روش های برتر مطالعه برای کنکور

خلاصه نویسی

آیا تاكنون به این موضوع فكر كردهاید كه هنگام مطالعه از چه روشی استفاده میكنید؟ یك روش مطالعه صحیح و اصولی میتواند بسیاری از مشكلات تحصیلی را از بین ببرد. بررسیهای به عمل آمده گویای آن است افرادی كه در زمینه تحصیل موفق بودهاند، روش صحیحی برای مطالعه داشتند. یادگیری (learning) مسالهای است كه در سراسر طول زندگی انسان بهویژه در دوران دانشآموزی و دانشجویی اهمیت زیادی دارد. چرا كه دانشآموان و دانشجویان همیشه در معرض امتحان و آزمون قرار دارند و موفقیت در آن آرزوی بزرگشان است.

شاید به افرادی برخورده باشید كه میگویند: همه كتابها و جزوهها را میخوانم، اما موقع امتحان آنها را فراموش میكنم، یا من استعداد درس خواندن را ندارم، چون با اینكه همه مطالب را میخوانم اما همیشه نمراتم پایین است و یا... بسیاری از اینگونه مشكلات به نداشتن یك روش صحیح برای مطالعه بازمیگردد. عدهای فقط به حفظ كردن مطالب اكتفا میكنند، بهطوری كه یادگیری معنا و مفاهیم را از نظر دور میدارند. این امر موجب فراموش شدن مطالب بعد از مدتی میشود، در واقع آنچه اهمیت دارد یادگیری معنا و مفهوم است، چیزی كه نمیتوانیم و نباید از آن دور باشیم. برای آنكه مطلبی كاملا آموخته شده و با اندوختههای پیشین پیوند یابد، باید حتما معنا داشته باشد، در این صورت احتمال یادگیری بیشتر و احتمال فراموشی كمتر خواهد شد. بنابراین قبل از اینكه خود را محكوم كنیم به نداشتن استعداد درس خواندن، كمبود هوش، كمبود علاقه، عدم توانایی و سایر موارد، بهتر است نواقص خود را در مطالعه كردن بیابیم و به اصلاح آنها بپردازیم. در این صورت به لذت درس خواندن پی خواهیم برد. اولین قدم در این راستا آن است با اندكی تفكر عادتهای نامطلوب خود را در مطالعه یافته و سپس عادتهای مطلوب را جایگزین آن كنیم.

شیوه صحیح مطالعه، چهار مزیت عمده زیر را به دنبال دارد:

1 - زمان مطالعه را كاهش میدهد.
2 - میزان یادگیری را افزایش میدهد.
3 - مدت نگهداری مطالب در حافظه را طولانیتر میكند.
4 - بهخاطرسپاری اطلاعات را آسانتر میسازد.
برای داشتن مطالعهای فعال و پویا نوشتن نكات مهم در حین خواندن ضروری است تا برای مرور مطالب، دوباره كتاب را نخوانده و در زمانی كوتاه از روی یادداشتهای خود مطالب را مرور كرد. یادداشتبرداری، بخشی مهم و حساس از مطالعه است كه باید به آن توجهی خاص داشت. چون موفقیت شما را تا حدودی زیاد تضمین خواهد كرد و مدت زمان لازم برای یادگیری را كاهش خواهد داد. خواندن بدون یادداشتبرداری یك علت مهم فراموشی است.
6 روش مطالعه

1 - خواندن بدون نوشتن: روش نادرست مطالعه است. مطالعه فرآیندی فعال و پویا است و برای نیل به این هدف باید از تمام حواس خود برای درك صحیح مطالب استفاده كرد. باید با چشمان خود مطالب را خواند، باید در زمان مورد نیاز مطالب را بلند بلند ادا كرد و نكات مهم را یادداشت كرد تا هم با مطالب مورد مطالعه درگیر شده و حضوری فعال و همهجانبه در یادگیری داشت و هم در هنگام مورد نیاز، خصوصا «قبل از امتحان، بتوان از روی نوشتهها مرور كرد و خیلی سریع مطالب مهم را مجددا» بهخاطر سپرد.

