مبحث چهل و یکم صالحین: پیشواز بهاران

   به نام خدا

             چهار شنبه سوري

تق تق تق.. قژقژژژ... بمب بمبمب...اين هاازجمله صداهايي است كه به گوش مي رسد.  آ سمان شهرانواع نورها را دارد مي بيند.امشب چهارشنبه سوري است.

به طوركلي جشن هاي ايراني را مي توان ازچهارجنته مورد بررسي قرار داد:1- ديدگاه اسطوره وتاريخ  2- جنبه ي ديني،مذهبي،ماوراءالطبيعه واعتقادي 3- وجه فرهنگي، اجتماعي وسياسي 4- جنبه ي طبيعي، نجومي ورخدادهاي فلكي.

بااين تقسيم بندي بسياري از ايزدان آريايي با پديده هاي طبيعت ارتباط داشتند، به بيان ديگرهريك از ايزدان نگهبان آب ها يا بادوآتش بودند.به طور كلي اساطيرايراني همانند ميترا،آناهيتا، هوشنگ ، منوچهر،فريدون، آرش ، تيشتر ، كاوه ي آهنگرو... شالوده وطراح اصلي جشن هاي ايراني هستند.

آتش درنزد ايرانيان باستان مقام بسيار والايي داشت.آن ها آتش را به نوعي فرزند اورمزد مي دانستندوعقيده داشتند كه مي تواند ناپاكي ها وتاريكي هارا ازميان بردارد.بنابراين درميان جشن هاي مهم ايرانيان، به جشن هاي مخصوص آتش برخورد مي كنيم واز آن ميان دو جشن آنش ازبقيه معروفتر .مهمترند: جشن سده وجشن سوري.

رسم آتش افروزي پيش ازعيد، بسياركهن وحتي به دوران هند واروپايي برمي گردد.واژه ي سوري، صفت پهلوي سوريك است. (ايك) پسوند نسبت است و(سور) به معني سرخ است.

چهارشنبه سوري را از آن جهت سوري گفته اند كه درآن آتش سرخ افروخته مي شد.اين آتش دردوره ي ساسانيان درشب آغاز ششمين گاهنبار افروخته مي شد.انتخاب اين زمان براي اين جشن شايد ازاين جهت بود كه تصور مي شدفروهر هابا ديدن دود وآتش، جايگاه دودمان خويش را خواهند شناخت وبدان سو پرواز خواهند كرد.

افروختن آتش درچهازشنبه وبرپاداشتنجشن سوري، مسلمادردوره ي اسلامي رايج گشته ودرآغاز دوره ي اسلامي،اختصاص به روز چهارشنبه ي آخر سال نيز نداشته است.اين جشن درايران باستان ، دريكي از چند شب آخر سال برگزار مي شد.اين جشن دردوره ي اسلامي به خاطر اين كه اعراب چهارشنبه را نحس مي شمردند جشن سوري را درروز چهارشنبه ي آخر هرسال تثبيت كردند وازآن زمان به بعد، اين سنت رادر آخرين چهارشنبه ي سال شمسي قرار دادند.برخي زمان تثبيت آن را مربوط به دوره ي خلفاي بني عباس مي دانند.حتي بعضي از خلفا با ايرانيان همراه مي شدند.

اين جشن داراي ويژگي ها ومراسم خاصي نيز بوده است كه بسيار ي از آنه با اندك تغييراتي هنوز هم ادامه دارد:1- آجيل مشكل گشا  ( لرك، آجيل گاهنبار) ازهفت نوع ميوه ي خشك شامل: پسته ، بادام، سنجد، كشمش، گردو، برگه ي هلو،انجير وخرما.

 اين رسم نمادتقديم هدايايي است كه براي فروهرها در نظر گرفته مي شود تا موجب خشنودي آن ها گردد.

2- فالگوش  وفال كوزه  3- آش چهارشنبه سوري  4- كجاوه بازي وشال اندازي 5- افروختن آتش   6- قاشق زني 7-نقاره زدن  8- عبور از زير توپ مرواريد 9- نمك دادن 10- آتش زدن پارچه واسپند 11- رفتن به مناطق متروك.غارها 12- شكستن تخم مرغ وكوزه 13- ترقه بازي

 مسلما رسوم مناطق مختلف با يكديكرتفاوت هايي نيز دارد.

 درروستاي هليله ومناطق هم جوار با دريا دراستان بوشهر به علت اين كه ماه صفر را ماهي سنگين به حساب مي آوردند چهارشنبه ي آخر صفر هنگام غروب آفتاب كنار ساحل جمع مي شدند وبا پرتاب سنگ به درون آب دريا وخواندن عبارت ( درده غمم دربيشو توكهه دريه بيشو)

 سعي مي كردند، سنگيني وحتي نحسي اين ماه را از خود بيرون كنند.

 منابع : جشن ها وآيين هاي شادماني در ايران، ابوالقاسم آخته،انتشارات اطلاعات، 1385

          نوروز ايرانيان ، نازيلا ناظمي،مؤسسه ي كتاب همراه، 1377