامن مي‏زنند، و موجب بي‏محتوايي و پوچي زندگي جوانان شده، و آنها را از هنر حقيقي و سازنده باز مي‏دارند، اينجا است كه بايد مرزها را

شناخت، و هنر صوري را از هنر واقعي جدا نمود، و پس از شناخت هنر خلّاق، آن را وسيله و نردبان رشد و ترقي قرار داد. تا نكبت در جاي نعمت، و زشتي در مكان زيبايي قرار نگيرد.

 به عبارت روشن‏تر هنر مانند زبان است، كه اگر به حق حركت كند سازنده است، وگرنه مخرّب و فتنه‏انگيز خواهد شد، و از سخن گفتن زبان به خوبي مي‏توان به عيب و هنر صاحب زبان، پي‏برد.

اگر حضرت علي (عليه السلام) مي‏فرمايد: «كونوا في النّاس كالنّحلة؛ همانند زنبور عسل باشيد.»(4)

يعني از هنر اين‏گونه بهره بگيريد، و با تلاش‏هاي خستگي‏ناپذير و آگاهانه، هنر را در خدمت جامعه و مردم در عرصه‏هاي گوناگون قرار دهيد...(ادامه دارد)