2 - خط كشیدن زیر نكات مهم: این روش شاید نسبت به روش قبلی بهتر است ولی روش كاملی برای مطالعه نیست چرا كه در این روش بعضی از افراد بهجای آنكه تمركز و توجه روی یادگیری و درك مطالب داشته باشند ذهنشان معطوف به خط كشیدن زیر نكات مهم میگردد. حداقل روش صحیح خط كشیدن زیر نكات مهم به این صورت است كه ابتدا مطالب را بخوانند و مفهوم را كاملا درك كنند و سپس زیر نكات مهم خط بكشند نه آنكه در كتاب بهدنبال نكات مهم بگردند تا زیر آن را خط بكشند.

3 - حاشیهنویسی: این روش نسبت به دو روش قبلی بهتر است ولی باز هم روشی كامل برای درك عمیق مطالب و خواندن كتب درسی نیست ولی میتواند برای یادگیری مطالبی كه از اهمیتی چندان برخوردار نیستند مورد استفاده قرار گیرد.

4 - خلاصهنویسی: در این روش شما مطالب را میخوانید و آنچه را كه درك كردهاید بهصورت خلاصه به روی دفتری یادداشت میكنید كه این روش برای مطالعه مناسب است و از روشهای قبلی بهتر میباشد چرا كه در این روش ابتدا مطالب را درك كرده سپس آنها را یادداشت میكنید اما باز هم بهترین روش برای خواندن نیست.

5 - كلیدبرداری: كلیدبرداری روشی بسیار مناسب برای خواندن و نوشتن نكات مهم است. در این روش شما بعد از درك مطالب، به صورت كلیدی نكات مهم را یادداشت میكنید و در واقع كلمه كلیدی كوتاهترین، راحتترین، بهترین و پرمعنیترین كلمهای است كه با دیدن آن، مفهوم جمله تداعی شده و بهخاطر آورده میشود.

6 - خلاقیت و طرح شبكهای مغز: این روش بهترین شیوه برای یادگیری خصوصا فراگیری مطالب درسی است. در این روش شما مطالب را میخوانید بعد از درك حقیقی آنها نكات مهم را به زبان خودتان و به صورت كلیدی یادداشت میكنید و سپس كلمات كلیدی را به روی طرح شبكهای مغز مینویسد (در واقع نوشتههای خود را به بهترین شكل ممكن سازماندهی میكنید و نكات اصلی و فرعی را مشخص میكنید) تا در دفعات بعد به جای دوبارهخوانی كتاب، فقط به طرح شبكهای مراجعه كرده و با دیدن كلمات كلیدی نوشته شده به روی طرح شبكهای مغز، آنها را خیلی سریع مرور كنید. این روش درصد موفقیت تحصیلی شما را تا حدود بسیار زیادی افزایش میدهد و درس خواندن را بسیار آسان میكند و بازده مطالعه را افزایش میدهد.
در اینجا به اختصار روش مناسب برای خلاصهبرداری و مطالعه درسهای مختلف را مطرح میكنیم:
1) خلاصهنویسی درسهای فرمولی و قاعدهدار

الف - درسهای شاخه ریاضیات (آمار، ریاضیات جدید، جبر و احتمال، ریاضیات گسسته، حسابان، ریاضیات، حساب دیفرانسیل، هندسه و هندسه تحلیلی و...) فیزیك و شیمی، منطق، گرامر انگلیسی، قواعد عربی، دستور زبان فارسی و آیین نگارش، اقتصاد، آرایههای ادبی، عروض و قافیه در این گروه جای میگیرند.

