جاذبه های گردشگری خراسان رضوی

بنای هارونیه

سالم ترین اثر تاریخی به جای مانده از شهر تاریخی تابران توس، هارونیه می باشد که در ضلع غربی بلوار پردیس و به فاصله حدود 800 متری باغ آرامگاه فردوسی واقع شده است. با عنایت به شواهد تاریخی این مقبره یا خانقاه متلعق به اوایل قرن هشتم (دوره ایلخانی) بوده است. این بنا از بزرگترین بناهای دوران خود است که به همت کارشناسان سازمان میراث فرهنگی مورد حفاظت، مرمت و بازسازی قرار گرفته است. ایوان عظیم ورودی بنا دارای تزئینات مقرنس بوده که اکنون از بین رفته و شواهد اندکی از آن باقی مانده است. گنبد خانه آن دارای پلان مربع است. در شمال این بنا فضایی وجود داشته و به گنبد خانه متصل بوده که بخشی از این الحاقات در مرمت بنا حفظ گردیده است. در بدنه خارجی ضلع شمالی، محرابی با تزئینات گچبری قرار دارد که شاهدی بر وجود بناهای دیگر در این قسمت می باشد. انتقال بار عظیم گنبد از طریق تبدیل فضای مربع به هشت ضلعی به نحو هنرمندانه ای انجام شده و در پیرامون این فضا، غلام گردشی راه دسترسی به پشت بام را میسر می سازد.

گنبد خانه دارای پوشش دو پوسته است. پوشش دوم فرو ریخته و مجدداً بازسازی شده است. کاربری این بنا مشخص نیست و در سفرنامه ها از آن بعنوان مسجد توس، آرامگاه و خانقاه غزالی و فردوسی یاد شده است. اما مشخصات معماری و تزئینات دوره ساخت بنا هیچ ارتباطی با دوره هارون الرشید عباسی ندارد و صرفاً به سبب علاقه عامه به عنوان زندان یا سیاه چال هارون یاد می کردند. کاوش های آتی باستان شناسی به حل سئوالات خواهد انجامید.