جاذبه های گردشگری خراسان رضوی

مختصات جغرافیایی و تاریخچه  توس

توس نام ولایتی است به وسعت تقریبی 16000 کیلومتر مربع در شمال شرق ایران، این ناحیه دشت کم پهنایی است که از دو سو دو رشته کوه هزار مسجد از شمال و رشته کوه بینالود در جنوب آن را در بر گرفته است. قوچان در مغرب، کلات نادری در شمال، نیشابور در جنوب و سرخس و زور آباد و جام در مشرق و شمال شرقی دشت توس قرار دارند. فاصله توس از مشهد حدود 20 کیلومتر و طول وعرض جغرافیایی آن به ترتیب 81/35 و 38/16 است. توس در قرون اولیه اسلامی شامل چند شهر بوده است. طابران شهر مرکزی و بزرگ آن و نوغان (نوقان) و تروغبه (طرقبه) و رادکان سایر شهرهای این منطقه بوده اند.

توس در تاریخ اسطوره ای ایران جایگاه ویژه ای دارد. برخی روایات اساطیری بنای آن را به «جمشید» نسبت داده اند و آن گاه که توس ساخته ی جم ویران شد. «توس بن نوذر» به آبادی آن پرداخته و نام خویش را بر آن نهاده است. در دوران هخامنشی توس قلمرو ساتراپی پارتها بوده است و داریوش اول هخامنشی پدر خویش «ویشتاسب» را حاکم ایالت خراسان کرده بود. با این همه تا زمان اشکانیان از واژه ی «توس» به عنوان سرزمین خبری نیست اما از زمان ورود اسکندر مقدونی به ایران از ناحیه ی به نام «سوزیا» یا «سوتیسا» یاد شده که برخی آن را با توس کنونی یکی دانسته اند. پس از ورود اسلام به ایران، شهر توس نخستین بار در قرن 6 هجری به دست «غزها» ویران شد و پس از سپاهیان مغول در سال 617 هجری قمری آن را با خاک یکسان کردند. اما کمی بعد دوباره به آبادانی نهاد و برای آخرین بار «میرانشاه» پسر تیمور در سال 791 ه. ق این ناحیه را لگد کوب سم ستوران خویش ساخت.