ب - خلاصه این درسها، از طریق یادداشت فرمولها و قواعد، رسم نمودارهای لازم و طبقهبندی دقیق اجزای هر مبحث فراهم میآید.
برای هر مورد دستكم دو نمونه بهعنوان مثال ثبت میگردد. ضمنا، چون اغلب قواعد، گاهی به وسیله موارد استثنایی و تبصرهها نقض میشود، این نكات خلاف قاعده نیز باید یادداشت و آموخته شود. در واقع، اهمیت استثناها از قواعد خیلی بیشتر است و عموما، سوالات مهم و اساسی در امتحانات و كنكور دانشگاهها از میان این مطالب استخراج میگردد.
در درسهای همگروه ریاضیات، توجه به این نكته ضروری است كه توانایی حل مسایل با توانایی تستزنی خیلی تفاوت دارد و مورد دوم بسیار دشوارتر و مستلزم تمرین و تكرار فراوان است.

ج - درسهای این گروه را همه روزه در برنامه درسی آموزشگاه و خانه بگنجانید و پیوسته در رفع ابهامات خود در كوتاهترین زمان اقدام كنید.
بهترین زمان برای مطالعه و انجام تكالیف و تمرینها در این درسها، وقتی است كه شب استراحت و خواب كافی كرده باشید، یعنی صبحها از ساعت 5 تا 6:30 و عصرها از ساعت 3 تا 7. هرگز این امر را به شب و قبل از خواب موكول نكنید، زیرا در آن زمان ذهن و مغز شما آمادگی، كارآیی و بازدهی لازم را برای مطالعه دروس قاعدهدار ندارد.

2) خلاصهنویسی درسهای تشریحی و گسترده (حفظ كردنی)
الف - درسهایی از قبیل بینشاسلامی، معارف، تاریخ، تاریخشناسی، جغرافیا (در همه گرایشها) تاریخ ادبیات، جامعهشناسی، مطالعات اجتماعی، علوم اجتماعی، روانشناسی، فلسفه، زیستشناسی گیاهی و جانوری، زمینشناسی، ادبیات (بخشهای مربوط به قالبها و شیوههای نویسندگی) زبانشناسی و شیمی (بخشهای تعریفی و تشریحی) جزو این گروه هستند.
ب - میباید كل هر فصل یا گفتار را با دقت بخوانید و مطالب اساسی و مهم را به شكلی برجسته مشخص سازید (به وسیله ماژیكهای فسفری) آنگاه نكات مشخص شده را در یك دفتر جداگانه یادداشت كنید. در واقع، اگر بتوانید هر 10 صفحه مطلب را تقریبا در یك صفحه خلاصه كنید به هدف خود رسیدهاید.
ج - بهترین زمان برای مطالعه، یادگیری و خلاصهبرداری درسهای این گروه، شب از ساعت 9 تا 12 میباشد، زیرا ذهن و مغز شما در این ساعات آمادگی حفظ و تجزیه و تحلیل درسهای حفظی را دارد و حتی، در خواب هم این مطالب، بهطور ناخودآگاه، مرور میشود هرگز مطالعه این درسها را به صبح زود یا عصر موكول نكنید، چون انرژی مغز تلف میگردد و بازدهی مناسب ندارد.
د - در روزهای تعطیل، از ساعت 9 تا 12 صبح هم میتوانید به این دروس بپردازید. بعد از مطالعه مباحث این گروه استراحت و خواب به اندازه مناسب ضروری است.
3) خلاصهنویسی و یادگیری لغات و اصطلاحات كلیدی و دشوار

الف - درسهایی نظیر زبان انگلیسی، زبان عربی و ادبیات فارسی، بدون تسلط بر لغات و اصطلاحات اساسی، قابل فهم و یادگیری نیستند. حتی در برخی از درسهای علوم پایه و علوم انسانی بهویژه، فیزیك، شیمی، آمار، روانشناسی و مطالعات اجتماعی و اقتصادی، اصطلاحات خاصی وجود دارد كه فهم آنها پیشنیاز و زیربنای درك مطالب كلیتر آن درسهاست.

ب - باید واژهها و اصطلاحات مورد نظر كه نقش ریشهای در هر بحث دارند، شناسایی و در یك دفتر جیبی گردآوری شوند. علاوه بر این، لغات چند معنایی، متضادها، مترادفها و آنهایی كه ارزش املایی و نگارشی خاصی دارند، به همراه لغات متشابه، افعال بیقاعده و درست و غلطهای نگارشی از داخل متن درسها، توضیحات آخر هر درس، پاورقیها، بخشهای واژهنامه و دایرهالمعارف آخر كتابها استخراج و در آن دفتر ثبت گردد. باید توجه داشت كه گاه، یك كلمه ناتركیب یا اصطلاح در خارج از متن یك معنی و در داخل متن معنای دیگری مییابد. این موارد هم دقیقا باید یادداشت شود. این دفتر جیبی را باید همواره، همراه خود داشته باشید و در هر فرصت مناسب (حتی زنگهای تفریح، در طی مسیر خانه و دبیرستان، كوتاهترین زمانها) از آن استفاده كنید، آنها را مطالعه كنید و بهخاطر بسپارید.

استفاده از نوارهای صوتی و تصویری و CDهای آموزشی برای تقویت مكالمه و ترجمه در درسهای انگلیسی و عربی، امری الزامی و اجتنابناپذیر است. همچنین، تهیه داستانها و مطالب كوتاه به این دو زبان، قدرت یادگیری، درك مطلب و توانایی ترجمه را در شما افزایش میدهد. سخن گفتن با دوستان یا كسانی كه اهل این زبانها هستند و گوش دادن به اخبار و برنامههایی كه از طریق رادیوها و تلویزیونهای ایران و جهان، به زبان عربی و انگلیسی پخش میشود نیز كمك شایانی به تسلط شما بر زبانهای دیگر خواهد كرد.

ج - برای بهخاطر سپردن و درك مفاهیم زبان و ادبیات فارسی هم، بهترین كار، مطالعه مستمر كتب غیردرسی، داستانها، اشعار زیبا، نشریات است. ضمنا، عادت دادن خود به نویسندگی، سبب لذت بردن بیشتر از آموختهها و كاربرد مفید آنهاست.
4) یادگیری بخشهای مهم درك مطلب، نمودارها، پاورقیها، جداول و توضیحات زیر تصاویر هر درس

الف - این موارد نیز باید با رنگهای چشمگیر و برجسته (به وسیله ماژیكهای فسفری) جدا گردد. آوردن مطالب این گروه در دفتر خلاصهنویسی، دشوار و وقتگیر است و نیازی به این كار نیست. در زمان مطالعه برای امتحان یا تستزدن، كلیه مطالب یاد شده را از روی كتابها بخوانید و یاد بگیرید.

ب - لازم به ذكر است كه در اغلب آزمونهای سراسری، گاه تا یكسوم سوالات از این بخشهای به ظاهر كم اهمیت میآیند. از نظر طراحان سوال و برنامهریزان آزمون سراسری تمام مطالبی كه در گروه بالا میگنجد به همراه دایرهالمعارفهای پایان برخی كتابها و مطالبی كه تحت عنوان مطالعه آزاد یا اختیاری میآید، جزو درس است و باید از آنها سوال طرح شود.
5) تهیه جدول برای برخی مطالب فرار

یك روش مفید، علمی و اصولی برای یادگیری مكتبهای ادبی، سبكهای ادبی، انواع ادبی، وزن و قالب شعری و تاریخ ادبیات ابتدای هر درس، تهیه جدولهای جداگانه است كه در هر ستون آن یك بخش از مطلب آورده شود؛ عنوان: تاریخچه، پدیدآورندگان، تكاملدهندگان، تعریف، نام آثار، موضوع آثار، سبك آثار و ذكر نمونههای لازم.

منبع: علیرضا خراطها - گزینه